Абай атамыз кезекті қарасөзінде қазақтың мінезіндегі дүниеқорлық, мал үшін жақынды да, ағайын, іні, досты да сатып кете беретін мерез мінезді жеріне жеткізе сынаған. «Малыңды беріп отырсаң, атасы басқа, діні басқа, күні басқалар да жалданып бірлік қылады» дейді. «Бірлік малға сатылса, антұрғандықтың басы осы» дейді. «Жанын қорғалап жаудан қашып, қорқақ атанып, еңбек қылудан, қызмет қылудан қашып, еріншек атанып, ез атанып, дүниеде әлгі айтылған ырысқа дұшпан болады», - делінген.
Адам мінезіндегі жалқаулық, кертартпалық, еріншектік, ездіктің бәрін айта келіп, осы кері құлықты ақтап алар қазақтың қитұрқы мақалы екені айтылады. Ұлттың мінезіндегі осындай жалпыға ортақ қасиеттерді айпарадай аша отырып, Абай бұл жараның сыздап тұрған тұсын көзге бадырайтып көрсетеді. Алтыншы қара сөздің астарында "Егер адамдықтан азып, кісілік қасиеттен жұрдай болсаң, сенің қай жерің адам? Қалай адам болып өмір сүрмексің?" деген сұрақтар жатады. Оны түзетуге итермелейді, оны болдырмауға шақырады. Өз кемшілігін адамға білдіреді. Кемшілігін білген адамның ақылды адам екенін айтады. Жалпы, Абайдың «Алтыншы қара сөзі» – хакім шығармашаларының ішіндегі шоқтығы биік туындыларының бірі.
Сурет: baq.kz