НУ ғалымдары қазақстандықтардан жөтелін бағдарламаға жазып алуды сұрайды

Назарбаев Университетінің ғалымдары жасанды интеллект көмегімен жөтел дыбысын талдайтын және дәрігерлерге болашақта диагноз қоюға көмектесетін ерекше қосымша ойлап тапты. Жүйені нақтылау және жетілдіру үшін олар қазақстандықтардан жөтелінің дыбысын жазып алуды сұрайды. Жоба республика тұрғындарына көмектесу үшін арнайы әзірленген. Бұл туралы Tengrinews.kz  жазды.

Cough Analyzer (Жөтел анализаторы) – Медицина мектебі ғалымдарының Назарбаев Университетінің Инженерлік және цифрлық ғылымдар мектебімен бірлесіп жасаған ғылыми жобасы. Жобаның мақсаты –  тіркеу, анықтау, талдау және ең бастысы жөтел дыбыстарын iOS және Android үшін қолжетімді тегін мобильді қосымша арқылы ажырату.

“Біз туберкулезбен күресу үшін қосымшаны әзірлеуді бастадық, бұл Қазақстанда өте таралған және көптеген проблемалар туғызатын эндемиялық ауру. Оны ерте кезеңде анықтау өте қиын. Туберкулез жөтелінің басқа көптеген жөтел түрлерінен, мысалы, тыныс алу жолдары аурулары жөтелінен айырмашылығы болатынын анықтадық. Кейін, тұмау, әртүрлі пневмония, астма, аллергия жөтелінен де айырмашылығы болатынын білдік”, - дейді НУ инженерлік және цифрлық ғылымдар мектебінің доценті Мартин Лукач.

Пандемия басталғаннан бері жасанды интеллект алгоритмдерін қолданатын өте жылдам қашықтан диагностика жүйесіне қажеттілік туындады.

"Болашақта дәрігердің диагнозын қою процесін тездету үшін біздің қосымшамыз жөтел дыбысы арқылы әртүрлі ауруларды анықтай алады және оларды ажырата алады деп жоспарлап отырмыз. Жөтел – бұл өте күрделі дыбыс, тіпті дәрігер әртүрлі аурулардағы жөтел түрлерін шатастырады. Осыған байланысты технологияларды дамыту қажет. Әсіресе, бұл отбасылық дәрігерлерге, науқастарды бірінші болып көретін жалпы тәжірибелік дәрігерлерге көмектеседі”, - деді жобаның жетекші ғылыми қызметкері, НУ мектебінің ассистенті, медицина қызметкері Алессандра Клементи.

Cough Analyzer қалай жұмыс істейді?

Жөтел анализаторын мобильді қосымша ретінде кез келген смартфонға жүктеп алуға болады. Тіркелгеннен кейін қолданушы бес секунд ішінде жөтелін жазып алып, жазбаны ғалымдарға жібере алады.

"Барлық жазбалар біздің серверге анонимді жазбалар ретінде өтеді. Сондықтан, біз пайдаланушылардың анонимділігін толығымен сақтаймыз. Инженерлік және цифрлық ғылымдар мектебінің ғалымдары алдымен дыбыстарды бөгде шудан тазартады”, - деді Клементи.

Қазір ғалымдар бағдарламаны сипаттамалық заңдылықтарды ажыратуға және оларды төрт негізгі ауруға COVID-19, астма, аллергия, әртүрлі пневмонияға бөлуге үйретіп жатыр.

Бірақ қолданба пайдаланушы сұрақтарына да жауап бере алады.

"Жөтелді жазып, белгілерді толтырған кезде барлық жазбаларыңызды қарап, сізді мазалағандарды дәрігерге жібере аласыз. Бұл деректер зерттеушілерге пошта арқылы жіберіледі. Біз оны бөлек тыңдап, жауап бере аламыз. Біз жазба кімнен келгенін білмейміз. Өтініште адам жауап алады және ол жасанды интеллект нені анықтағанын біле алады”, - деп түсіндірді Клементи.

Ғалымдар қосымшаның үш мақсатын анықтады:

- зерттеу мақсаты – ғалымдар үшін жөтел дыбыстарын жинау;

- өзін-өзі бақылау - адамдар аурудың динамикасын бақылау үшін қосымшаны өз белгілерінің жеке деректер базасы ретінде пайдалана алады;

- сарапшылардың ұсыныстары – егер сіз өз жағдайыңызда не істеу керектігін білмесеңіз, Назарбаев Университетінің ғалымдары кейбір жағдайларда өз ескертулері мен ұсыныстарын бере алады.

Қазақстандықтар ғалымдарға қалай көмектесе алады?

Қазір Назарбаев университетінің ғалымдары қазақстандықтардың 1040 жөтел дыбысының жазбаларын жинады. Жасанды интеллектті оқыту үшін ғалымдар жобаның ақысыз қатысушылары есебінен мәліметтер базасын кем дегенде екі есе көбейту керек деп санайды. Сонымен қатар, зерттеушілер дәрігерлерді тартуға да ниетті.

“Базада дәрігерлер пациенттерден жөтел дыбысын жазып алуды сұрайды. Ол жерде барлығы ресми болады, пациенттің жазбаша келісімі бар. Оның деректерін өңделеді. Содан кейін бізде расталған диагноздар болады. Бұл біздің зерттеуімізге ғана емес, болашақта басқа зерттеулерге де көмектеседі. Бұл база болашақта осындай зерттеулер үшін алтын стандарт бола алады ", - деді. Алессандра Клементи.

"Қазір бізде әлемнің түкпір-түкпірінен көптеген жазбалар бар, бірақ Қазақстандық азаматтардың жазбасы жеткіліксіз. Зерттеу Қазақстанда жүргізіліп жатқандықтан, біз үшін ең алдымен жергілікті халықты зерттеу маңызды", - дейді ғалымдар.

Ғалымдар қазақстандықтардан қосымшаны белсенді түрде жүктеп алып, жөтел дыбыстарын жазып алуды сұрайды, өйткені қосымша Қазақстан мен Орталық Азия тұрғындары үшін әзірленіп жатыр.