Көптеген адамдар өмірінде кем дегенде бір рет ұйқы проблемаларына тап болады. Ал егер ұйқының бұзылуы әдетке айналған болса, жұмыс қабілеті мен көңіл-күй ғана емес, бұл қатерлі ісік, инфаркт немесе инсульттің тууына себепкер болады.
Кем дегенде алты сағатқа созылатын ұйқы – бұл дененің физиологиялық қажеттілігі. Адам ұйқыға кеткеннен кейін оның миының қызметі және сыртқы тітіркендіргіштерді қабылдау қабілеті төмендейді. Бұл орталық жүйке жүйесінің тиімді жұмыс істеуі, «қоқыстан» тазартылуы, алынған ақпаратты реттеуі және дененің күшін қалпына келтіру үшін қажет.
Ұйқының физиологиясы және оның бұзылуы туралы ғылыми зерттеулер ХІХ ғасырдың ортасында басталды. Қазір мұнымен медицинадағы тұтас бір ғылыми бағыт – сомнология айналысады. Бұл бағытта көптеген жаңалықтар ашылды, бірнеше Нобель сыйлығы алынды, бірақ дәрігерлер әлі күнге дейін ұйқысыздық мәселесін шеше алмады. Неліктен көпшілігіміз түн ортасында – сағат 3-4-те оянып, таңға дейін ұйықтай алмаймыз? Невропатолог, рефлексолог Елена Шендерова оның негізгі белгілерін атады.
Түн ортасында неге оянамыз?
Бұл мәселе әртүрлі себептермен туындауы мүмкін. Ұйқысыздықтың кез келген түрі жеке ауру емес, тек денедегі проблемалардың симптомы.
Ең алдымен, түн ортасында сізді оятуы мүмкін қарапайым себептер – бұл физикалық немесе психо-эмоционалды шамадан тыс жұмыс.
Күйзеліс немесе созылмалы күйзелістің шамадан тыс кернеуі ұйқы процесіне айтарлықтай әсер етеді. Тұрақты мәселелер, уайымдар да түн ортасында оянуға себеп болады.
Түн ортасында ұйқының бұзылуы және ояну мидың органикалық зақымдалуымен, сондай-ақ әртүрлі соматикалық аурулардан да болуы мүмкін. Егер сіздің тізеңіз, асқазаныңыз немесе жүрегіңіз ауырса, ұйқының неліктен бұзылғанын түсінуге болады.
Мәселені шешуді қайдан бастау керек?
Біз проблемаларды табанды түрде іздейміз және оны дәрі-дәрмектің көмегімен шешуге тырысамыз. Бірақ дәріден бұрын қарапайым әдістерді қолданып көру керек:
• 23.00-ге дейін ұйықтап қалуға тырысыңыз және күніне кемінде 6-7,5 сағат ұйқының ұзақтығын ұстаныңыз;
• түстен кейін немесе таңертең ынталандыратын сусындарды (шай мен кофе, алкоголь) қабылдауды үзілді-кесілді және түбегейлі алып тастаңыз;
• сонымен қатар ұйықтар алдында бір сағат бұрын гаджеттерді, теледидар қарамаңыз;
• пәтердегі жарықты бірте-бірте азайтыңыз. Бұл мидағы ұйқының басталуын тездетеді.
Артық күйзелістен қалай арылуға болады?
• Көбінесе шамадан тыс күйзеліс ұйықтауға кедергі келтіреді:
• азық-түлік, магний мөлшері жоғары минералды су;
• теңіз тұзы және сүйікті хош иісі бар жылы ванна;
• шөптердің седативті жинағы бар шай;
• ұйықтауға ыңғайлы бос киім, ортопедиялық матрац пен жастық;
• жағымды музыка;
• жағымды эмоциялар, естеліктер күйзелісті жеңілдетуге, бұлшықет тонусын босаңсытуға және ұйқыны тездетуге көмектеседі.
Егер сіз осы ережелерді 1-2 апта бойы сақтасаңыз және ұйқыңыз сізді әлі де қанағаттандырмаса, міндетті түрде дәрігермен кеңесіңіз.
Жарнамадағы дәрілерге сенбеңіз
Теледидар мен бұқаралық ақпарат құралдарында белсенді түрде жарнамаланатын дәріні өз бетіңізше қабылдауға болмайды. Қазіргі уақытта әсіресе ұйқыны жақсартатын мелатонин гормоны танымал. Бірақ дәрілік терапияны ұйқының бұзылу себептерін анықтағаннан кейін ғана дәрігер тағайындайды.