Организмнің бейімделу ерекшеліктері
Организмнің бейімделу ерекшеліктері
Факторлардың организмге тигізетін әсеріне көрнекті эколог А.К.Бродский жоғары деңгейде жан-жақты зерттеулер жүргізді. Ол абиотикалы0 факторлардың әсерін және организмдердің оған бейімделу ерекшеліктерш жеке организм (дара), популяция, түр және экожүйе деңгейінде қарастырды.
Жеке организмдер деңгейінде абиотикалык факторлар, ең алдымен, олардың мінез-құлқына, көбею бейімділігіне, өсімталдығына, өсу жылдамдығына және тіршілігінін ұзактығына әсер етеді: Өсімдіктің "жарықтыкқ жөне "көлеңкелік" формасын
салыстырса, екеуі бір-бірінен сырткы пішіндері, биіктігі, жапырағының көлемі, жүйкеленуі, т.б.
Популяциялық деңгейдегі бейімделулер, көбінесе, организм-дердің өсімталдық, шығыны, тіршілік ұзактығы, популяцияның өсу жылдамдығы және кеңістікте таралуы жағдайларында көрініс береді. Мысалы, топырақтың сипатына карай кышқылдык, түздылык, ылғалдык, құрғактық, т.б. қасиеттері болуы мүмкін.
. Түр деңгейінде бейімделу, организмдердің аймақтар шегінде климаттык, сырткы ортаның физикалық және химиялық қасиеттерінін әр алуандығы, әдетте, түрлердін географиялық өзгергіштігінің п,б. Абиотикалык факторлардың өзгеруіне түрлердін бейімделуінің негізгі жолы — бейімделу эволюциясы әсер етеді. Ал экологиялык факторлар — географиялык таралуды анықтаушы шарттар, олар организмдердің аймактық орналасуьша, пішініне жене көлеміне ықпал жасайды. отандык түрлеріне қарағанда, дене түрқы жагынан кішілеу, ал көбею, өсімталдық жағынан жоғары көрсеткішті көрсетеді.
Экологиялык, деңейлер деңгейің барлык экофакторлардың организмдерге кешенді түрде әсер ету жиынтығы деп қарауға болады. Өйткені абиотикалык факторлардын жиынтығы экожүйенің климаттык режімін түзеді, түрдің барлық тіршілік процестері және түрлердің өзара әсерлесуі соның аукымында жүзеге асырылады. Абиотикалык факторлардын тиімсіз әсері даралар саның кемітіп немесе жойып жібереді де, экожүйе кұрамына кіретін популяциялардын тығыздығын кемітеді. Ал бүл өсерлер өз кезегінде бүкіл әкожүйедегі зат және энергия алмасулар тепе-теддігін биологиялык өнімділікті өзгерте келіп, сукцессия құбылысына апарды.Организмдердің маусымның қолайсыз жағдайларына бейімделу жолдары әр түрлі. өсудің тоқтап тыныштық кезеңге кетуі. Органикалық тыныштық кезең жеміс тамыр, бүршіктерге тән. Күзде жоғарғы температурада сақталсада өнбейді.Жануарларда қоныс аудару .Анабиоз-организмдердің бейімделу деңгейінің төменгі сатысы.
