Қайырлы күн, достар! Әлемтану айдарының бүгінгі кейіпкері – "Ел арнаның" белгілі тележурналисі, ҚазҰУ-дың магистранты Мейрамбек Таубалдиев. Мейрамбек бүгін Еуропа жеріндегі, Испаниядағы, Голландиядағы саяхаты туралы әңгімелейтін болады.
Биылғы жылы жазда ҚазҰУ магистранттарына Еуразия Халықаралық Байланыстар бағдарламасы бойынша Испанияда жазғы курс оқу мүмкіндігі берілді. Яғни, басты мақсатымыз – оқу еді, бірақ мен саяхат пен сабақты ұштастыра білдім.
Шыны керек, о бастан-ақ, Еуропа жерінде болу армандарымның бірі еді, армандар осылай кездейсоқ орындалады екен (күліп).
Алматы қаласынан Амстердамға, сонан кейін Испанияның Барселона қаласына ұшатын болдық. Не керек, көп ұзамай Голландияға қондық, еншімізде 8 сағат қана уақыт бар. Шетелдегі алғашқы күн. Еуропа туралы түсінік жоқ. Есесіне, қалтада ақша және ел көрсек деген жоспар бар. Ойымызға бірінші келгені – метро болды. Амстердам метросы ескі болғанымен, жақсы жұмыс істейді. Аялдамалардың көптігі соншалықты, карта алмасаң, адасып кетесің. Қаланың астында да, үстінде де тіршілік қайнап жатыр. Онда киім арзан, тамақ пен транспорт қымбат: метромен бір бағытқа жету үшін 1500-1700 (17-20 еуро) төлейсің. Көлік аз, қыздарына дейін велосипедпен жүреді екен. Оларға арналған жол ережелері, бағдаршам бар. Себебі, жанармай қымбат, есесіне қала да, ауа да таза.
Адамдарының пунктуальдылығы мен заңмен әрекет ететіндігі бірден байқалады. Қыздарының еш боянбайтындығына, сәнденбейтіндігіне іштей риза боласың. Тағы ұнағаны – жастар да, қарттар да үнемі кітап, газет-журнал оқиды екен. Сырттай бұзақы көрінетіндердің өзі аялдамада, метрода, саябақта болсын үңіліп бірнәрсе оқып отырады. Қала көшелерінде қайыршылар бар. Бірақ, тиын-тебенін адал еңбекпен табады: ән айтады, билейді, аспата ойнайды. Алқам-салқам емес, таза, жинақы киінетіндігі сүйсіндірмеске қоймады.
writeFlash({"src":"https://www.youtube.com/v/8C_yfldCVOg&feature","width":"425","height":"350"});
Түсінбегендерім де болды: адамдардың киімсіз шомыла салатындығы, дәретхана, вокзал, аялдама болсын кез келген жерге жата салатындығы, ер мен ердің, әйел мен әйелдің сүйісіп тұратындығы, үлкендерге құрмет көрсетілмеуі (қарт кісілерге орын бере қалсаң, мүсіркегенің үшін намыстанып, ұрсысуға дайын тұрады) – біздің менталиетке жат болғандығымен, олар үшін қалыпты әрекет саналады.
"Дам" деп аталатын Амстердамның атақты алаңында болдық. Мұнда тарихи ескерткіштер барынша сақталыпты. Жалпы қалада жаңа ғимарат тұрғызуға қарағанда, ескіні жаңарту жұмыстары қолға алынған. Бір қызық айтайын, "Қызыл шамдар" алаңында болғанда, «Амстердам азғынданған қала екен» деген ой келді. Әйелден ұят, еркектен намыс кеткендей... Қызғалдақтың, ірімшіктің, галоштың, диірменнің Отаны деп мақтайтын Голландия мен үшін айтарлықтай тәтті әсерлер сыйлай алмады....
Осындай аз таным-түсінікпен Испанияға аттанып кеттік. Барселонада туризм жоғары деңгейде дамыған, қонақ үйлер арзан, бірақ тағы да транспорт қиындықтары бар. Таксилер 2-3 шақырым жер үшін 30 мың теңге, автобустар бір бағытқа 300 теңге алады. Халық көбіне велосипедпен, әсіресе, мотоциклмен жүреді.
Жалпы, кез келген ер азаматтың негізгі қызығушылығы – футбол, ал Барселона – футболдың Отаны. Қала халқының өмірі футболмен тығыз байланысты, тіпті, бизнеске айналдырып жіберген. Халық футбол үшін өмір сүретін секілді. Сондықтан, келген бетте "Камп Ноу" стадионына баруды мақсат тұттым. Біз барғанда атақты футболистердің біразы демалыста екен, олардың киінетін, тамақтанатын орындарын көріп, туымызды желбіретіп бос газонмен ғана жүріп өттік. Кейін, сол туды көкке көтеру біздің қазақ ойыншыларының еншісінде деп әзілдейтін болдым (күліп).
Адамдары туралы не айтуға болады? Испандықтар өте еріншек халық екен, көп демалғанды ұнатады. Қазағымыз еңбекқор көрінеді олармен салыстырғанда. Мәселен, дүкендерін таңғы 10.00-де ашып, 12.00-де жабады. Түстен кейін 17.00-де ашып, 20.00-де қайта жабады. Пунктуальдылықтары соншалықты, бір секунд та кешікпейді. Көбіне мейрамханалардан тамақтанғанды құп көреді. Тағы бір ерекшелігі – көп сөйлейтін халық екен, біздер әлдеқайда сөзге сараң адамдар болып көріндік. Бір көшені сұрай қалсаң, тұра қалып, 10-15 минут түсіндіреді, тура баратын жолды емес, оның айналасының бәрін айтып шығады. Олар үнемі күліп жүреді, біздің сапарымыздың кезінде елде дағдарыс болды. Еш қиыншылыққа қарамастан, қабағына қар жауып, кірпігіне мұз қатып жүргендерді көре алмайсың. Кеш түсісімен, ұлттық билерін билеп, көшеде көңілді кештер ұйымдастырады. Тұнып тұрған романтика! Жастары позтивті, кемпір мен шалдың қолтықтасып қыдырып жүргендігінің өзі жанға тыныштық сыйлайды.
Испандықтар өз тілін қатты құрметтейді екен, ондай сүйіспеншілікті әлі көрмедім, әлемде екінші орында тұрған – испан тілі. Кез келген жерде өз тілдерінде сөйлеуге тырысады, ғимарат атауын жазғанда да үлкен етіп испанша, сонан кейін кіші әріптермен басқа тілде жазады. Елде адам құқығы қатты қорғалады, адамның ең негізгі қазына екендігі ашық мойындалған. Испандықтар қызу қанды, өте шуылдақ, айқайлап сөйлейтін ұлт. Төрт адам төрт жүз адамның дауысын шығара алады. Қонақжайлылығын, ақкөңілділігін құрметтеп кеттім. Сондай-ақ, оларда саудаласу деген ұғым жоқ екен. Барселонадағы екі күнде Пласа де Каталунья алаңында, Жерорта теңізінде, Христофор Колумбтың портында, бірнеше саябағында болдым.
Барселонадан кейін Гранада қаласына аттандық. Жалпы, Испанияның Барселона, Мадрид, Гранада, Альмунекар қалаларында болдым. Қалааралық мәдениет ерекшелігін бірден байқайсың. Мәселен, Мадридте қыздары да, ұлдары да астанаға лайықты киінеді, жүріп-тұрады, басқа қалаларында мұндайды көре алмайсың. Сабағымыз Гранада Университетінде өтті. Сабақтар орыс, ағылшын тілдерінде жүргізілді. Қазақ студенттері өте жақы жақтарын көрсетті деп мақтанышпен айта аламын. Қала осындай жазғы курстармен және туризммен күн көреді екен. Испаниядағы адамдардың көпшілігі Қазақстанды Ресейдің құрамындағы ел деп біледі, яғни, Ресей арқылы біледі. Сондай-ақ, Қазақстанды спортшыларымыз, Илья Ильин, Александр Винокуров, елбасы Н.Назарбаев арқылы танып жатады. Президентімізге деген құрметтері ерекше деп айтар едім.
Ұлттық тағамдары "Паэлья" деп аталады, шынын айтайын, тағам жағына келгенде қатты қиналдым. Олардың күнделікті астары теңіз өнімдерінен жасалады.
Көрікті жерлері туралы айта кетсем, Альгамбра тарихи ескерткіштер аймағы қатты ұнады. Өткен заманға бір барып келгендей боласың, бәрі жақсы сақталып қалған, олар жәдігерлерді ұлықтау, жаңғырту жұмыстарына көп көңіл бөледі екен. Сынған қыш құмыраларға дейін сол күйінде жатыр. Әлемдегі ең үздік ондыққа кіретін Мадридтегі Прадо мұражайынан алған әсерім де тым ерекше.
Мұнда 8 мыңнан астам ескерткіш бар. Мұражайға кіру 14.00-ге дейін ақылы, түстен кейін тегін. Леонардо да Винчидің «Мона Лиза» картинасының ең ескі нұсқасын тамашаладық, Пикассоның, Рембрандттың, С. Далидің түпнұсқаларын көру бақыты бұйырды. "Сантияго Бернабеу" стадионына да аяқ бастық. "Реал-Мадрид" клубының жаттығу залын да тамашаладық.
Мадрид көшелерінде банан, апельсин, лимон сынды цитрустық жемістер самсап тұр, адамдардың мәдениеттілігі сол, ешбірі оларды жұлмайды, тиіспейді. Шарап мейрамының тойлануын көрдік, олар бұл кезде бір-біріне шарап атады екен, оларды ешқандай құқық қорғау органдарының қызметкерлері келіп мазалап жатқан жоқ. Мадрид қаласының тіршілігі қатты ұнады, өзіміздің Алматымен ұқсаттым. Халқы көп, экономикасы жоғары, өндірістік қала. Туризм, қызмет көрсету жақсы дамыған, бізге де жетіспейтіні осы тұс. Қызмет көрсетуді қолға алу керек. Испандықтар бар болғаны 4-5 тарихи ескерткішін ауыз толтырып айтып мақтанады, сол арқылы күн көріп отыр. Ал біздің бір ғана Есік қаласының өзі неге тұрады? Теңіз дейді, біздің Каспий кем емес басқадан. Көкшетауды қалай мақтасақ та жарасады. Сол себепті, көп кешіктірмей туризмді қолға алу керек.
Барселонада жүргенде Францияға барып қайтуға шешім қабылдадық. Еуроодақтың тиімдісі бір елден екінші елге оңай өтуе болады, 15 сағатта автобуспен барып-қайттық. Өкініштісі, Париж мен армандаған Париж болмай шықты. Көз алдыма тағы да Алматы көрінгендей болды. Өте лас, тозған, шаршаған қала. Қала халқы өте суық екен. Ұрлық-қарлық етек алған. Эйфель мұнарасын, Луврды көрдік. Тағы да сол, мен күткен француз мәдениетін де көре алмадым. Кейін, сұрастырып білдім, нағыз қала халқы сырт жаққа көшіп кеткен екен, осындай жағымсыз әсерлеріме себеп болған осы болар... Патриоттылығы құрметке лайық, мен француз тілін білмегенім үшін бір шәй қасық ала алмадым. «No French – No spoon» деді. Испанияда, Голландияда елімізді танытайық деген ниетпен өз туымызды еркін көтеріп жүре алғанбыз, ал Францияда мұндайға рұқсат бермейді екен.
Cөз соңында айтарым, Қазақстанның қалаларының ештеңеден кем емес екендігіне көзім жетті. Біз өзімізді бағалай алмайды екенбіз. Өз артықшылықтарымыз бен кемшіліктерімізді шетелге шыққанда ғана анық байқайсың. Бір жерде отырып алып: «Біздің қазақ анадай, біздің қазақ мынадай» деп көңіліміз толмай жатады. Бұл – дұрыс емес екен. Барып көру керек. Біз жоғары дәрежеде өмір сүріп жатырмыз, ешкімнен қалып бара жатқан жоқпыз. Мәселен, сен аквариумде жүрсең, кемшіліктің бәрін көріп қаласың, ал, мұхитқа шықшы, ештеңе де байқай алмайсың, өзіңнің аквариумыңды сағынасың. Мені шетелдік ойын-сауық орталықтары да таңғалдыра алған жоқ, заманауи ғимарат тұрғызу жағынан біз олармен тең, тіпті жоғары келе жатырмыз. Байлық жинағаннан бұрын, қалтаңда қаржың болса ел аралау керек екен деп түйдім. Саяхат арқасында өзіме мақсат қойдым – жылына болмаса да, екі жылда бір шетелге шығып қайтамын. Бұл бір асып-тасқандық емес, әлемді, адамдарды, өзімді танығым келеді. Және тіл үйренудің бірден бір жолы – шетелге шығу. Жаның қысылғанда қалай сөйлегеніңді білмей де қаласың. Бұйырса, алдағы уақытта Италия жеріне барып, Италия мәдениетімен таныссам деген жоспарым бар.
Алайда, Еуропада, басқа шетелде де тұра алмайды екенмін. Олардың кереметтей ғимараттары да, қонақжайлығы да, салт-дәстүрі де, жаңалықтары да мені қалдыра алмайды. «Отан оттан да ыстық» деген сөздің мағынасын Испания жерінде жүріп түсіндім. Қайтар жолда, ұшақта қазақтың ұлттық күйлері қойылды. Сондағы қуанышымды сөзбен жеткізу мүмкін емес, тап бір Олимпиадада алтын алғандай шаттандым да, елге қарай асықтым...
Әңгімелескен: Айгерім Сматуллаева
Сурет: Мейрамбек Таубалдиев
Редакциядан: Біздің жобамызға кез келген өзге елге саяхаттап келген адам қатыса алады. Ол үшін жоба авторы Айгерім Сматуллаеваға хабарласыңыз.
Оқи отырыңыз:
Құралай Ахметтің Еуропадағы күндері
Фариза Ертаеваның Америкадағы күндері
Сания Дауталиеваның Малайзиядағы күндері