Әлемдегі ең ұзын 10 өзен

Су – тіршілік көзі. Адамдар ежелден-ақ өзен-көл жағасын мекендеген. Байқасаңыз, ірі қалалар да су алабына жақын орналасқан. Жағасында бір қала ғана емес, ондаған, одан да көп ірі орталықтары бар өзендер де жетерлік. Бүгін біз сіздердің назарларыңызға әлемдегі ең ұзын 10 өзен туралы ақпарат ұсынамыз.

10. Амур

Амур өзені Қытай, Ресей мен Моңғолия аймағын алып жатыр. Ұзындығы – 2824 шақырым. Алабының ауданы - 1855 км².  Өзен жаздық, күзгі муссондық және жазғы-күзгі жаңбырлар негізінде толығады. Ең төменгі деңгейі қыс аяғында байқалады. Мұзы көкек — мамыр айларында ериді.

9. Миссисипи

Миссисипи – Солтүстік Америкадаға ең ірі өзендердің бірі. Ұзындығы 3766 шақырымды құрайды. Ал Миссури сағасымен қос есептегенде, 6420 шақырым болады. Атлант  мұхиты   алабының  басты  өзені − Миссисипи  материктегі  ең  суы  мол   өзен   болып  табылады. «Миссисипи»  атауы   үндіс  тілінде  « су  атасы »  дегенді  білдіреді. Өзен жауын − шашын   әртүрлі  түсетін  аймақтар   арқылы  ағып  өтетіндіктен, жыл  бойы  деңгейі  өзгеріп  отырады. 

8. Конго

Конго өзені өзінің бастауын Ньяса мен Танганьика көлдерінің аралығындағы биіктігі 1600 метрлік таулы үстірттен алады.  Конго экваторды 2 рет кесіп өтетін өзен.  Ұзындығы – 4700 шақырым. Африкада ұзындығы жөнінен екінші орында, әлемдегі суы жөнінен Амазонка өзенінен кейін екінші орынды алады.

7.  Парана

Парана – Оңтүстік Америка материгіндегі ұзындығы жөнінен Амазонкадан кейінгі екінші өзен. Парагвай, Бразилия мен Аргентина елдерінің шекара бөлігінде орналасқан. Ұзындығы - 4880 шақырым. Бастауын Бразилия таулы үстіртінен ағып шығатын Риу-Гранди және Паранаиба өзендерінен алады. Сол жағынан Игуасу, Уругвай, оң жағынан Парагвай  салалары қосылады. Парана мол сулы өзендер қатарына жатады, олардың Амазонкадан басты айырмашылығы  — су деңгейі маусымға байланысты өзгереді. Парана жаңбыр суымен толығып, жылына екі рет тасиды (қаңтар — мамырда және маусым — шілдеде). 

6. Обь өзені

Обь – Батыс Сібірдегі (Ресей) өзен. Су жиналатын алабының ауданы - 2990 мың км2. Негізгі салаларына Том, Шұлым, Кет, Тым, Вах (оң); Васюган, Үлкен Юган, Ертіс, Есіл, Тобыл, Солтүстік Сосьва (сол) өзендері кіреді. Өзеннің ұзындығын Ертіспен қоса есептегенде 5414 шақырым.

5. Хуанхэ

Хуанхэ Қытай жерінің ана сипатындағы өзені болып саналады. Оны ғасырлар бойы сақталып келе жатқан ежелгі мәдениеттің бастапқы ошақтарының бірі десек те, қате болмас. Көлемі жағынан Аспан асты елінде екінші, ал ұлтанына құмның түзілуі жөнінен әлем бойынша бірінші орында тұр. Өзеннің ұзындығы шамамен 5464 шақырымдай. Ондағы құмның жиналу мөлшері жылына 1,6 миллиард тоннаға жуық. Оны дәл осы сипаты үшін Хуанхэ деп атаған. Қытай тілінен аударғанда «Сары өзен» деген мағынаны береді. Басын Тибет шыңдарынан алып, Ұлы Қытай жазығы бойымен жылжып келіп, Сары теңізге құяды.

4. Енисей өзені

Енисей өзені Ресей мен Моңғолия жерін алып жатыр. Су жиналатын алабының ауданы 2580 мың км². Жалпы ұзындығы 5539 шақырымды құрайды.  Енисейдің алабы, негізінен, таулы, көп жерін тайга, көп жылдық тоң алып жатыр. 

3. Янцзы

«Егер сен Янцзыдан болмасаң, онда ешқайда болмағансың», - деген қытайлардың мәтелі бар. Янцзы  өзені —  Азия өзендерінің  аса  зоры  және  дүние  жүзіндегі  ең  ірі  өзендердің  бірі.  Оның  ұзындығы – 6418 шақырым, бассейнінің  ауданы – 1726 мың шақырым,  орташа  су  шығыны  22 000 м3/с – қа  тең.  Янцзы  Тибет  тау  қыратынан  басталып, мұздықтардан  шығатын  көптеген  салалардан  құралады.

2. Амазонка

Амазонка – Оңтүстік Америка құрлығында орналасқан әлемдегі ең ірі өзендердің бірі. Алабының ауданы - 7,2 млн. м², ұзындығы 6516 шақырымнан (Укаяли бастауынан есептегенде) асады. Ол батпақтанған жазықпен, ылғалды экваторлы ормандардың арасымен ағады. Амазонның салалары бір-бірінен тек мөлшерімен мен сулылығы жөнінен ғана емес, суларының түсімен де ерекшеленеді. Өзеннің гидрологиялық тәртібі өте күрделі әрі ерекше келеді. Алаптары екі жарты шарда орналасқандықтан, жылдың түрлі мезгілдерінде жауын-шашынның аз не көп жаууына байланысты әр түрлі тасқындар болып тұрады.

1. Ніл өзені

Ніл  өзені – Жер шарындағы ең ұзын өзен. Ұзындығы Кагера саласымен қосып есептегенде – 6671 км-ге тең.  Шығыс Африка таулы үстіртінен басталатын Кагера өзені Нілдің бастауы болып табылады. Ніл өзені Виктория және тағы да басқа көлдер арқылы ағып өтеді. Бірнеше салаларды қосып алып, жазыққа шыққан кезде Ақ  Ніл деп аталады.  Хартум қаласы маңында Көк Ніл өзенімен қосылып, Ніл деген ат алады.  Ніл өзені дүние жүзіндегі ең үлкен шөл – Сахара шөлін кесіп ағып өтеді.