Тарих - бұл адамзат қоғамының өткені мен бүгіні туралы, белгілі бір формалардағы, халықтар мен жеке тұлғалардың өмірі мен қызметіндегі қоғамдық өмірдің даму заңдылықтары туралы қазіргі заманғы ғылым.
Тарих уақыт байланысын жүзеге асыратын, алға жылжуды анықтайтын, адамға өз Отанының терең байланысын сезінуге, болашақты жобалауға және болжауға көмектесетін тарих. Тарих қазіргі заманмен тығыз байланысты, қазіргі уақытты тереңірек және жақсы түсінуге көмектеседі, бұл өз кезегінде тарихқа бет бұруға итермелейді.
Бүгінгі таңда мектептегі тарих - маңызды дүниетанымдық және білім беру пәні, оның мазмұны, материалы – біздің қоғамның зияткерлік әлеуеті мен мәдениетінің ажырамас бөлігі. Тарихтың мәні адамның саяси мәдениетін қалыптастырудың маңызды көзі, ол өмірлік, әлеуметтік жағдайды анықтауға көмектеседі.
Өткен күн туралы білім негізінде адамның бүгінгі оқиғаларға, саясат, экономика, идеология, мәдениет, демография, әлеуметтану салаларында бағдарлану қабілеті дамиды. Өткенің, бүгінің және болашағың - біртұтас процесс.
Тарих сабақтарындағы басты міндеттердің бірі - халықтың оң тәжірибесін жинақтауға ықпал ететін тарихи жадыны тәрбиелеу.
Сондықтан тарих және қоғамтану мұғалімінің екінші басты міндеті -оқушыларды өз Отанының азаматтары мен қорғаушыларын, лайықты адамдар, патриоттар етіп тәрбиелеу.
Демек, тарихты зерттеудің өзектілігі айқын. Бірақ, өкінішке орай, бүгінде оқу бағдарламалары айтарлықтай өзгерді. Бағдарламалардың өзгеруімен және оқу сағаттарының қысқаруымен оқушылардың шығармашылық ойлауы мен тарихи материалды белсенді қабылдауын дамыту өте қиын, өйткені бұл бағдарламалар тарих курсы бойынша терең білімді қамтамасыз етпейді, бірақ уақыт бойынша (осы сабақтарға бөлінген сағаттардың саны) бұл материалды қысқаша баяндау болады.
Бұдан шығатын қорытынды, оқу процесі өте күрделі және қарама– қайшылыққа толы; мұғалімнің басты міндеті - білім алушыны қызықтыру, материалды жоғары деңгейде білуге қол жеткізу, олардың өзіндік жұмысын қамтамасыз ету. Білім алушылардың өз бетінше жұмыс істеу біліктері мен дағдыларын дамыту оқу материалын білуге, оқулықпен, қосымша әдебиетпен, картамен сабақта дұрыс жұмыс істей білуге негізделеді. Оқушыларға қойылған сұрақтарға стандартты емес жауаптарды таба отырып, өз бетінше ойлауға үйрету өте маңызды. Мұны проблемалық сұрақтарды ұсына отырып, осы тақырыпқа жауап табуға, сыныпта бірлесіп жұмыс істеуге (оқулықтар, карталар, иллюстрациялар, құжаттар, кестелер, диаграммалар және т.б.), сонымен қатар үйде өзін-өзі дайындауға арналған сұрақтар ұсынуға болады. Оқу материалын оқушылар осы тақырып бойынша қызықты нәрсені табуға, осы тарихи фактінің нақты бөлшектерін білуге деген ынтасы болатындай етіп ұсыну маңызды.
Жоғары сыныптарда ірі (әлемдік ауқымда) хабарламалар, сондай-ақ жеке тұлғалардың қызметі үлкен қызығушылық тудырады. Сонымен, 2-дүниежүзілік соғыстың, Ұлы Отан соғысының тарихын зерттей отырып, тарихтың осы кезеңіндегі негізгі оқиғалар, есімдері тарихта есінде қалған адамдар, ірі шайқастар, Ленинградты қоршау, анти-гитлерлік коалицияның қызметі, нацистік қылмыскерлердің адамзат тарихындағы ең үлкен соты туралы шолу жасалады.Нюрнберг. Әр сыныпта хабарламаларды дайындауға қызығушылық танытатын балалар бар. Нәтижесінде құжаттарды, фото – құжаттарды, карта – схемаларды зерттеумен байыпты, шығармашылықпен дайындалған жұмыстар.
Білім алушылардың танымдық және ойлау қызметін жандандырудың, олардың білімін тереңдетудің тиімді тәсілдері картамен жұмыс істеу, сөздік жұмыстар, берілген тақырыпқа хабарламалар, жобалар (оның ішінде емтихандық), сынақ сабақтары (олар жоғарыда санамаланған карталарды, терминдерді, күндерді қамтуы мүмкін), сондай-ақ тесттермен жұмыс істеу болып табылады; семинарлық Білім: а) Тарихи дереккөздермен жұмыс; б) коллоктвиум; в) баяндамалар, оларды тыңдау және талқылау. Оқушылардың танымдық, ақыл-ой белсенділігін арттырудың, балаларды жемісті жұмысқа тартудың тағы бір тиімді әдісі, бұл оларға терең және берік білімнің, өзін-өзі тәрбиелеудің және шығармашылықпен және өз бетінше жұмыс істей білудің қажеттілігін айқын көрсетеді.
Тарихи тұлғаны сипаттайтын сабақтарды, және дербес жазу жұмыстарын ұсыну да аса маңызды. Бұл балаларды дереккөздерді іздеуге, замандастарының бағалары мен көзқарастарын салыстыруға белсендіреді, оқушылар рефераттық жұмыстардың негіздерін түсінеді, Тарих бойынша жазбаша жұмысты дұрыс орындауды және ресімдеуді үйренеді, менің ойымша, бұл өте маңызды. Бұл жұмыста мұғалім мен оқушының оқу іс-әрекетінің элементтерінің аз бөлігі қозғалады, оларға тарих сабақтарының тиімділігі, тарихқа деген қызығушылықты сақтау, көбірек білуге деген ұмтылыс, өз бетінше жұмыс істеуге деген ұмтылыс, ізденіс пен шығармашылық байланысты болады. Сонда ғана білім беру кеңістігін үйлестіру арқылы мектепте тарихты оқытудың тиімділігіне қол жеткізуге болады.
Әл - Фараби атындағы ҚазҰУ 1 курс магистранты Калкабаева Таңшолпан