Шахматтан әлем чемпионы Магнус Карлсенді америкалық гроссмейстер Ханс Ниманн ұтты. FIDE рейтингінде небәрі 49-шы орында тұрған Ниманның осы рейтингтің көшбасшысы Карлсенді жеңіп кетуі көпшіліктің күмәнін тудырды. Атақты Каспаровтың рекордын жаңартқан Карлсен Ниманнды алаяқтық жасады деп айыптады. Бір болжам бойынша Ниманн ойынға тік ішегіне вибратор салып кірген. Морзе әліппесі арқылы ол қарсыласының әрекеттерін біліп отырған.
«Sinquefield Cup турнирінде Ханс Ниманға қарсы үшінші раундтық матчтан кейін мен жарыстан бас тарту туралы бұрын-соңды болмаған шешім қабылдадым. Бір аптадан кейінгі Ниманнмен кездесуде бір жүрістен соң тағы жарысты тәрк еттім.
Бұл әрекетім шахмат қауымының көптеген мүшелерін ренжіткенін білемін. Менің де көңілім қалды. Шахмат ойнағым келеді. Шахматты ең жақсы турнирлерде, жоғары деңгейде ойнағым келеді.
Шахматтағы менмендік үлкен мәселе және ойынға қауіп төндіреді. Турнирді ұйымдастырушылар мен біздің сүйікті ойынымыздың тұтастығын ойлайтындардың барлығы қауіпсіздік шараларын күшейту және шахмат тақтасындағы алдауды анықтау жолдарын мұқият қарастыруы керек деп ойлаймын.
Меніңше, Ниманн көпшілік алдында мойындағаннан да көп алдады. Синкфилд кубогындағы кездесуімізде оның ойыны ерекше болды. Меніңше, қиын позицияларда да ойынға көңіл бөлмей, ынта танытпай, мені қарамен ұтты. Бұған санаулы шахматшылар ғана қабілетті. Бұл ойын ойымды өзгертуге көмектесті.
Біз алаяқтыққа қарсы бірдеңе істеуіміз керек. Бұрын талай рет алдап кеткен шахматшылармен ойнағым келмейді, өйткені олардың болашақта не істей алатынын білмеймін.
Тағы бір айтайын дегенім бар. Бірақ, өкінішке қарай, айта алмаймын. Осы уақытқа дейін мен өз іс-әрекеттеріммен ғана сөйлеп келдім және бұл әрекеттерім Ниманмен шахмат ойнағым келмейтінімді анық көрсетті.
Бұл оқиғаға қатысты шындық, ол қандай болса да, бір күні шығады деп үміттенемін», - деп жазды Карлсен әлеуметтік желіде.
Норвегиялық шахматшы қарсыласы Ниманның қалай алдап кеткенін нақты түсіндірмеді.
АҚШ шахматшысы Хикару Накамура ның айтуынша, Карлсен менмендік элементін сезінген және турнирді ұйымдастырушылардың оған кедергі жасамағанына қынжылған.
«Магнус ешқашан турнирді тастамас еді. Ол мықты шахматшы, әлем чемпионы. Ниманн алаяқтық жасағанына күмәнданбаса ол ойынды тәрк етпейтін еді. Магнус бұған сенімді», - деп ол отқа май құйды.
Оқиғалардың қалай өрбігені туралы
● Магнус Карлсен Sinquefield Cup турнирінде америкалық Ханс Ниманнан жеңіліп, бірден өз еркімен ойын өтіп жатқан залдан кетіп қалған. Бұл оның мансабында бірінші рет болды. Магнус өз шешімін түсіндірмеді, бұл Ниманның қандай да бір жолмен алдап кеткен болуы мүмкін деген болжам тудырды және ұйымдастырушылар оның алдын алмағанына ренжіді.
● 19 жастағы Ханс Ниманн бұрын алдағанын мойындады – бірақ тікелей ойындарда емес, тек ең танымал Chess.com порталындағы онлайн турнирлерде. Портал Ниманның алдауын анықтап, оны бірнеше ай бойы бұғаттаған.
● Ниманның Карлсенге қарсы шахмат ойыны жетекші «шахмат детективі» Кеннет Реганға талдауға берілді – ол америкалықтың жүріс-тұрысынан күдікті ештеңе байқамады. Ұйымдастырушылар да сканерлер арқылы шахматшыларды тексеріп, ешқандай құпия құрал-жабдық таппады. Турнирдің бас төрешісі ешқандай алдау болмағанын баса айтты.
● Бір аптадан кейін Карлсен Чемпиондар шахмат турында Ниманмен қайтадан кездесті. Бұл жолы норвегиялық шахматшы екінші жүрістен соң бірден жеңілгенін мойындады.
● Халықаралық шахмат федерациясы (FIDE) Магнус Карлсеннен өз әрекетін түсіндіруді талап етті. Бұрынғы әлем чемпиондары Гарри Каспаров пен Анатолий Карпов та одан халыққа түсіндіруді өтінді.
● Ганс Ниман алаяқтығы туралы болжамдарды жоққа шығарып, дәлелдеуді талап етті. «Егер нақты дәлел болса, неге көрсетілмейді? Зақым үшін жауапкершілікті біреу мойнына ала ма?»,- деді ол.
Ниманн деген кім? Оның алаяқтықпен ұсталғаны рас па?
Ханс Ниман 19 жаста және Американың болашағы зор шахматшыларының бірі болып саналады. Ол қазір FIDE жастар рейтингінде алтыншы орында тұр.
Бірақ шахмат әлемінде оның біршама күмәнді беделі бар. Ниманнға ең танымал Chess.com шахмат порталында алаяқтық жасағаны үшін екі рет тыйым салынды.
Ниманн қалай алдады? Мұның екі болжамы айтылды
Бірінші болжам
Карлсенді жеңгеннен кейін Ганстың сөздері көпшілікті қызықтырды.
Ханс матч алдында Карлсеннің шахмат компьютеріне қол жеткізіп, қарсыласының не жоспарлап жатқанын біліп алған деген күдік бар. Сондай-ақ, біреу бұл ақпаратты ойын кезінде Ниманнға хабарлауы мүмкін.
Ресейлік шахматшы Ян Непомнящий оқиғалардың дамуына түсініктеме бере отырып, Карлсеннің турнирді неге тастап кеткенін білмейтінін айтты. Дегенмен, ол Ниманның өнерін «адам сенгісіз ғажап» деп атады.
Непомнящий екі жыл бұрын Ниманның онлайн ойындарда боттарды пайдаланған болуы мүмкін екенін айтқан. Оның айтуынша, Ганстың бетпе-бет ойындары мен онлайн ойындарының арасында үлкен айырмашылық бар. Оның онлайн ойындардағы нәтижелері күмәнді түрде жоғары.
Накамураның айтуынша, Ганс Ниманн 2700-ге жуық рейтингтік ұпайы бар гроссмейстерге ұқсамайды. Оның шахмат ойындарын талдауы өте таяз.
Онымен канадалық шахматшы Эрик Хансен де келіседі: «Ниманның талдауында логикалық жүйелілік жоқ. Жоғары деңгейдегі жарыстарда сәттілікке де, кездейсоқтыққа да орын жоқ».
Екінші болжам
Екінші болжам әлдеқайда ақылға қонымсыз: Ниманн тік ішегіне вибратор салып келген. Морзе әліппесі арқылы ол қарсыласының әрекеттерін біліп отырған.
Непомнящий жалаңаш ойнауды ұсынды, Ниман келісті
Ян Непомнящий тәкаппарлықты толығымен жою өте қиын екенін айтты. Сонда ресейлік гроссмейстер «жабық бөлмеде жалаңаш ойнау» шыншылдықтың бірден-бір жолы деп қалжыңдады.
Қақтығыстың ауыр болғаны сонша, ол Tesla және SpaceXT басшысы Илон Масктың да назарын аударды.
Ниманн мұндай шараларға қарсы емес: «Егер олар мені жалаңаш ойнауды сұраса, мен оған дайынмын». Маған бәрібір, өйткені мен адал екенімді білемі», - деді.
Әзірге Sinquefield Cup турнирінің ұйымдастырушылары Магнус Карлсеннің шешіміне қатысты пікір білдірген жоқ.
Шахматтағы алаяқтық
Спорт әлемі әрқашан алаяқтықпен күресіп келеді. Спортшылар көбінесе жеңіл атлетикалық спорт түрлерінде допингпен ұсталады. Бірақ, ақыл-ой спортында да «допингтің» ерекше түрлері бар.
• 1998 жылы әуесқой шахматшы Клеменс Альверман компьютерлік бағдарламаның көмегімен ашық турнирде гроссмейстер Сергей Калиничевті жеңіп шықты. Ойын кезінде ол бөлмеден жиі шығып кететін. Оның ойынын талдағанда, қимылдары компьютерлік бағдарламамен берілген ұсыныстарға сәйкес келетіні анықталды.
• 2001 жылы француз шахматшысы Олив Тузан мен белгісіз ресейлік Нугзар Зеляков Мәскеуде өткен турнирде мықты шахматшыларды жеңіп, сенсация туғызды. Осыдан кейін ФИДЕ жарыс өтетін жердің кіреберісіне металл іздегіш орнатты. Бұл шара нәтиже берді: Тузан мен Зеляков матчтарында жеңіліп, кейін шахмат әлемінде ұмытылды.
• 2006 жылы үнділік шахматшылар Шарма мен Сингх қатарынан жеңіске жетіп, ұлттық құрамаға үміткер бола бастады. Бұл елдегі жетекші шахматшыларының наразылығын тудырды. Осыдан кейін екі ойыншы да жан-жақты тексерілді. Шарманың тақиясынан bluetooth құрылғысы табылып, оған 10 жылға шахмат ойнаудан шеттетілді. Сингхтен ештеңе табылмаса да, оның шахматтағы көрсеткіші кейіннен күрт төмендеді.
• 2010 жылы Ресейде өткен шахмат олимпиадасында Франция құрамасының жаттықтырушысы Арно Ошар шахматшы Себастьян Феллерді жаттықтырды. Ол ойын бөлмесінен шығып, барға барып, көмекшісінен смс кеңес алған. Бірақ Феллер жүру кезінде қате жіберіп, ойыннан ұтылды. Кейін бұл алаяқтық ұлттық құраманың басқа да шахматшыларының көмегімен әшкереленді.