Қара қарын туыс деген кім?

Question

https://massaget.kz/userpage/104258 · Accepted Answer

ҚАРА ҚАРЫН ТУЫС деп, рулас, қандас туыстығы жоқ, басқа руға жататын – жиен, қайын жұрттың, түрлі себептермен кедейленіп қалған өкілдерінің, бай ауылдарға кіріп, сіңіп кеткендерін атаған. Әдетте қара қарын туыс болған адамдар байдың малын бағып, шаруасын ақысыз істейтін тегін жұмыс күші ретінде жүреді. Бай ауыл мұндай жетім, жарлы жақыбайлы туыстарын үйлендіріп отау тігіп шығарғанымен, олар сол ауылдың тәуелді кірмесі болып қала береді. Щербина Ф. А. өз еңбектерінде осындай экономикалық тәуелділіктегі бірнеше адамдарды мысалға келтіре келе: «... Қайырлап Қалымбетовты Ақтөбе ояздығына, Бөрте болыстығының 4 ауылдың тұрғыны, нағашысы Ділмагамбет Дүйсембев Сырдария облысынан көшіріп әкелді. Қайырлаптың малдан жалғыз жылқысы бар, ол нағашысының егінін орып, шөбін шауып, малын бағып жүр. Ділмагамбет тамағын береді, ақы туралы ешқандай келісім жоқ» – деп атап көрсетеді. Осылайша ертеректе, бай ауылға, басқа рудан кірген туыстарды қара қарын болып кететін. Экзогамдық некелесудің принциптерін ұстанған қазақтар үшін көбінесе көршілес рулардың кез келген өкілі алыс та болса не жиендік немесе нағашылық қатынаста болатыны белгілі. Сондықтан мұндай туыстықты «заңдастыру» ешбір қиындық туғызған жоқ. Бірақ, мұндай туыстар экономикалық, әлеуметтік және құқықтық тұрғыдан алғанда біршама шектеулер көретін. Себебі, патриархалдық дәстүрлі ортада қара қарын туыстардың бөтен рудың ортасында тіршілік етуіне байланысты өз руының қолдау көмегін ала алмайтындығында болса керек. Дегенмен, қара қарын сөзі көбінен кемсіту мақсатында қолданылғандықтан көп тарай қоймаған атау болып саналады. (Қазақтың этнографиялық категориялар, ұғымдар мен атауларының дәстүрлі жүйесі. Энциклопедия)