Қорытпалар мен металдарды дәнекерлеу
Дәнекерлеу деп қосылатын металдарды олардың балқу температурасынан төмен қыздыру, оларды дәнекермен сулау, дәнекердің саңылауға ағуы және оның кейіннен кристалдануы нәтижесінде атом аралық байланыстармен қосылыстардың түзілуін атайды.Дәнекеріленетін материалдар мен дәнекер бетінен оксидтерді жою және дәнекерлеу процесінде олардың түзілуін болдырмау үшін дәнекерлік флюс деп аталатын, қосымша материал қолданылады.Дәнекерленудің берілген режимі кезінде материалдардың дәнекерленген қосылыс түзу қасиеті дәнекерленушілік деп аталады.
Балқытылған дәнекердің пісірілетін бет бойымен ағуы және оның негізгі металмен өзара әрекеттесуі шартты түрде үш сатыда өтеді:
- дәнекердің металл беті бойымен қарсы алдынан жылжуы дәнекердің және негізгі материалдың әлсіз өзара әрекеттесуімен сипатталады; температура жоғарылаған кезде немесе ұстауды ұлғайту шамасына қарай бұл саты келесіге өтеді;
- дәнекердің жергілікті жылжуы және дәнекерленетін металдың сұйық дәнекерде еруі оңай балқитын құрылымдардың (эвтектикалардың, ликвидус қисығындағы минимуммен қатты ерітінділердің) түзілуімен сипатталады;
- металдың дәнекерде қарсы алдынан еруі дәнекердің дәнекерленетін металмен қарқынды жалпы өзара әрекеттесуімен сипатталады.
Сол немесе өзге сатыда нақты құрылымдардың қалыптасуы дәнекерленетін ұзақтығымен және температурасымен, сондай-ақ өзара әрекеттесуші металдардың табиғатымен анықталады.
Аса берік және икемді дәнекерленген жіктер қатты ерітінділердің түзілуі кезінде қамтамасыз етіледі, олар кристалл торлардың жалпы типін иеленетін және атом аралық ара қашықтықтардың жақын мәндері бар металдарды дәнекерлеу кезінде пайда болады.Эвтектикалық құрылымды жіктің беріктігі аз болып табылады. Егер пісіру эвтектикалық құрамды дәнекерлермен (ПОС61, ПСр72) жүзеге асырылса немесе негізгі металл және дәнекердің құрамына кіретін металдар, кристалл торлардың типі бойынша жеткіліксіз ұқсас болған жағдайда, осындай құрылым түзіледі.Дәнекерленген жіктердің беріктігіне морт интерметалл қосылыстардың бар болуы теріс әсер етеді.Металдарды дәнекерлеу процесінің балқытып қаптастыру арқылы дәнекерлеу процесімен ортақ жері көп. Алайда дәнекерлеу пісіруден келесі ерекшеліктерімен ерекшеленеді:
- дәнекерлеу екі қосылатын металдың немесе тым болмаса біреуінің балқу температурасынан төмен температурада жүргізіледі;
- дәнекерлеу процесінде қосылатын тетіктердің арасында белгілі моментте дәнекердің сұйық металды жұқа қабаты болады;
- балқытумен пісіруден ерекшелігінде дәнекерленген қосылыс қосылатын тетіктер металдарының тікелей өзара әрекеттесуі нәтижесінде емес, ал дәнекер мен негізгі металдың өзара әрекеттесуі салдарынан түзіледі;
- дәнекерлеудің міндетті шарты дәнекерленетін беттерді дәнекермен сулау, дәнекер компоненттерінің негізгі металл жағына қарай және негізгі металл компоненттерінің дәнекер жағына қарай диффузиясы және сұйық жұқа қабаттың кейіннен кристалдануы болып табылады.Бірнеше тетіктерден тұратын, пішін үйлесімі бойынша күрделі тораптар мен тұтас конструкцияларды бір өндірістік циклде (қыздыру) дәнекерлеумен жасауға болады, бұл дәнекерлеуді (дәнекерлеуден ерекшелігінде) материалдарды қосудың топтық әдісі ретінде қарастыруға мүмкіндік береді және оны механикаландыру мен автоматтандыруға оңай берілетін, жоғары өнімді технологиялық процеске айналдырады.Дәнекерлеу қалдық кернеулер мен деформацияларды азайтады, ал кейде толығымен жоққа шығарады. Дәнекерлеудің өте маңызды артықшылықтарының санына әр текті металдардың, сондай-ақ металдардың металл еместермен қосылу мүмкіндігін жатқызу керек. Дәнекерлеудің көмегімен ажыратылмайтын және ажыратылатын қосылыстарды алуға болады. Соңғысы баспа тақшасында орнатылған, ақаулы аспаптарды жөндеу немесе ауыстыру кезінде бөлшектеу қажеттілігі пайда болғанда, радиоэлектрондық аппаратура өндірісінде өте маңызды болады. Дәнекерлеумен қосылатын беттердің өлшемдерін (айқассалын шамасын) түрлендіру мүмкіндігі негізгі металмен беріктігі тең қосылыстарды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Сонымен бірге түйіспелік пісіруге қарағанда, кернеулері аз шоғырланатын аса қолайлы пішіні алынады.Дәнекерлеудің жоғарыда аталған артықшылықтары оны өндірісте аса кең қолданыс тапқан, ілгері технологиялық процесі ретінде қарастыруға мүмкіндік береді.
