Қазаққа бөтен сөздер...

Интернет бетінде өзін Exciter stuff деп атаған автор қызықты эксперимент жасапты. Ол орыс тілінде жоқ сөздерді терген. Мәселен, белгілі бір заттың, құбылыстың, іс-әрекеттің атауы шет тілінде болса, ал орыс тілінде жоқ. Тек ұқсас сөз тіркестерімен немесе ұзын-сонар түсіндірме әңгімемен жеткізу арқылы ғана тәржімаға келетін сөздерді біз де өз кезегімізде қазақ тіліне жасап көрелік.

Backpfeifengesicht (неміс тілінде) – Ұруға болатын бет. Қазақта «зәндем» деген сөз бар. Оңбаған, жексұрын деген сөзбен алмастырса болады. Бірақ біз мұнымен адамның жалпы сынына өтіп кеттік. Ал неміс тілінде адамның бет бөлігіне назар аударылады.

Tartle (шотландтық сөз) – ұмытшақтықтың өзге реңкі. Сіз адаммен танысасыз да, лезде оның атын ұмытып қаласыз.

侘寂 (Wabi-Sabi) (жапонша) – Мүмкін еместі мүмкін етіп көру. Мәселен, «жыланның аяғын көрген» деген сөз дәл осы мағынада болуы керек.

Myötähäpeä (фин) – біреу ұятты іс жасап қояды да, ал оның орнына сіз ұялып қаласыз. Мұны тек түсіндіру арқылы ғана танимыз. «Біреу үшін беті күю», «күйіп-пісіп отыру» деген тіркестермен мағыналас болса да, дәл осындай сөз бізде жоқ екен.

Yuputka (Гондурас және Никарагуа үндістерінің тілінде) – орманда кетіп бара жатқаныңызда денеңізге бірдеңе тигендей болатын сезім. Мүмкін, қазақтың «түлен түртті ме?» деген сөз тіркесі келіп тұрған шығар. Ал нақты мұндай сөз жоқ.

Rwhe (тсонга тілі, Оңтүстік Африка) – мас күйде құлап, ұйықтап қалу.

Cafune (бразилиялық португал тілінің түрі) – саусақтарыңмен сүйікті адамның шашын аймалау.

Iktsuarpok (инуиттердің тілі) – үйде біреуді сабырсыздана күтіп отырсыз. Ол келмейді. Әдетіңізге салып, терезеден қарап, есікті ашып көріп, жол жаққа алақтай бересіз. Қазақта сабырсызданып күту деп түсіндіріледі.

Desenrascanco (португал тілі) – қиындықтан еш жоспарсыз шыққың келген сәт. Бізде «тыраштану» деген сөз бар. Мүмкін осы келіп қалар?

Lagom (швед тілі) – тым көп емес, тым аз емес, орта деңгей. Десек те, орта деңгей дегеніміз де дәл аударма емес.

Glaswen (ағылшын тілі) – шынайы емес күлкі. Жасанды күлкі. Ағылшындар мұны бір-ақ сөзбен жеткізіпті.

L’esprit d’escalier (француз тілі) – сөйлесіп болған соң бұдан да керемет жауап беруге болатынын ойлау сезімі. Тікелей аудармасы – «сатылы ой». Абайдың «көңілдегі көрікті ой ауыздан шыққанда өңі қашады» деген сөзімен келетін сыңайлы.

Kaelling (дат тілінен) – даттықтар көшеде тұрып алып, өз баласына айғайлап жатқан әйелді осылай атайды екен. Ал бізде «бәдік»?

Tingo (паскуал тілі) – досыңның соңғы ақшасын алу. «Тақырға отырғызу» (алдауға жақын) немесе ауызекі сөзде қолданылатын «сыпырып кету» мағынасында жұмсалады.

Sgiomlaireachd (гэл шотланд тілі) – қарның ашта асыңды жегізбей жатқан кезде болатын сезім.

Дайындаған: Ардақ Құлтай