Дәйектеме сын

Дәйектеме – сынның жарнама – сыннан және аннотациядан едәуір айырмасы бар.Егер жарнама – сын көркем шығарманың дүниеге келгендігін хабарлау міндетін атқарса, аннотация сол шығарманың негізгі мән – маңызын қысқа түйіндейді, талдау жасауды мақсат етпейді.Ал дәйектеме – сын пәлендей талдау жасай қоймағанымен, оқушыға шығарманың оқиғасын, мәнін, жазылу себебін түсіндіреді.XX ғасыр басындағы қазақ әдебиетінің шығармаларында осындай сын материалдары жиі кездескендіктен, оны аннотация мен рецензия аралығындағы құбылыс екендігін ескеріп, дәйектеме – сын деп атаған орынды.Оны іштей үш топқа бөліп қарастырған жөн. Ең алдымен,ағарту идеясы мол жырланды және сыншылық ой елегінен мүмкін қадірінше өтіп отырады. Екінші, өз шығармасы туралы өзі пікір айтып, түсіндірме жазушылар да едәуір кездесті.Үшінші, әдеби – сын элементтері айқын да басым дәйектемелер. Дәйектеме сынның алғашқы көріністерінде әр автор өз шығармасының нендей мақсатпен жазылғандығын түсіндірсе, оны оқып шығуды кем-кетігі болса сынап, келесіде түзерліктей тілек-талаптарын жазып жіберуді, жазған еңбегі ұнаса, оны көпшілікке таратуды, ойын қылып беруді өтінген авторлық пікірлер ХХ ғасырдың басында шыққан кітаптарда бірқыдыру мол кездеседі. Сонымен қатар, дәйектеме сынның сапалық қасиетін көтере түсетін, әдеби талдауға ұмтылып, өзінің ойын айтуға талаптанатын сын-пікірлер де жоқ емес.Бұлар сан жағынан аз болғанымен мән-маңыз жағынан әлдеқайда алымды да құнарлы.Дәйектемелер социологиялық-эстетикалық сынға барар жолдағы үлкен өнерпаздық өткел болғаны анық.Сонымен, қазақ баспасөзінің туу дәуірінде шыққан көркем шығармалар мен өлең жинақтарына, оқу құралдарына, басқадай кітаптарға жазылған, олардың мән-мақсатын түсіндірген комментттарийлердің эстетикалық өрісіне қарап, оларды дәйектеме-сын деп атаған орынды.Қорыта келгенде, дәйектеме – сын көркемдік талдауы мен эстетикалық дәлелдеуі, әлеуметтік түсіндірмелері аралас жүретін мәнді сын мақалаларға, құнды рецензияларға барар жолдағы бір басқыш.