Күнделікті өмірде киім кию әрі оның атауын білу маңызды. Себебі біз барлық киімдерді бірдей атай береміз. Негізінде олардың өз атауы бар.
СЫРТ КИІМДЕР
Ер адамның сырт киімдері
Аба – киім сыртынан киетін жамылғыш.
Қамзол – жеңсіз жеңіл киім.
Бешпет – тік жағалы, ұзындығы тізерлікке жететін, астарлап тігілген жеңіл киім.
Шалбар (аяққап) – қой терісінен не матадан тігілген, балағы аяқ басына жететін, бұтқа киетін киім. Тігілу үлгілері мен материалдарына байланысты түрі көп. Мысыла: түймелі шалбар, тері шалбар, жарғақ шалбар, елтірі шалбар, қырықпа шалбар, қап шалбар, сырма шалбар, сал шалбар.
Сым – 1. Екі балағына белдіктен төмен, ені екі елідей жіңішке сым тартылып теріден тігілген ертедегі шалбардың бір түрі. 2. Матадан тігілген шалбар.
Сақсыр – тар балақты, жұмсақ материалдан тігілген шалбар.
Кеудеше – жас түйенің иірілген жүнінен не түбіттен тоқылған жағасыз, жеңсіз тоқыма.
Қаттау – қалың кездемеден тігілген кеудеше.
Кебенек – күзем жүнінен сұрыпталып, жаңа басылған киізден бітеу тігілген, боранда, жауын-шашында киетін сырт киім.
Күме – арасына түйе, қой жүнін салып, шүберекпен астарлап, тыстап, сырып тігілген жылы киім.
Жадағай – астарсыз не жұқалап қой жүні салып астарланған жеңіл сырт киім. Далбағай, далбай, жолбай деп те аталады.
Шапан – астарына жүн не мақта салып сырып тігілген не астырсыз сырт киім.
Желең – кең, жеңіл жұқа шапан.
Қара шапан – жібектен өзге матадан тігілген шапан.
Қаптал шапан – жұқа, сырмалы, жағасыз, етек ұзындығы тізеге, кейде одан да төмен түсетін шапан.
Күпсер – қаптал шапанның бір түрі.
Күмпей шапан – арасына түтілген түйе жүні қалың салынып сырылған, сырау аралығы күмпиіп тұратын шапан.
Қималы шапан – қынама шапан.
Шеге шапан – мақұлдасуға келген жаушыға кигізетін шапан.
Шапанша – кішкене жеңіл шапан.
Шекпен – жүннен иіріліп, өрмекпен тоқылған сырт киім.
Бозшекпен – боз түйе жүнінен тоқылып тігілген шекпен.
Биязды шекпен – түйе жүнінен түйін қосып тоқылған шекпен.
Шидем шекпен – түйе жүнінен тоқылып астарланған, сырылып тігілген шекпен.
Има (име) шекпен – биязды жүннен сәндеп тоқылған жеңіл шекпен.
Қаптама шекпен – сырты тысталған қалың киім.
Мая жүн шекпен – мая (түйе) жүнінен тоқылған, жауын-шашында киетін ұзын сырт киім.
Ішік – іш жағына аңның, малдың терісі салынып, сыртқы жағы бағалы матамен тысталған жылы сырт киім. Ішік түрлері: түлкі ішік, қасқыр ішік, күзен ішік, құндыз ішік, бұлғын ішік, жанат ішік, қоян ішік, пұшпақ ішік, зерлі ішік.
Қамқап – қамқа терісінен істелген аса бағалы ішік.
Тайжақы – құлын, тай терісінен иленіп, астарланған, көктемде, күзде киетін ішік.
Тон – иленген қой терісінен, жүнін ішіне қаратып тіккен жылы қалың сырт киім. Тонның түрлері: жабағы тон, бүрмелі тон, қаптал тон, жарғақ тон, былғары тон, тұлып тон, шолақ тон, зерлі тон, қырықпа тон, іштік тон.
Іліктон – құдалыққа барғанда сыйға тартылатын әдемі тон.
Шентон – лауазымдылық киім, мундир.
Оқалы тон – оқа, түйме тағылған, сыйға тартылатын әдемі тон.
Күпі – 1. арасына жүн салып, тысталып тігілген қыстық сырт киім. 2. матамен тысталған тері тон.
Күрте – былғарыдан не арасына мақта салып, матадан тігілген жылы сырт киім.
Сырма – арасына жүн не мақта салып немесе жай сырып тігілген сырт киім.
Мәллә - басқы, диуаналардың ұзын сырт киімі.
Жеңде – бақсылар мен серілердің түрлі түсті кездемені қарап, әшекейлеп тіккен сырт киім.
Шалма – түйе жүнінен не түбіттен тоқылған, мойынға салатын орамал.
Шобыт – ескі-құсқы киімдер.
БАТЫРЛАР КИІМІ
Бадана – темір торлы сауыт.
Торғауыт – сауыттың бір түрі.
Аймауыт – жиі торлы сауыт.
Ақкөбе- сауыттың көп түймелі түрі.
Көбе – қалың темір қаптама.
Берен – болаттан жасалған сауыт.
Ақсауыт – берік сымнан көз-көз етіп тоқылған сауыт.
Пыран – сауыттың сәнді және берік түрі.
Дулыға – темірден, жезден жасалған қылыш кеспес, найза, садақ оғы өтпес бас киім.
Жыға – төбесі үшкір, маңдай алды қабақ-қасқа түскен, желке жағына мойынды айнала 1-1,5 қарыстай шынжырлы бау тағылған, соғыста киетін бас киім.
БЕЛБЕУЛЕР
Дембет белбеу – күмістелген, күміс жапқан белдік.
Күдері белбеу – жұмсақ иленген бұлан не бұғы терісінен жасалған белдік.
Кісе белбеу – 1. адамның әлеуметтік дәрежесін танытатын сәндік белбеу. 2. қару-жарақ ілінетін белдіктің ең көне түрі.
Кемер белбеу – бетіне алтын не күмістен өрнекті жапсырма бекітілген, ішік, тон, шапан сыртынан буынатын жалпақ сәнді былғары белбеу.
Көнте – қон теріден жасалған қалың, жалпақ белдік.