"Жастарға ақпарат жетпейді" - Сұлтан Әкімбеков "Краткая история казахов" атты жаңа кітабы туралы

Қазақстанда танымал тарихшы, саясаттанушы және шығыстанушы Сұлтан Әкімбековтің жаңа кітабы сатылымға шықты. "Краткая история казахов" кітабының идеясы туралы автор айтып берді. 

Тарихшы зерттеу жұмыстарымен 15 жылдан бері айналысып келе жатқанын және осы уақыт аралығында үш академиялық монография жазғанын айтты. "История степей" 2010 жылы шықса, "Казахстан в Российской империи" 2018 жылы шыққан, ал "Казахи между революцией и голодом" атты еңбегі 2021 жылы жарыққа шыққан болатын. 

"Менің ойымша, өте маңызды кітаптар. Олар бірнеше сілтеме жасалып, академиялық форматта жазылды... Бұл өте маңызды және өзіндік ерекшелігі бар екені түсінікті. Академиялық басылымдарды кең аудиторияның қабылдауы қиын. Соған қарамастан кітаптардың тиражы көп болды. Бұл өте маңызды, себебі кітап қаншалық көп сатылса, соншалық кітап қызық болды деген сөз. Жалпы нұсқадағы кітапты шығару туралы идея келді. Академиялық негізге сүйеніп, тарихты байланыстыра отырып жеңіл әрі түсінікті жазу идеясы келді. Үлкен аудиторияның өзі болып жатқан оқиғаны елестете алатындай", - дейді Сұлтан Әкімбеков. 

Оның сөзінше, жаңа кітаптың көп бөлігі ХХ ғасырдан бастау алып, біздің бүгінгі күнімізбен байланысты. 

"20 жылдай "Континент" және "Центр Азии" журналдарында редактор болып қызмет еткенім және саясаттану саласында істегенім үлкен септігін тигізді. Бұл маған осы бағытта жұмыс істеуге тиісті қосымша негіз берді. Сондықтан тарихшы және саясаттанушы ретіндегі кәсіби күшім - қазақтардың бүкіл тарихында болған барлық жайттар мен күрделі сәттер арқылы тұтас бейнені көрсете алатын 450 беттік кітапты жазуыма мүмкіндік берді. Ең бастысы - кітапта актуалды сұрақтарға жауап беруге тырыстым. Сәйкесінше бұл әдеттегідей құры деректер мен оқиғалар ғана емес. Бұл болған оқиғалардың қысқаша түсіндірмесі", - дейді тарихшы. 

Сұлтан Әкімбеков академиялық тарих - қиынның қиыны екенін, ал "Краткая история казахов" кітабы қиын нәрсе жеңіл түрде жеткізілетінін айтты. 

"Бұл тарихи ғылымдағы өте қиын жанрлардың бірі, бірақ, меніңше, өте маңызды еңбек. Себебі қоғамның қызығушылығын ескере келе, үлкен аудитория тарихымызбен түгел танысып, нәтиже шығаруы үшін қажет. Сондықтан оны көпшілікке қолжетімді ету мақсатын қойдым", - дейді ол. 

"Қазақстанның дамуы тарихын" айта келе автор КСРО ыдыраған кезді ерекше атап өтті. 

"Салыстыру үшін мінсіз модель де бар. Себебі 80-жылдардың соңы мен 90-жылдардың басы КСРО мен Югославие үшін қиын болды. Ол процестердің салдарын әлі де көріп жүрміз: Грузиядағы қақтығыстар, Оңтүстік Осетия, Абхазия, әзербайжан-армениялық қақтығыстың Қарабаққа әсері, Молдова қақтығысындағы Приднестровье, Босния. Мұның бәрі бұрынғы социалистік мемлекеттердің - КСРО мен Югославияның ыдырауы кезінде туындаған қақтығыстар. Олардың барлығы бұрын мемлекет бақылауындағы барлық қарама-қайшылықтардың шиеленісуіне байланысты пайда болды. Бұл ретте Қазақстанның өзі 80-жылдардың аяғында бұрынғы КСРО-ның барлық республикалары арасында әлсіз буын ретінде қарастырылды. Сол кездегі КСРО аумағындағы көптеген сарапшылар Қазақстанда көп проблема болады деп ойлады", - дейді тарихшы.

Автор кітапта Қасым-Жомарт Тоқаев турады тарау барын айтты. 

"Кітапта биылғы Мәжіліс сайлауы да баяндалады. Әрине, жаңа тарихты бөлек зерттеу керек. Бірақ соңғы 10 бет 2019 жылдан бергі оқиғалар туралы. Оның ішінде, Қаңтар оқиғасына баға берілді, соңғы болып жатқан оқиғалар да бар".   

Тарихшының сөзінше, Қасым-Жомарт Тоқаевтың рөлі Қазақстанның азиялық жаңғыру тұжырымдамасын жүзеге асыруымен байланысты.

"Бұл либералды демократияның еуропалық моделі емес. Бірақ бұл Өзбекстан немесе Беларусь сияқты мемлекеттік капитализм емес. Бұл бір кездері Жапония, Оңтүстік Корея, Тайвань, Қытай өткен Азиялық модернизацияның үлгісі. Вьетнам бүгін өтіп жатыр. Егер біз жоғарыда аталған барлық елдер орналасқан шкаланы ұсынсақ, біз Оңтүстік Корея немесе Сингапур екенімізді дәлелдей алмаймыз. Бірақ біз осы бағытта бір жерде әрекет етеміз немесе әрекет етуге тырысамыз. Соңғы 20 жыл ішінде барлық риторика, егер есіңізде болса, дәл солай болды. Біз осы жолмен қандай да бір сегментті жүріп өттік пе, әлде әлі де бастапқы кезде тұрмыз ба деп дауласуға болады. Бірақ кез келген жағдайда біз дәл осы бағытта жүреміз. Тоқаев өз саясатында, айталық, азиялық жаңғыру саясатына серпін беруге тырысады. Онда сайлау және басқа да жағдайлары бар заманауи модельге өте қиын жол өтті.

Сондықтан, шын мәнінде, оның рөлі, менің ойымша, орталықтандырылған қуат жүйесіне жаңа серпін беру, модернизация үрдісін күшейту. Сонымен қатар, ол осындай вертикаль шеңберінде мемлекет институттарын нығайтуға тырысады, жергілікті өзін-өзі басқару элементтерін енгізеді. Мұнда көптеген сұрақтар бар, бірақ біз бұл азиялық жаңғыртудың дәл осындай жолы екенін көріп отырмыз", - дейді сарапшы.

Автор Қазақстанда рецензиялау институты дамымағанын, сондықтан басқа тарихшылар мен сарапшылардың реакциясын бағалау оған қиын екенін атап өтті.

"Жалпы алғанда, алғашқыда оң, жақсы пікірлер айтылып жатыр. "Жалпы картинаны елестете алдым" деген пікір естідім. Біреу кітапты 2 күнде оқуға болады дейді. "Детектив секілді" деген пікірді де естідім. Білмеймін, мен үшін бағалау қиын, әлі көп уақыт өте қойған жоқ. Бірақ мың данадан астам сатылған бұл Қазақстан үшін бір айдағы өте жақсы көрсеткіш", - деп толықтырды Сұлтан Әкімбеков.

Автордың сөзінше, заманауи жастарда Қазақстан тарихына деген қызығушылық артты.

"Менің ойымша, бүгінгі сұраныс ұсыныстан өте алда. Жастар айтарлықтай көп. Біз соңғы онжылдықтарда демографиялық өсімді көрдік. Дегенмен, мұндай бірінші, қиын кезең өтті. Бұл тек экономикалық қиындықтар емес. Бұл КСРО-дан, оның уақытынан шығу кезеңі. Көптеген адам үшін бұл өте ауыр болды. Экономикалық жағынан ғана емес, психологиялық тұрғыдан да айтайық. Көбісі екі жерде отырғандай болжы, олардың шартты түрде екі сәйкестігі болды. Көптеген адамдар КСРО-ны экономика тұрғысынан ғана емес, идеология тұрғысынан да ностальгиялық етеді. Сонымен, КСРО-да тұрмаған жастар үшін бұл ел алыс тарих. Олардың бірегейлігі тек Қазақстанмен байланысты, және барлық мәселелер мен күрделі сәттер кезінде Қазақстан жалпы мағынада мақтан тұтады. Олар шын мәнінде өте патриот және олардың жеке басын қолдайтын ақпарат жетіспейді. Өкінішке қарай, ұрандатып қана қою жеткіліксіз. Бүгінде жастар арасында мемлекет тарихына деген қызығушылық жоғары", - деп түйіндеді автор.

Жаңалықтарды бәрінен бұрын біліп отырғыңыз келсе, Telegram-арнамызға жазылыңыз!