Қытай асханасындағы бала еті мәзірі: шындығы мен жалғаны

Соңғы кездері ғаламторды кезген қытайлардың бала сүйегін мүжіп, етін жеп отырған фотолары жер-әлемді шарлап кетті. Адам баласының жанына үрей әкеліп, ертеңіне қауіппен қарайтын сезімге жетелейтін мұндай жағдайлар қытай елінде қашан, қай кезден бастап пайда болды? Осы жөнінде біраз тарихи материалдарды ақтарған едік.

Қолымызға түскен деректер негізіне қарасақ, адамзат тарихында алғаш адам етін жеу туралы тағы да қытайдың жазба деректерінде сақталған екен. Әсіресе, ондай деректер мен оқиғаны қытайда неше мың жылдардан бері сақталып келе жатқан тарихи жазба кітаптары мен әдеби шығармаларынан көптеп кездестіре аламыз.

Қытайдың осыдан тура мың жылдар бұрын жазылған «Зочимиың жылнамасы» деген кітабында: «Астық болмағандықтан жұрт балаларын өзара айырбастап жеді» деген. Тағы бір «Гуанзы Шияучың» деген көне жазбасында бір тарихи оқиғаны баяндай келе: «Ынжық Иы Я қожасына жағымпазданғанда, шектен шыққан. Патшасы оған «Буға піскен жас нәрестенің етін жеп көрмеппін» дегенде, Иы Я оған өз ұлын буға пісіріп әкеліп беріпті» деп жазылады.

Тіпті, 1907 жылы болған оқиғада, қытай билігіне қарсы көтеріліс бастаған Шүй Шилин деген көсемінің оғы таусылып, қолға тірі түседі. Сол кезде билік әскерлері оның жүрек-бауырын суырып алып, қуырып жегені тарихта жазылған.

Тізе берсек, әңгіме көп.

Бүгінгі қытай медицинасы да мықты дамып, әлемнің алдыңғы елдері қатарына өтті. Неше мыңжылдық тарихтан бері әрбір мықты емші әулеті өз мұрагерін дайындап, дәрі шөптер мен жануарлардың қай ауруға қалай ем болатынан дейін тәптіштеп жазып қалдырып отырған.

Сол тарихы ұзақ емдік жазбалардан бүгінге дейінгі емдеу тәсілінде адам етінің, әсіресе бала жолдасы мен жас нәрестенің еті – біраз ауруларға ем болатыны айтылып жүргенімен, ақиқатында, оның ем емес, дәмді тағам екені құпия ұстап келген.

Журналист Мәдина Омарқұлованың «Қытай медицинасындағы сұмдық сыр» деген маласында: «ХХІ ғасырда адам етін жеп, ата дәстүрі каннибалдықты жалғастырып келе жатқан қытайлар бар. Қытайдағы кейбір мейрамханаларда жасанды түсік арқылы алынып тасталған нәрестенің етінен ас әзірлейді. Шақалақтардың көпшілігі 6-7 айлық болып келеді (қыз балалар 7 айлығында да дүниеге келе береді). Нәрестеден тамақ істеу қытайлардың көнеден келе жатқан дәстүрі. Әсіресе ақсүйектер арасында кең таралған. Шамасы олар мұндай тамақ сұлулықты сақтап, көптеген ауруларға дауа болады деп есептейтін болса керек. Гонконгтағы атақты журнал Next Magazine дәл осы тақырыпта журналисттік зерттеу жүргізіп, жариялаған еді. Бұл мақалада шақалақ нәрестенің еті қытайлықтар үшін «деликатес» деп жазылып, және осы «деликатесті» қалай дайындауға болатыны сипатталған.

Шақалақ нәрестеден дайындалған сорпа – ежелгі қытайда ақсүйектер ем үшін ішетін тағам. Бұл туралы Гонконг тағамтану ассоциациясының президенті Warren Lee былай мәлімдейді: «Шақалақ нәрестелерді тағам ретінде пайдалану – бүгінгі қытай қоғамы мойындамаса да, дәстүрлі қытай медицинасында болған, тарихи және фолькрлорлық тамыры тереңде. Шақалақ нәрестенің еті ақуыз, майлар және минералдарға бай болған. Алайда бүгінгі күні дәстүрлі қытай медицинасының бұл түрі кең қолданыста бар-жоғын білмеймін».

Ғалым мұндай ем бұрынғы тарих қойнауында қалған десе де, бүгінгі қытайда шақалақ етінен жасалған тағамдар жабық дәмханаларда дайындалады. Бұл туралы бірнеше шетелдік басылымдар жазып, телеарналар арнайы бағдарламалар түсірген. Қытайлардың нәресте жейтіні туралы ақпаратты қытай үкіметі жабық ұстағанда да, қытайдың түрлі аймағында канибалдар туралы мәліметтер интернет арқылы тарап кеткен.

Негізінен «емдік сорпаны» 3-5 айлық қыз шақалақтардан әзірлейді екен. Үрейлі астың бір қазанын 430-570 долларға сатады. Мұндай ас клиент пен әкімшіліктің арасындағы келісімнен кейін жабық мейрамханаларда дайындалады.

Талғампаздар үшін ерекше «деликатес» ұл шақалақтың етінінен жасалады екен. Алайда, оларды табу қиын болды. Бәрімізге белгілі қытайда бір отбасында бір бала тууға рұқсат берілген. Бір баладан артық бала туғандар заңмен жазаланады. Сол себептен азаматтарда тек екі жол бар, баланы туып бас тарту немесе жасанды түсік жасау.

Жынысы қыз нәресте қытайлықтарда «екінші сұрыпты» болып есептелінеді. Сондықтан, егер болашақ нәресте қыз болса ата-анасы ойланбастан жасанды түсік жасатады. Кейін шақалақ жоғарыда айтылған жабық дәмханаларға жеткізіледі.

Тек шақалақтың етін жеп қана қойса ғой. Жаңа туған нәрестенің етін жейтіндер де бар. Бала туып бас тартқан жайдайда жаңа туған нәрестенің миына спирт егіліп, мұздатқышқа жіберіледі. Сосын қара базарда саудаланады. Пайдасын тудырып алған дәрігер көреді. Ал шақалақты сатудан түсетін пайда ата-анасына бұйырады. Қатігез асхананың қызметкерлерінің айтуынша, шақалақтардың құны олардың үлкен-кішілігіне қарай белгіленеді. Көбінесе желінетін қыз балалар.

Ең қымбаты – асханаға тірідей жеткізілген сәбидің еті. Мұндай түстіктің бағасы 1000 долларға дейін шарықтайды. Көбінесе ішіндегі баласын тағам қылатындар алыс ауылдарда тұратын кедейлер.

Қытай заңнамасында да жасанды түсік арқылы алынып тасталған балаларды ас ретінде пайдалануға болмайды деп еш жерде жазылмаған» деп жазады.

Жалпы ойымызды түйіндеп келгенде – қытайлардың адам етін жеу оқиғасы тарихтан бар әрі әлі де жейтінін айғақтайтын дәлелдерді өздерінің медициналық кітаптары көрсетіп береді.

Ал, буы бұрқырап піскен бала еті – ауруға ем, сырқатқа шипа емес, тек, дәмді жұмсақ етіп әзірленген әзірейілдің асы ғана!

Ұларбек Дәлейұлы
baq.kz