Сабақ жоспары: Қосмекенділер класына жалпы сипаттама (Биология 7-сынып)

Сабақтың тақырыбы: Қосмекенділер класына жалпы сипаттама. Бақаның сыртқы және ішкі құрылысы. Оның қосмекенді тіршілігі. Жылдық тіршілік циклы. Қоректенуі. Көбейуі және дамуы. Қосмекенділердің түрөзгерістері, дернәсілдерінің балықтарға ұқсастығы.

Сабақтың мақсаты:
а) Қосмекенділер класына сипаттама бере отырып, бақаның сыртқы және ішкі құрылысы, оның тіршілігі, жылдық тіршілік циклы, қоректенуі, көбеюі және дамуы туралы, қосмекенділердің түрөзгерістері, дернәсілдердің балықтарға ұқсастығы туралы түсіну.
б) оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру, өз бетімен іздену дағдыларын қалыптастыру.
в) ұйымшылдыққа, шапшаңдыққа табиғатты қорғауға тәрбиелеу.

Сабақтың типі: Жаңа материалды оқып үйрену
Сабақтың түрі: Зерттеушілік тұрғыдағы сабақ
Сабақтың әдісі: Түсіндірмелі-көрнекілік, өз бетімен жұмыс, топпен жұмыс, ойын
Пәнаралық байланыс: География, экология, медицина, физика
Сабақтың көрнекілігі: электронды оқулық, сызбанұсқа, бақаның құрылысының суреттері т.б смайлинктер, стикерлер
Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру (сынып бөлмесінің тазалығына назар аудару,оқушыларды түгендеу) Топтарды таныстыру

Топтардың психологиялық көңіл-күйін анықтау. Смайликтерді көтеру арқылы өз көңіл-күйлерін білдіреді.
1. «Білім минуты» әр топқа 9 сұрақтан қойылады.
1. Ішкі қаңқаның қызметін атқаратын мүше? (желі) 2. Желілілердің қанайналым мүшесі? (тұйық қанайналым) 3. Желінің орналасқан орны? (арқа бөлімі) 4. Желбезек саңылаулары орналасқан мүше? (бастың 2 жағында) 5. Қандауыршаның жүйке жүйесі? (жүйке түтігі) 6. Жануарлар дүниесінің ең жоғарғы типінің атауы? (Желілілер типі) 7. Желілілердің ең қарапайым тип тармағы? (Бассүйексіздер) 8. Қандауыршаның жүрегі? (Жүрек болмайды, құрсақ қолқа тамыры жүрек қызмет атқарады) 9. Жақсүйексіз омыртқалылар класы? (дөңгелекауыздар) 10. Дене температурасы тұрақты жануарлар тобының атауы? (жылықандылар) 11. Балықтарды зерттейтін ғылым саласы? (ихтиология) 12. Сүйекті желбезек қақпағы болмайтын балықтар класы? (Шеміршекті балықтар) 13. Қазақстанда кездесетін балықтардың түр саны? (180-ге жуық) 14. Қазақстанның Қызыл кітабының соңғы басылымының шыққан жылы? (1996ж) 15. Қандауыршаның көбеюі мен дамуын зерттеген ғалым? (В.О.Ковале́вский) 16. Шеміршекті балықтардың түр саны? (750-дей түрі бар) 17. Шеміршекті балықтардың қабыршақтарының атауы? (плакоидты қабыршақ) 18. Дене температурасы тұрақсыз омыртқалы жануарлардың атауы? (Салқынқанды жануарлар) 19. Ұрығының дамуында арнайы қабықтар түзілмейтін омыртқалылар тобы? (қағанақсыздар) 20. Қандауырша терісінің сыртындағы жұқа қабық? (сірқабық, кутикула) 21. Торсылдағы болатын балықтар тобы? (Сүйекті балықтар) 22. Балықтың аталық безінен бөлінетін сұйықтық? (шоғал) 23. Жайық өзеніне көтерілетін (өрістейтін) балықтар? (қортпа, бекіре, пілмай, шоқыр) 24. Ерте замандардан бері сақталып келе жатқан балық? (латимерия, саусаққанатты балық) 25. Желбезек саңылаулары сыртқа жеке-жеке ашылатын балықтар тобы? (шеміршекті) 26. Балықтардың терісінде болатын ерекше сезім мүшесі? (Бүйір сызығы) 27. Қара уылдырық алынатын балықтар? (қортпа, бекіре, пілмай, шоқыр)

2. «Көпір» бейнесөз шешу. Бұл бейнесөзді шешкенде, Балқаш көлінің маңында, Шу өзенінің аймағында ғана таралған, 1996 жылы Қазақстанның қызыл кітабына тіркелген бақаның аты шығады. Шешуі: қызылаяқ бақа 
Тип Желілілер - Chordata
Тип тармағы Омыртқалылар - Vertebrata
Класүсті Төртаяқтылар - Tetrapoda
Класы Қосмекенділер - Amphibia 
Өкілдері: Көл бақасы - Rana ridibunda Pall.
Жасыл құрбақа - Bufo viridis Laur.

3. Оқушылар кезеңі

1 топ. Баяндаушы топ: Жаңа сабақ бойынша түсінгендерін айтады. Сосын электронды оқулықтан тыңдайды.

Бақаның сыртқы құрылысы: 1-ауыз; 2-көз; 3-танау тесігі; 4- дабыл жарғағы; 5-басы; 6-тұлғасы; 7-алдыңғы аяқ; 8-саусақтар; 9-арқасы; 10-артқы аяқтар 

Бақаның ішкі құрылысы: 1-жүрек; 2-ұйқы безі; 3-бауыр; 4-қарын; 5-аш ішек; 6-тоқ ішек; 7-клоака; 8-қуық; 9-несеп ағар; 10-бүйрек; 11-аналық без; 12-өт; 13-өкпе.

2 топ. Түсіндіруші топ: амфибия, стегоцефалдар, батрахология, итшабақ, дабыл жарғағы, тритон, саламандра ұғымдары туралы түсінік береді.

3топ. Ізденуші топ: бақалар үшін қойылған ескерткіштер жайлы мәлімет береді. Балықтар мен қосмекенділердің ұқсастығы мен айырмашылықтары жайлы ақпарат береді.

4 . «Биологиялық пошта» ойыны

Балықтар мен қосмекенділерге тән белгілерді екі конвертке тез жинақтау керек. Бір ғана қанайналым шеңбері бар, Екі қан айналым шеңбері бар, Терісі арқылы тыныс алады, Бүйір сызығы бар, Торсылдағы бар, Торсылдағы жоқ, Аналь тесігі бар, Клоакасы бар, Терісінде қабыршақтары бар, Терісі кілегейлі безбен қапталған, Жүзбе қанаттары бар, Аяқтарында жарғақшалары бар, Улы безі болады.

5. "Биологиялық диалог". Топтар бір-біріне жаңа тақырып бойынша сұрақтар қояды.

1. Неге қосмекенділер класы деп аталады?
2. Қосмекенділер класы қандай отрядтарға бөлінеді?
3. Ересек қосмекенділер қандай мүшелері арқылы тыныс алады?
4. Қосмекенділердің қаңқа бөлімдерін атаңдар?
5. Қосмекенділердің қан айналым жүйесінің қандай ерекшеліктері бар?
6. Қосмекенділер қалай көбейіп дамиды?
7. Қосмекенділердің қандай мүшелері жақсы дамыған?
6. Биологиялық диктант
Жүрегі ........................., қанайналым жүйесі ................, қанайналымы ересектерінде екі шеңберлі жолмен жүзеге асады. Олардың .......... және ............. белдеуі, ортаңғы құлақтың сыртында ................ болады. Құрбақа ............. қанды жануар. Қосмекенділерде алғаш рет .......................... шеңбері пайда болған.
(Жауаптары: Жүрегі 3 бөліктен, тұйық, иық белдеуі, жамбас белдеуі, дабыл жарғағы, салқынқанды, кіші қанайналым)
Жекелеген оқушылармен жұмыс. Оқушылар салған суреттерге тоқталу.
Үйге тапсырма. Қосмекенділер класына жалпы сипаттама оқу. Дәптер толтыру. Қызыл кітапқа енген қосмекенділер туралы мәлімет жинау.

Автор: Қалияждарова Бақытгул Орынбекқызы
О. Жандосов атындағы орта мектептің мұғалімі

Сурет: files.adme.ru