Бала тәрбиесі: Үш ауыз сөз

Ұрпағымның ұяты болсын, – деген атам қазақ бала тәрбиесін басқадан биік қойғаны белгілі. Ұятсыз немесе жүгенсіз деген сөзге қалмас үшінде қызды қырық үйден тию керегін ұрпаққа ұлағат еткен. Ондайларды көрсе аяғын етік қыспаған, аузын шеше қыспаған, – деп қыз тәрбиесіндегі ана рөлін де баса айтқан емес пе еді.
Жүйелесек, қазақ баласын үш-ақ ауыз сөзбен тәрбиелеген, жақсыдан үйрентіп, жаманнан жирентіп отырған.

Оның алғашқысы: ұят болады.
Екіншісі: жаман болады.
Үшіншісі: обал болады.

Ұят болады дегені – өлімнен ұят күшті, ұятты істі істеме дегені; жаным арымның садағасы дегені еді;

Жаман болады дегені – жақсы сөз жарым ырыс, жамандықтан аулақ жүр дегені; жақсының шарапаты, жаманның кесапаты тиеді деген еді;

Обал болады дегені – әр нәрсенің сұрауы бар, саған түкке тұрғысыз болған бір нәрсе басқа біреуге өте қымбат болуы мүмкін дегені, ешкімге көлеңкең түспесін дегені еді.

Жаман боладыға жақындамай, ұят боладыға ұрынбай, обал болады дегенге ойлана қарайтын текті ұлт болған едік, бүгінгі күнгі осы үш сөзге тоқтаймыз ба? Ұлт ретінде тоқтамақ үшін де, ақ сақалды қария мен ақ самайлы әжеміз тоқтасын, ұлағатты ел ұрпағына ұғындырмақ керек те.

Сөзге тоқтайтын ұрпақ қазір бар ма? Бұл күні тиым сөздер тиым сала ала ма? Тиым сөздің тияр тұсы көп, жамандықтан құтқарар қауқары көп еді, әттең, құнын түсірмесек игі.

tattialma.kz