Ғ. Тоғжанов – сыншы
Ғ.Тожанов қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы Уәлиханов ауданындағы Жарқын ауылында Сәдуақас бидің отбасында дүниеге келген.Ғаббас Тоғжановтың сыншылдық таланты алғашқы монографиясынан танылды» деп келтіреді Нұрбек Түсіпхан өз мақаласында. Мақалада: «Көрнекті ғалым, қазақ әдебиеті сының тарихына ең алғашқы болып ғылыми талдау жасаған ф.ғ.д профессор Тұрсынбек Кәкішұлы «Қазақ әдебиеті сынының тарихы» атты зерттеуінде: «Ғаббас Тоғжановтың қазақ әдебиеті тарихындағы тұңғыш монографиясында қайшылықты ой-пікірлер, түйіндер кездессе де, Абайды ғылыми жолмен танудың белесті бір шығармасы болды. Ұлы Абайды ұлт ақыны деп тану және бар өнімді ой-пікірлерді осы тұжырым аясынан өрбіту келешектегі көп ізденістер мен зерттеулерге соқпақ салып берді... " - деп, таза әділ әрі зиялы пікір білдіргендігі айтылады. « Ғаббас Тоғжанұлының «Абай» кітабы 1935 жылы Алматы мен Қазанда, «Қазақстан көркем әдебиет» баспасынан шыққан. Сыншы ғалым Абай туралы жазарда алғы сөз ретінде «Абайды әлі білгеміз жоқ» деген мақаласын келтірген.Ол бұрын да 1934 жылы «Әдебиет майданы» журналының №11-12 сандарында шыққан еді. Одан кейін «Абайдың заманы», «Абайдың өмірі, өскен ортасы, алған тәрбиесі», «Абайдың өлеңдеріндегі қайшылықтар», «Абайдың реализмі», «Абайдың ұлтшылдығы», «Абайдың кедейге, бұқараға көзқарасы», «Абай өлеңдерінде әйел мәселесі», «Абайға орыс культурасының қандай әсері болды», «Абайдың ақындығы» деген бөлімдері және «Қорытынды», соңғы қосымша ретінде «Ескі әдебиет мұраларын пайдалану жайында» деген ой-толғамын да енгізген екен. Ғаббас Тоғжанұлы Абайдың осы сөздерін мысалға келтіре отырып, оның жанын, орыс ақын-жазушыларына құмарлығын түсіндіргісі келеді. Ғаббас Тоғжанұлы ұлы ақынды «байшыл» дегендегі көзқарасы коммунистік идеяға қарсы, зиянды бай табына қоспайды. Керісінше, «керітартпа саналған бұрынғы байларды кедейлерге, еңбекшілерге пайда келтіріп, өркениетке, мәдениетке ұмтылып, әлемдік дамудан, көштен қалмауға шақырды» деген тұжырымға тоқталады .Ғаббас кітабындағы ең бір өзекті деген бөлімнің бірі «Абайдың ақындығы» деп аталады.Абайдың әдебиеттегі жаңалығы біреу емес - әлденеше.Бірінші жаңалығы - Абайдың көркем сөзге - поэзияға көзқарасы. Абайдың екінші жаңалығы - қазақтың жазба ұлт әдебиетін жасауға бас болғаны .Абайдың қазақ әдебиетіне кіргізген үшінші жаңалығы - орыс әдебиетінің үлгілерін алуы..Абайдың төртінші жаңалығы - қазақтың тіл байлығын ұқсата білуі Абайдың қазақ әдебиетіндегі бесінші жаңалығы - Абайдың жаңа әдебиет түрлерін жасауы.Ғаббас Тоғжанұлының еңбектері мен сыни ойларына, жеке басына байланысты бүгінгі күнде де әлі оңды көзқарас қалыптасты деуге болмайды.Оған себеп сыншының кеңестік, таптық тұрғыдан айтқан ауыр ойлары мен бүгінгі ғылыми ортаның әлі күнге «біреуді ақтау үшін біреуді қаралау» ұстанымынан шыға алмай келе жатқаны.
