Тілдің даму заңдары жайлы не білесіз?
Тілдің Даму зандары — лингвистикалык әдебиетте жиі кездескенімен, накты мәні сараланып аныкталмаған түсінік. Онын бір себебі — тіл білімінде даму және өзгеру деген уғымдардын шегі жете аныкталмауына байланысты. Кайсы бір тіл бірліктерінін өзгерістері, өзара байланыстары мен катынастары, тілді жетілдіруге катысты болмаса да, олардын дамуы ретінде карастырылады.1 тіл бірліктерінін бір күйден баска бір күйге ауысуы;2 карым-катынас кажеттілігінін күшеюіне байланысты тілдін бейімделу проиесі. Тілді тарихи дамып отыратын күбылыс деп тану тіл білімі тарихында эр түрлі теория тугызган, бірак олар тіл дамуынын себебі мен сиііатын түсіндіре алмады. Мэселен, үнді еуропа тілдерінін шығу тегі олардын бәріне ортак үндіеуропалык ататілден шыкканы туралы идея, Ч. Р. Дарвиннін эволюииялык теория- сынын кен таралуы — тілге, тілдін даму проблемаларына натуралистік көзкарасты тудырды (А. Шлейхер, Ф. М. Мюллер т. б.). Шлейхер тілді табиғи организммен бірдей деп карап, тілдін дамуын екі кезенге бөледі: тілдін даму кезені (тарихка дейінгі кезен) және тілдердін ыдырап жіктелу кезені (тарихи кезен). Туыс тілдердегі ататілден калған дыбыстар мен формалардын ыдырауын, яғни алғашкы формалардын өзгеруін, ол тілдің дамуы деп есептеді. Мундай идеялардан жасграм- матиктерде күтыла алмады. В. Гумбольдт Тілдің Даму зандары рухтындаму заңдарына тәуелді деп карады. А. Шлейхер, Н. Я. Марр тілдердін эр түрлі морфологиялык (даралаушы, жалғамалы, флективті) типтерін тілдің сатылап дамуының нәтижесі деп санады. Сонымен бірге Н. Я. Марр және онын жолын куушылар Тілдің Даму зандарын экономикалык формациялардындаму зандарымен, өндірістің дамуымен байланыстырып карастырды. Тілдегі озгерістердің даму заңдары мен онын себебін ажыратпау Тілдің Даму зандары жайындағы казіргі теорияларға да тән (Ф. де Соссюр т. б.)
Тіл дамуындағы эволюция және прогресс өзіндік ерекшелікгері бар аса күрделі үғымдар болып табылады. Коғам дамуымен бірге ойлау да дамиды, онын бәрі тілде ізін калды- Рады. Б. А. Серебренниковтін пікірінше, тіл дамуынын (процесінің) катыстык және абсолюттік түрлері бар және олар бірдей емес. Гіл техникасы көбінесе катыстык прогресті бейнелейді. Мэселен, эр түрлі тілдердегі дауыссыз- дардын ыкпал заңдылығына үшырап отыруы, толык дауыс- тылардыныкшамдалып отыруы т. б. осынынкорсеткіштері. Бірак тіл техникасындағы мундай тенденциялар эр тілде эр түрлі болуына байланысты көптеген проблемалар туындайды. Тіл техникасындағы абсолюттік прогресс коғамдык өмірдін күрделенген формаларына тілдің бейімделуімен сипатталады. Коғамда өндірістік күштін өсуі, ғылым, техника, мәдениет дамуы, адамдардың әлеуметтік өмірінің күрделенуі, жана катынастардын тууы т.б.— бәрі өмірге каншама жаңа үғымдар әкеледі, тілдің коғамдык кызметінің артуына, стильдік түрлерінің кеңеюіне мүмкіндік береді. Тілдер катыстык және абсолюттік прогресс бағытында катар дамиды. Табиғи тіл ешкандай алдын ала болжаусыз, стихиялы түрде дамиды. Түйіндеп айтканда,Тілдің Даму зандарын тілдердін даму жолдарын прогрестік түрғыда бағыттап отыратын түракты және занды тенденциялар деп аныктауға болады.
