Финляндия 5 жылдан бері бақыт индексі бойынша бірінші орында тұр. Әлемде экономикалық өркендеген елдер көп болғанымен, олардың барлығы бірдей бақыт индексі бойынша жоғары балл жинай алмайды. Осыған байланысты финдердің өзіндік ерекшеліктері бар.
Бақыт индексі дегеніміз не?
Біріккен Ұлттар Ұйымының қамқорлығымен жыл сайын адамдардың өмір сүру сапасы бірнеше факторларға байланысты зерттеледі. Елдердегі адамдардың тұрмыс-тіршілігі туралы мақалалар, халық арасында жүргізілген сауалнамалар жинақталып, әлем елдерінің бақыт индексі туралы есеп дайындалады.
Әдетте есеп 150 елдегі жан басына шаққандағы ЖІӨ, әлеуметтік көмек, жеке өмір салтын таңдау еркіндігі, салауатты өмір сүру ұзақтығы, төзімділік және сыбайлас жемқорлық деңгейі туралы деректерді жинайды. Осы критерийлер бойынша сауалнамалар қатысушылардың көп саны арасында жүргізіледі және 0-ден 10-ға дейін бағаланады.
2022 жылдың наурызында жарияланған кейінгі есепте адамдардың COVID-19 пандемиясына дейінгі және одан кейінгі психикалық күйлері де зерттелді.
Финляндия 5 жылдан бері ең бақытты ел
2022 жылдың наурыз айында жарияланған Дүниежүзілік бақыт индексі бойынша Финляндия ең жоғары орында тұр. Ең қызығы, Финляндия осымен бесінші жыл қатарынан әлемдегі ең бақытты ел деп танылып отыр. Сондай-ақ, Скандинавия елдеріндегі бақыт индексі әлемнің басқа елдерімен салыстырғанда әлдеқайда жоғары.
Баяндамада адамдардың өмірдегі тепе-теңдік пен үйлесімділік деңгейі де зерттеледі. Скандинавия елдеріндегі адамдардың көпшілігі тең өмір сүретінін айтады. Бұл көрсеткіш Финляндия мен Мальтада 90,4 пайызды құрады. Мұнда халықтың физикалық жағдайынан экономикалық жағдайына дейінгі факторлар ескеріледі.
Сондай-ақ, Скандинавия елдері пандемияны салыстырмалы түрде жақсы жеңген. Бұл елдерде 2020-2021 жылдары COVID-19-дан 100 000 адамға шаққанда 27 өлім тіркелді, ал Батыс Еуропадағы 80 адам.
Бақыттың сыры
Кез келген елдің экономикалық әл-ауқаты халықтың әл-ауқатының негізгі факторы. Әлемде экономикалық өркендеген елдер көп болғанымен, олардың барлығы бірдей бақыт индексі бойынша жоғары балл жинай алмайды. Демек, бұл тұрғыда финдердің өзіндік ерекшеліктері бар. Бұл финдердің мәдениетімен де байланысты.
Финляндияның Эспоо қаласында байланыс үйлестірушісі болып жұмыс істейтін Лииси Хатинен адамның негізгі қажеттіліктері Финляндияда қанағаттандырылғанын айтады.
«Кепілдендірілген денсаулық сақтау, тегін оқу, ең төменгі күнкөріс деңгейі және қолжетімді баспана мәселелері толығымен шешілген. Бұл бағдарламалар жақсы ойластырылған және тиімді жолға қойылған. Бұл нәрселер бақытты болудың негізгі іргетасы», - дейді ол.
Лиисидің пікірін Финляндияда біраз уақыт тұрған Washington Post тілшісі Кинси Гидик те қолдайды. Оның зерттеуінше, финдер өмірге қажетті негізгі заттарға мән бермейді.
«Финдердің жүздерінде қарапайым сабырлық бар», - деп жазды ол.
Финдер сияқты бақытты өмір сүру туралы кітап жазған Катя Панца қызықты мәліметтер береді. Ол финдердің жүздерінде күлкі болмаса да, өз өмірлеріне толық қанағаттануы мүмкін екенін, бірақ оны көрсетпейтінін жазады. Олар қоғамның мүддесін бірінші орынға қояды.
Фин мәдениеті бойынша, егер сіз бақытты болсаңыз, оны жасыру керек. Ал бұл жерде байлықпен мақтану мәдениетсіздік болып саналады.
46 жастағы фотограф Эсси Ала-Кокко финдердің қарапайым нәрселерге қуанатынын және өз-өзіне қанағаттануды үйренгенін айтады.
«Бізге өте табысты мансап немесе көп ақша болуы міндетті емес. «Бізге орманда серуендеу, достармен кездесу сияқты қарапайым нәрселер ұнайды», - дейді ол.
Финляндиядағы орта мектеп директоры Джоанна Оваска елдің бақыт индексінде әйелдердің қоғамдағы рөлі маңызды деп есептейді.
«Біздің үкіметті көрдіңіз бе? Бізде әйел премьер-министр бар. Ол 36 жаста. «Біздің төрт негізгі министріміз де жас әйелдер.
Әлеуметтік көмектің нысандары
Финляндиядағы әлеуметтік бағдарламалар екіге бөлінеді:
адамдардың табыссыз қалмауын қамтамасыз ететін бағдарламалар;
әлеуметтік және медициналық қызметтерге кепілдік беретін бағдарламалар.
Табысты қорғау бағдарламалары да 2 санатқа бөлінеді. Біріншісі – кәрілік, ауру, жүкті болу, жұмыссыздық немесе өндірістік жарақаттану кезіндегі әлеуметтік сақтандыру.
Екіншісі – балаға берілетін жәрдемақыны, аналық жәрдемақыны, соғыс құрбандары мен олардың тірі қалғандарына төленетін төлемдерді, мүгедектіктен зардап шегетін немесе мұқтаж жандарға қаржылық қолдау көрсетуді қоса алғанда, әл-ауқатын анықтайтын кірісті қамтамасыз ету.
Балалары барларға ата-ана демалысы
Финляндияда зағип әйелдерге бала үшін маңызды 63 заттан тұратын нәресте қорапшасын береді. Бұл өнімдер арқылы ата-ана баласы 2-3 айлық болғанша памперстен басқа ештеңе сатып алмайды.
Сыйлықтардан бөлек, Финляндия және басқа Скандинавия елдері бала күтіміне байланысты 10 айлық демалыс береді. Оның 9 аптасы әкесіне де беріледі.
Алғашқы 3 аптада ата-ана да үйде болады, ал қалған уақыт нәресте 9 айға толғанша ата-ана арасында бөлінеді. Ата-ана баласы 3 жасқа толғанша жұмыстан шықпай-ақ үйде отыра алады, әрине, мұндай жағдайда оларға аз төленеді.
Ана немесе оның сәбиі ауырып қалса, қандай диагноз қойылса да емделу отбасына көп шығын әкелмейді.
Жұмысшылар мен жұмыссыздарды қолдау
Үкімет те жұмыс іздеушілерге үнемі қолдау көрсетіп келеді. Олар жұмыс тапқанша жәрдемақы алады.
Егер қызметкер жұмыс барысында жарақат алса, оның емделу және оңалту шығындары өтеледі. Егер жарақаттар тұрақты еңбекке жарамсыздыққа әкеп соқтырса, қызметкер жалақысының 85% алуға құқылы. Олар жерлеуге жәрдемақы да ала алады. Мұны жұмыс берушілер толығымен қаржыландырады.
Мемлекет адамдардың өмірін жеңілдететін жүйелерді жасады
Финляндияда да өмір мінсіз емес. «Arman Pohjantahden alla» деректі фильмінің авторы Тони Тикканен әлемнің басқа елдеріндегідей Финляндияда да нәсілшілдік, теңсіздік, зорлық-зомбылық, депрессия мен суицид орын алатынын айтады. Дегенмен, ол Финляндияны бақытты ел ететін халықтың күшті қолдау жүйесі мен ұлт ретінде жақсы жаққа өзгеруге күш салуы деп санайды.
Қысқасы, тұрғындар жұмыссыз қалса немесе қандай да бір күрделі мәселеге тап болса, көшеде қалмайтынын, көмектесетін қоғамның барын сезінеді. Финляндияда адамдардың негізгі қажеттіліктері қанағаттандырылады, олар өмір сүру үшін күреспейді, өйткені үкімет жасаған жүйе адамдардың өмір сүруін қиындатпайды, керісінше жеңілдетеді.