Мен – ұлы дала өркениетінің ұрпағымын. Шығарма

Иә, мұны мақтанышпен, зор сеніммен айта аламын. Өйткені қазақтың ұлы даласы үлкен мәдениет пен өркениеттің ошағы болған. Әлемде еш теңдесі жоқ көшпенділер мәдениетінің қазіргі жалғыз ұрпағы – бұл қазақ халқы.

Жылқыны үйреткен көне түріктердің бүкіл мәдениеті ерекше болған. Академик ғалым Ғарифолла Есімов "Жылқы – бұл қазақтың жаны, рухы» деген екен. Яғни, жылқы жануарының өзі көпшенділерге еркіндік пен бостандық сыйлаған. "Атқа мінген адамның рухы көтеріледі ғой, сол сияқты көшпенділердің де жылқыға мінген кезде, арқасы ұстап, делебесі қозатын болған" дейді ғалым.

Жылқы – бүкіл мәдениетті қалыптастырып берген жануар деседі. Яғни, жылқыға арнап киім тігу, қару асыну, тамақ жасау – барлығы жылқыдан келген дүниелер. Мәселен, отырықшы халық ұзын киім киген уақытта көшпенділер шалбар киген екен. Батысқа атпен барған Аттиланы көрген кезде, батыс жұрты шалбарды алғаш көріп таңқалған көрінеді. Яғни, «шалбардың өзі – жат дүниелік, қазіргі тілмен айтқанда, инопланитянин болып елестеген» дейді академик.

Мен – Шығыс Қазақстан облысының тумасымын. Ал шығыс өңірінен көптеген археологиялық жәдігерлер табылып жатқанын білеміз. Сонау тәуелсіздік жылдарында Шіліктіден табылған Алтын адамның өзі неге тұрады? Әлемде жоқ "Алтын адам" тек ұлы көпшенділердің жерінен ғана табылып жатыр.

Былтыр ғана Зейнолла Самашев ағамыз менің туған жерім Тарбағатай тауынан "Алтын адам" киімін киген 18 жастағы жігіттің мүрдесін тапқан еді. Жерленген адамның киімі бастан-аяқ алтынмен апталған. Ал оның жанына табылған бисердің ұсақтығынан адам таңқалады.

Мұндай мәдениет еш жерде жоқ деген еді археолог ғалым. Бұл сол замандағы өркениеттің биік деңгейде болғанын айғақтап, ата-бабаларымыздың мәдениеті туралы түсінігімізді кеңейтеді. Қолөнердің бірегей дәрежесі мен көшпелі өмір салты адамның табиғатпен бірлікте болғанын көрсетеді.

Ал мен ұлы даланың ұрпағы ретінде мұндай жәдігерлердің әлі де көптеп табылатынына сенімдімін. Айтпақшы, сол Тарбағатайда осындай алтын адам табылған обадан да үлкен обалар бар деседі. Ғалымдар енді соған қызығып отырған көрінеді.

Ал шамалы обадан осындай дүние табылғанда, одан ірі обадан не табылатынын ойласам, қиялыма ой сыяр емес.

ШҚО, Тарбағатай ауданы

Саят Берікұлы