Бауыржан Момышұлы өлеңдері
Достыма
(Ойды өлеңмен айтқанда)
I
Ақын емес Бауыржан
Қалам алып қолына
Жазды көп сөз қиналып.
Өлең демен жыр болар,
Жыр боламас сыр болар,
Жетсе елге сыналып.
Қарасам, оқып парақтап
Көбірегі сөзімнің
Қисынсыздау көрінед.
Көшіруге түзетіп
Уақыт оған бөлінед.
Отырмын сізден ұялып.
Оқып көріп салмақтап,
Сөз сапасын сынаңыз,
Аяусыз қырып қайшымен
Артық жерін қынаңыз.
Кескен қиық тасталмай
Бірнешесі жиналып,
Кемдікке құрақ бола алса,
Оған да тәубе қыламыз.
Ақын емен арынды,
Лаулатар сөзден жалынды,
Қимылдар қалам қиналып.
Өрнегі жетсе жыр болар,
Жыр боламас сыр болар,
Жұрт тыңдарлық жиналып.
Таппасам түзу оюын,
Жақпасам бояу қоюын,
Айып етпе, би халық.
Өруге талдап уақыт тар,
Көзім тайса сұм ажал,
Шабуға тұр ұрланып.
Жыр халықтың жүрегі,
Салмақтап сөзін сынаңыз,
Келіспес жерін кестелеп
Кемдігін тағы сұраңыз.
Кірленбесін мен үшін
Өлеңнің асыл қазынасы,
Атадан қалған мұрамыз.
Көп сөзімнен бір сөзім
Жүрегіңе қона алса,
Кімдікке құрақ бола алса,
Оған да тәубе қыламыз.
II
Батырсынған жігітті,
Шеберсінген шешенді,
Қамқорсынған көсемді,
Білгірсінген билерді,
Сөз бермес елге ақынды,
«Күлік» атанған атымды,
Адал жар деген қатынды,
Әкелеп сүйген баланы,
Достым деп сүйген жолдасты,
Замандас құрбы-құрдасты,
Бауырымшыл жаны ашыр
Ағайын мен туғанды
Сынай-тұғын күн туды,
Сөйлемей неге тұрайын?!
Жәрдем етсе құдайым,
Өлеңге олақ болсам да,
Құр ұйқасқа құл болмай,
Көргенімді, ойымды
Айтпастан қалай шыдайын?!
III
Ер жігіттен не пайда,
Ел күйзеліп, жер күйіп,
Отанға дұшпан тигенде,
Айғыр мініп ат ерттеп,
Жауға қарсы бармаса,
Қолына найза алмаса?!
IV
Адал ұлдан не пайда –
Ел намысын қорғауға
Ер намысын қолға алып,
Қару-жарақ тағынып,
Тәуекелге бел байлап,
Атаның жолын қумаса?!
V
Жүйрік аттан не пайда –
Таңдап мінген саяқтан
Сылап, сипап баққанда,
Суытып жабдық таққанда,
Белдерден аса шапқанда,
Қуғанда жауды сүрінсе?!
VI
Кемеңгерден не пайда –
От басында сөз бермей,
Топ алдында сынақта
Тұтығып, тілі күрмеліп,
Ақылынан адасып,
Жұмған аузын ашпаса?!
VII
Шешендіктен не пайда –
Құлақ құрышын қандырып,
Жан жүйемді жандырып,
Көңіліме орынды,
Жүрегіме қонымды,
Тиімді сөз айтпаса?!
VIII
Шеберліктен не пайда –
Топ алдына барарда,
Әр сынға енді саларда,
Ерлеріне еңіреген
Елім үшін «мен» деген
Әшекей шекпен тікпесе,
Ер-тұрманын түзетіп,
Жалындай жарқ-жұрқ етпесе,
Сағымдап жылтыр етпесе?!
IX
Ақындықтан не пайда –
Аузын жаппай бәдікте,
Үн шығармай кәдікте,
Жырлайтын кезі келгенде,
Ел-жұрты кезек бергенде,
Түсінбестен жағдайға,
Жай әуенге төңкеріліп,
Құр ұйқасқа құл болып,
Ақындық жөні осы деп,
Ай далаға ыңыранып,
Бақсыдай бекер боздаса,
Өлеңіне шіркіннің
Делебеміз қозбаса?!
X
Жазушыдан не пайда –
Елді аузына қаратқан,
Жайшылықта жазғыш боп,
Томдарын елне таратқан.
Далада дауыл соққанда,
Қар емес, қанды боратқан,
Шекке атой салынып,
Бөрік киген аттанып,
Қауіпке қарсы кеткенде,
Қалдырмай қару-жарақтан,
Үй күшік болып отырып,
Қалып бір қойса сынақтан.
Қарасын көрмей өткелдің,
Соңынан қалмай өткеннің,
Тірсектей қуып термені,
Айлап қуып айтысты,
Жылдап қуып дастанды,
Өкшелей қуып өлеңді,
Етемін деп көлемді,
Үйде басын қатырып,
Майданнан қашық отырып,
Оқиғаны білместен,
Опатты көзбен көрместен,
Осылай шығар деп болжап,
Астыменен пал ашып,
Екі очерк жаза сап,
Көрмегенді көрдім деп,
Білмегенді білдім деп,
Қағаз бетін шимайлап,
Шабақ аңдып тынықтан,
Жамау жамап сынықтан,
Сырық жасап шыбықтан,
Күн жаумастан су болып,
Отқа қолын жылытқан,
Шын соғыстан адасқан,
Жазушыдан не пайда?!
Жағаласқан жауменен,
Ел қорғаны ер жүрек
Ер салдарын ұмытқан
Қаламшыдан не пайда?!
XI
Ағайыннан не пайда –
Адал еткен еңбекті
Бағалап мақтан етпесе,
Жат алдында көтеріп,
«Жақының» мынау демесе,
Жағаласып жауменен
Белуардан қан кешсең,
«Батырым менің» демесе?!
Қиыншылық жағдайда
Бауырмалдық мейірмен
Жаныма қуат бермесе?!
Обыр-зобыр қиянат
Етсе ақымақ жат елден,
Әділдік мият етпесе?!
Бір анадан туған соң,
Бір елдің ұлы болған соң,
Қол ұстасып майданда,
Қанша ардақты болса да,
Бірге тұтып тартыста,
Табанды болып айтыста,
Жаманшылық – жақсылық,
Бірге тұрып көрмесе?!
Іш қазандай қайнайды,
Ашу көріп тұтығып,
Жағымсынған жат елге
Пенде болса тұтылып,
Тізе бүккен жағымпаз
Аулақ елден, жерден де!
Тітіркенді бұл денең
Сондайларды көргенде!
XII
Қалыңдықтан не пайда –
Қылымсып жылы күлгенмен,
Құшақтап құшып сүйгенмен,
Ыңырсып қылық еткенмен,
Қырандай көзі шолмаса?!
Жақсылыққа сүйінбей,
Жамандыққа күйінбей,
Тысқарыға сыр беріп,
Жар кәдесін қорласа?!
Жау жағадан алғанда,
Қорқынышты мол көрмей,
Ер қатарлы жол көрмей,
Елдің көркін келтіріп,
Үй қожасы ел келіп
Ерге әдет болмаса?!
Дене пейлін ақ ұстап,
Ақ жүрегін таза ұстап,
Махаббат нәзік намысын
Майдандағы жары үшін,
Адамгершілік ары үшін,
Сақтамаса несі жар!
Көрінгенге ыржаңдап,
Көз салғанға бұлаңдап,
Бар жайлауды шарласа!
Қаншық емей немене
Қыңсылауы қалмаса,
Қатерде жүрген батырын
Қиянат жазып алдаса!
