Гүл тілінде сөйлесе егер жүректер...
блог
Адам баласының санасы жете бермейтін құбылыспен бетпе-бет келгенде, асқан сұлулықты көргенде, "Ақын Тәңірідей көркем болуы керек" деп ақын айтпақшы, Тәңірі жаратқан таңғажайып әлем көзді жұмдырып, тілді байлағанда, Тәңірі ғашық еткен сүйген болмысқа сыр аша алмағанда, хан қызына қарашаның көңілі ауғанда, Хафиз жырлағандай "шираздық түркі аруы жүректі бүргенде",салдарынан қорқып себебіне бара алмағанда, бекзадалық пен тектілік сөз айтуды лайық көрмегенде, сезімнің шалықтауынан ақыл адасып, сөйлеу қабілетінен айырылған сәтте адам баласы бір сөз айтады:"Тіл жетпейді!".Тілдің де жетпейтін тұсы болады. Тіл жетпегенде жүрек сөйлейді, жүрек сөйлесе адамның көзі сөйлейді, көзі сөйлесе көз жасы сөйлейді. Ол жетпегенде ше?
Бәрінің бастауы болған мәңгі жас, мәңгі жасампаз, мәңгілік ертегілер әлемі-шығыс үнсіз қалған емес. Ертеректе түрік гаремдерінде "Селем" тілі - гүл тілі қолданылған. Бұл кәдімгі парсы тілінен бізге енген "Сәлем", былайша айтқанда гүл сәлемі немесе гүл арқылы жіберілген сәлемдеме. Бұл дәстүр шығыста жастар арасында кеңінен қолданылған болатын. Өйткені шығыстық менталитет сезімін ашық білдіруге көп мүмкіндік бермейтінін білеміз. Сонда жастар бір-біріне деген сезімін гүл арқылы білдіріп отырғанын көреміз. Мұнда гүлдің алуан түсінің де, оның санының да өз мағыналары бар. Мәселен, бір тал гүл ұсыну - көңіл аударудың белгісі, үш талы-құрмет көрінісі, бес талы-сезімін білдіруді көрсетсе, жеті тал гүл-махаббат таңбасы.Бізде кейде туған күн иесі қанша жасқа толса, сонша гүл беру (мәселен, он сегіз гүл) дәстүрі жастар ішінде бар. Бірақ, бұл бар болғаны ол адамның қанша жасқа толғанын ескертуден басқа ештеңе де емес. Сондықтан гүл сәнінің шектеулі болғаны да дұрыс. Олардың түстерінің де өз пәлсапасы бар.Ақ түсі әдеттегідей тазалықты,пәктікті білдірсе, қызғыш түс-жастықты, махаббат пен нәзіктікті,алқызыл-өткір ойлылыкты, алтынтүстесі-ұлылықты, мәртебелілікті, сары-қызылы - күдіктілікті, солғын сарысы - өзгеге айырбастаушылықты, қара түсі - қайғыны білдіреді.
Гүл тілінің мән-мағынасына бармай тұрып, оның Еурапаға қалай таралғанына аз-кем тоқталсақ. Швед каролі Карл 12-ші өзінің оттоман сарайында мәжбүрлі түрде болған кезінде осыны көріп, кейін өзімен Еуропаға ала келген екен. Ал ағылшындар мұны Уортли Монтегю деген жазушы әйелдің Түркияға барған сапары арқылы білген. Клэр Пауэлл өзінің "Гүлдердің мәні" кітабы арқылы оның кәрі құрлыққа кең таралуына үлес қосқан. "Селем" тілінің Ресейге келуіне ақын, аудармашы Д.Ознобишин себепкер болыпты. Ол 1830 жылы парсы тілінен "Сәлем, немесе Гүл Тілі" атты кітапты аударып жариялаған. Ол жерде 400-ге жуық гүлдердің атаулары және әрқайсысына сәйкес белгілі бір сөз тіркестері берілген екен. Тіпті Екатерине 2-шінің заманында гүлдерге қатысты арнайы дәстүрлі түсінік қалыптастырылған. Ол бойынша қызыл түсті гүл - махаббатты, жасыл түстісі-үмітті, көгілдірі-берілгендікті, қарасы-қайғыны, сарысы-сатқындықты көрсеткен. Бір қызығы,бұл түстердің берер мағынасы әр елде әртүрлі болып келеді. Мысалы, сары түсі жапондықтар мен қытайлықтарда жарық пен күннің, ал ақ түс-қаралы өлімнің белгісі болып табылады. Гүлдің тілі - ең бір ғажап тіл. Оның жеке-жеке берер мағынасы да олардың өмір сүруі мен бейнесіне қарай қиюластырып, орайластырылған.
Лаванда гүліне телінген тіркес - Мен сені ұмытқан жоқпын";
Бақытгүл (хризантема) -"сен берілмесең де мен күтуден жалықпаймын", ақ түсі-шындық, сарысы-махаббаттың әлсіздігі;
Резеда гүлі - "Сенің әдемілігің емес, мейірімділігің жанымды баурады";
Ботакөз гүлі (незабудка) - "Ұмытпа мені";
Әсел немесе Дәстүргүл (Маргаритка) -"Мен саған барлық жақсылықты тілеймін!" немесе "Ешқашан айтпаймын!";
Қалампырдың қызғыш түсі (Гвоздика) - "Мен сені ешқашан ұмытпаймын!";
Қалампырдың алқызыл түсі - "Жүрегім сен үшін ауырады...";
Қалампырдың ақ түсі - "Сүйіктім, тәттім";
Қалампырдың сары түсі - "Сен менімен жолығудан неге қашқақтайсың?";
Қалампырдың алабажақ түсі - "Сенімен бірге бола алмаймын";
Дала қалампыры - " Сен ғажайыпсың!";
Бозқараған, қараған, мамыргүл (Акация) - сары түсі - махаббат өлді, қызыл түсі - бекзадалық;
Итмұрын, балмұрын (Шиповник) - "Саған сенуге бола ма?";
Көктікен (Василек) - "Сол секілді қарапайым бол!" немесе "Маған сен!";
Ойраншөп (Амброзия) - "Сезімнің қайта оралуы";
Көбелекгүл (Анютины глазки) - "Мен туралы ойла";
Меруертгүл, қынжыгүл (Ландыш) - "Сен менің өміріме сән бердің" немесе "Мен сені мәңгілік құпия сүйемін";
Нәркес (Нарцисс) - "Махаббаттың жауаптылығын қалаймын";
Сүмбілгүл (Гиацинт) - "гулдердің саны қай күні кездесетінімізді айтады";
Қазтамақ (Герань) - "Сенімен құпия түрде сөйлесуім керек еді";
Ақкекіре, Қашғаргүл (Астра) - "Махаббатқа тұрақты бола аласың ба?";
Сәлдегүл, шұғынық, таушымылдық, жаушымылдық (Пион) - "Ымды неге түсінбейсің?";
Арбитус - "Тек сені сүйемін!";
Жыланқияқ, сарыгүл (Ирис) - "Менің тілегімді қабыл ал" немесе "Сенің достығың мен үшін аса құнды!";
Ырғай (Жимолость) - "Мәңгілік сендікпін!";
Лалагүл (Жасмин) - "Екеуміз дос болып қалайықшы";
Глоксиния - "Бір көргеннен ұнаттым";
Раушан гүлінің сабағы - "Ия!", жапырағы - "Жоқ!";
Қырмызы (Календула) - қатыгездік өкініш,қызғаныштың мұңы;
Шайшөп (Камелия) -қызылы -"Сен менің жүрегіме түскен шоқсың", сарысы - "Аңсарым ауды, есіл-дертім тек сен!";
Беде, жоңышқа (Клевер) - "Мен сені күтемін";
Бәйшешек, бозғалдақ, жауқазын - "Бақыт тілеймін!";
Құлқайыр (Мальва) - "Кеш мені!";
Барқыт, шырмауық (Плющ) - "Отбасымыз берік болсын!";
Міне, гүлдер осылай сөйлейді. Бұл - теңізден тамшы ғана. Бір-бірімізге гүл сыйлаған кезде олардың тілімен де санасқанымыз жөн шығар. Әйтпесе...