Әлімсақтан “Қоңырат” дейтін елдің атымен аталатын қаланың вокзалы күні-түні ығы-жығы болып жатады. “Құл қашса қоңыраттан шығады” дейтін сөз тіркесі келім-кетімі үзілмейтін Қоңыраттың, Бесқаланың қырға жақын бір қаласы екендігін айқындаса керек. Кір сіңді ала кәрзеңкесін арқалап алып тыным таппайтын ала тақиялы ағайын мен киім мен күй талғамайтын қарақалпақ бауырлар осы вокзалда жөңкіледі де жүреді. Күй талғамайтын қасиет садағына сары шіркей ұялаған жауынгер бабаларынан дарыса, қол қысқалығы киім талғатпайды. Күй талғамайтын дағдысы бұрын ұшпаққа шығарса шығарған-ақ шығар, күй талғамайтын дағдысы Иса пайғамбар замандарында атын шығарса шығарған-ақ шығар, сол дағды ХХ-ХХІ ғасырларда ыңғайтөктікке айналып кейбір қарақалпаққа сор болып жабысқан.
Барар жері Қазақстан және Ресей Федерациясы болып келетін көп жүргінші Қоңырат вокзалынан “иә, сәт” деп пойызға отырады. Сол көп жүргіншінің бірі болып “Қоңырат-Бейнеу” пойызына қырықты молдан еңсерген, тұлғасына ұзын қолы шақ келіңкіремейтін, жұқалтаң келген биязы бір кісі отырды. Ал сонымен хош деңіз. Бұл неғып жүрген жолаушы деңіз.
Бұл – Кегейлі деген елаттың байырғы тұрғыны, қарақалпақ тілі мен әдебиет пәнінен мектепте сабақ беретін Аралбай есімді мұғалім, қарақалпақ ағайын еді.
Бағыты – Маңғыстау. Мақсаты жасынан аурушаң немере інісінің үйленетін қалыңдығына төлейтін қалыңмалының түйіншегіне түйетінін, жаз мезгілінде тірнектеп жинау. Бұрын барып көрмеген жері. Сары базарда самса пісіріп сататын ауылдағы жеңгесі жаңа жылда ауылға келгенде облыстық газет ала келді. Сол газетте осы ауылда елу жыл бұрын ауа көшіп келіп 7-8 жыл тұрып кеткен Сыдық молданың баласы туралы жазылған екен. Қалталы азаматтың елге қайыры тиеді екен. Нұр Отан партиясының белді мүшесі екен. Құрылыс компаниясын басқарады екен. Сыдық молда әкесінің әкесімен дос болған дегенді естіген Аралбай бір кәдеме жарар деп сол газетті сақтап қойған. Газет редакциясы арқылы телефоннан кәсіпкермен байланысқа шыққан. Ұялы телефонын мекен жайын жазып алып, көңілі жайланған. Білім, абырой өздігінен келмейді. Маңдай теріңмен және шығынмен келеді. Ортан қолдай оқыдым дегенің мен кейде шығындануыңа тура келетін студент кездері қалада инженер болып істейтін жамағайыны көп көмектесті.
Қазір сал болып қалған ағасының, жіп-жіңішке ілмиген баласы қашан көрсең тұмаурататын да жүретін, қашан көрсең дәрігерге қатынайтында жүретін. Шінжәу өскен інісі отыз беске дейін жүріп, көрші ауылдың отырып қалған, отызға келген қызымен сөз байласқан. Отырып қалған қыз қашып кетуді ерсі көріп, айттырып алың деген. Айттырып баруға түйіншекке орайтын түк жоқ. Содан ағайындар кеңеспей ме, ақылдасып тон пішпей ме? Ойда кеңесте не істейміз, не істейміз де палуандыққа тұратын осы Аралбай болып шешілген. Оқу аяғы болып қалды, ағайын үшін Аралбай бір “отпескісін” қияды да. Облыстық газетті тәбәріктей сақтаған Аралбай сол облысқа барып қаражұмыс жасап, жазымен ақша табады. Бір тиын тапса да ағайынын риза қылмаққа бекінген жолаушы Гастарбайтерлық қамытын киюге келе жатыр. Телефоннан мән-жайды ұққан үлкен кәсіпкер, тиын-тебен табам деген мұның келісін құптамаған. Екі айлықпен жұмыс жасауға болмайтынын айтқан. Бұл жағдай айтып жалынғандай болған соң, кең кісі кеңшілігін танытып, келе бер бірдеңкесі болар деп ыңғай берген соң мектеп директорына жағдайын айтып жазғытұрымғы мақта компаниясынан әзер босап, ерте күнді кеш қылмай, келе жатқан беті осы. Гастарбайтерды күтіп алар ешкім жоқ. Үлкен кәсіпкер біреуге тапсырып қойғанын өзі бір жетіден соң ауылға келетінін телефонда айтқан. Тапсырып қойдым деген танысы телефонда келсең-кел, тіркеу мәселесін шешіп, жатын орыныңды тауып беремін, тамақ мәселесімен басымды ауыртпа деп басын аршып алған.
Поезда тамақ, киім сататындар ары өтеді, бері өтеді. Шөлейт дала аспан айналып жерге түскендей өртеніп тұр. Шөлінде киік қашқан ұшы қиырсыз баябан дала туралы кітаптан оқығаны болмаса, көзбен көргені осы болар. Адамдардың айырмашылығы ажарында емес, көңіл ажарында. Шекарадан әрі асқасын қатыңқы қабақты жолаушыларға жолай жарқылдап тойға бара жатқан, жұмысқа бара жатқан жолаушылар қосылды. Межелі жерге жеткесін, айтылған адреске барған гастарбайтер құжаттарын Арман деген жігітке өткерді. Өзі күре жолдың жиегіндегі шиномонтажшының күркесіне орналасты. Мал табар киімдері қандай лас, қолдары қандай кір-кір болса, төсеніштері сондай лас, күркенің ішіне сынған дивандарға лас, мақтасы жұлық-жұлық болып шығып жүрген жыртық-жыртық матрацтар төселген. Жастық дейтіні ішіне фуфайка, комуфляж тығылған теміржол дейтін жазуы кірден көрінбейтін буылтық-буылтық бірдеме. Шуаштың иісіне қосылып темекінің күлімсі иісі қолқаны қабады. Кешегі мұғалім бүгінгі Гастарбайтер келіп түскен жер осы болды. Күн қыза күрке маңы машинаға толып кетті. Ауылдастары құлбазар атап кеткен мердігерлер жиналатын орынға шығып, көрмекші болған Гастарбайтер күркелестерінен жол сілтетіп алып, ішегі шұрылдап жолда ілбіп келе жатты. Ауылға қайтып кеткісі-ақ бар, бірақ жолына сеніммен қарап отырған ағайындарының дәрменсіз жүзі көз алдына елестеп жолын кес-кестей береді.
Құлбазар. Таңертеңнен кешке дейін тұратын тобыр. Бұл қалада небір ұлт жасайды. Соның ішінде бұл жерде тұратыны негізінен, қарақалпақ пен қазақ жігіттері. Өзіне бек, сөзі майда, тілі жұмсақ ділі қатты өзбек өлімтігін көрсеткісі жоқ. Бұл жерге жоламайды. Орыстың жаманы – бомждар күл-қоқыстан сүйек-саяқ тауып, қаужаңдағанымен жанаярлығы басым, бұл жерді маңайламайды. Жолай машина тоқтаса тобыр гу ете қалады. Жанталасып жүгіреді. Алысқа айдаса барғысы жоқ. Джип машинасымен келген орта жастағы кісі:
– Екі жүз шақырым жерде тасқалайтын жұмыс бар, төрт жігіт керек, - деп дауыстады.
– Кубына қаншадан төлейсің,- деп жатыр.
– Оны бара көресіңдер.
Алыс жер, сырын білмеген аттың сыртынан жүрме мен барғысы жоқ жігіттерден екі жігіт баратын болып машинаға отырды. Барар жері жоқ, ақшасы да жоқ Аралбай да жүрексіне машинаға отырды. Машина сәл-кем кідірістеді. Беті іспек-іспек, қолы мен білегі қыршылған еңгезердей отыз бестердегі темір тісті жігіт ағасы:
– Братан, мен де барамын,- деп машинаға отырды.
Экипажы түгенделген джип күре жолға түсті. Бағытымнан жаңылысып қалмайын деген кісіше Гастарбайтер алды-артын бажайлай бір қарап алды.
– Жігіттер, әкей де қызық кісі, тас қалауға адам керек дейді, сонша жерден алып барған жігіттерге көңілі толмаса, жарты күндік ақысын төле де алған жерге апарып таста дейді. Жеті-сегіз бригада апардым көңілі толған жоқ.
– Братан, жарты күндік ақша қанша болады?-деп сұрады темір тісті мердігер
– Екі мың теңге, көңілі толмаса, тамақтанып қайтқан-ақ боларсыңдар.
– Братан, авансқа бір чекушка мен сушняк алып берші, екі мыңның шетінен қайырамын, - деді темір тісті жігіт ағасы.
Түсінігі мол кісі болу керек джипті кісі сол қолымен мәшінін басқара отырып, төсқалтасын шіреп тұрған бір шеңгел кіл бес мыңдықтардың арасынан оң қолының басбармағына сұқ саусағын тепкіш етіп, мың теңгелікті іліп шығарды да, темір тістіге беріп жатып, желкесімен үн қатты.
– Інім, атың кім?
– Атым Қайып,- деді темір тісті дауысын жасанды күжілдетіп.
– Қайып,жолай дүкенге тоқтаймын чекушкіңді, суыңды, темекіңді ал, қалғанын қайтарарсың, –деді рулдегі кісі.
Сол жүргеннен мол жүріп анық екі сағаттың шамасы дегенде діттеген ауылға да джип мінгендер келіп жетті.
Ұзын саны он-онбестен көп емес үйі бар шаруаның ыңғайымен отырған ауыл екен. Мастардан жүрегі шайлығатын Гастарбайтер, үй-үйдің арасында мас жүрген жоқ па екен деп үйдің айналасын қораның айналасын көзбен тінтіп шықты.
Мердігерлерім келгесін бұларды бір байқайын деп қазан толтыра сүрленген ет асқызып, көз шымырын алып жатқан қария сергек екен аулаға машина тоқтағаннан ұшып тұрды.
– А, келін ағарғаныңды әкел!- деп айғайлады. Амандық есендіктен соң жөн сұрасты.
– Е, балдызым болады екенсің,- деді келген төртеудің біріне. Ал менің жатып лақтырар деген ойыным бар, соны ойнап жіберейік. Оң жағыма шығып отыршы деп мердігердің арасынан балдызым дегенін оң жағына шығарып отырғызып, мына белдікпен беліңді мықтап бу-деп қайыс белдік берді. Жуас, ыңғайтөк жігіт ыржиып күліп, жетпіске молдан енген қарияның қолынан не келер дейсің сыңаймен белін шарта буынып алып үй иесінің оң жағына келіп жүгініп отырды. Үй иесі, оң қолын белдіктен сол қолын желке тұстан теріс бүре ұстай:
– Мынауыңда салмақ жоқ қой,- деп әуеде басынан асыра бір-екі рет сол иығының тұсына келтіріп қып-қызыл болып буынып алқынған жігітті орнына қоя салды.
– Балалар, құрыс-тырысымды жазайын деп таудан 500 күба тас сындырып алып қойдым. Соны қалаймыз. Темір тісті мердігер:
– Қотыр тасты қаншадан қалаймыз?- деді. Заказшік те қулана:
– Текшесіне үш мыңнан ақшасын төлеймін, бірақ өзім бір пай боламын,- деді.
Ет келді. “Ал балалар, алыңдар”,- деп үй иесіде қарбытып жатыр. Аралдың балық консері мен күріш жеп өскен Гастарбайтер қанша ашығып келсе де келген әзірде ішкен бір зерен шұбаттың тоғы тамақ алдырмады. Екі-үш қарбытты да қойды. Гастарбайтерден кейін қақпақыл болған балдыз шегінді. Үшіншісі біраз ілесем бе деп еді, ол да шығып қалды. Беті іспек-іспек мердігер соғып отыр, соғып отыр.
– А айналайын, ал,ал!- дейді үй иесі беті іспек-іспек мердігерге. Бұларды әкелген баласы еттен ауыз тиді де сорпа сораптап отыр.
Қайыпта қашанғы жесін алдын опырыңқырап барып тоқтады. Сорпа ішілді. Шұбат келді. Зерен шұбатты Қайып орталады. Үй иесі сарқып ішті де келінге табақ алғызды.
– Мына үшеуі жарамайды, ана тасты жинат та алған жеріңе апарып таста. Мынау ілекер қалады, - деп Қайыпты көрсетті.
– Балалар, тамақ жемейсіңдер ілініп салынып әрең жүресіңдер. Салған құрылыстарыңды қамшымның сабымен түртіп қалсам құлайды. Одан жұмыс бола ма? Баяғы құдықшылар бір қойды бір өзі жейтін. Сол құдықшылардың қалаған байланыс бөлімінің үйіне 120 жыл болды. 115 жыл толғанда бір рет күрделі жөндеуден өтті. Сендердің соққан мектептеріңіз 100 күннен соң күрделі жөндеуді қажет етеді. Дұрыс жасамайсыңдар, жұмсаушыларыңа қоса сендермен тек қамшымен сөйлесу керек, –деді үй иесі ренжулі кейіпте.
– Сен бала көңілсізсің ғой, жездем жұмыс бермеді деп тұрсың ба? –деді үй иесі мердігерге қарата. Бұл жерден тезірек кеткісі келіп тұрған мердігер:
– Жо-жоқ, - деді.Қора айналасындағы тау болып үйілген қотыр тастың 10 текшесін үшеуі іңір қараңғылығына дейін әзер алды. Бойы дел-сал болған Гастарбайтер Джипке отырғанда батпаққа жұтылмай әзер шыққан адамша есеңгіреңкіреп отырды.
Қолына екі мың теңгені “біссіміллә берекетін берегөр”-деп алған Гастарбайтер ит сілікпесі шығып, түн жарымында күркесіне келді. Қолқаны қабатын иісті де жұлық-жұлық мақтасы қобыраған матрацты да өгейсімей келе құлады. Таңертең тұла бойы қирап лас төсеніште кір-кір қалың көрпені серпіп тастай алмай, мүжіліңкіреп біраз жатты. Қай-қайдағы еске түсіп, езіліп жата бергісі бар. Күркелестері жұмысқа әбден піскен, кілт бұрағанда ойынды еттері бұлт-бұлт етеді. Жабығу дегенді білсеші, бір-бірімен қалжыңдасып қояды.
Мердігерлер жиналатын кешегі орынға бүгін барғысы жоқ. Мына қалада бұған орын жоқтай көрінді. Бұл қоғамға жарамсыз, дәрменсіз екенін Гастарбайтер пайымдады. Мердігерлер жиналатын орынға енді бармасқа бекінді. Арманмен хабарласты.
– Үлкен кәсіпкер түнде ұшақтан түседі, келгесін құрылысқа жібереді алаңсыз жата бер деді.
Ертесі таңертең Арман Үлкен кәсіпкер барсын деді деген офисіне алып барды. Сырты қоршалған он гектардай аумақта құрылыс жүріп жатыр. Ақ, сары каскалы 70-80 дей жұмысшылар жүр. Офис дегені бөліп-бөліп кантор жасап қойған 40 тонналық контейнерлер екен. Күн, сәске болмай-ақ 40 градусты көрсетіп өртеніп тұр. Жүрексіне ішке енген бұны Арман кимелей:
– Жандос, шығып кеткен братичкінің атына оформит ет, Сағадат тапсырды. Братичкінің пенсионкісі жүріп тұра берсін.
– Қай бригадаға жібереміз, Тіф-тіф ке жібереміз бе? –деді орта бойлы Жандос орнынан тұра
– Жоқ, бұл оған жарамайды,-деді Арман
– Онда Кинг-конгтің бригадасына жібереміз бе? –деді Жандос.
– Әй,ол подсовник талғайтын ыңыранған пәле ғой, ол бұны алмайды. Романтиктің бригадасына жібер, ол шал болса да қабылдай береді,-деді Арман бастырмалата.
– Жарайды, романтик кеше объем алды. Врач шал шықпай жатыр деп еді. Врач шалдың орнына уақытша жіберейік,- деді жұмыс беруші.
– Жұмыс сегіз сағат, аптасына бір күн отголь киімдеріңді алда айда романтиктің бригадасына, романтик жақсы бригадир деді Жандос.
– А, айтқандай медосмотрың бар ма еді?- деді жұмыс беруші.
– Бәрі окей, Жандос, бұл – мұғалім, - деді Арман. Контейнерден алған списопкі, ақ каскі, бауы бар қысқа қоныш керзі етігін арқалап Арманға еріп, Гастарбайтер келе жатыр. Төрт жігіт фундаментке деп бетон құйып жатыр. Басына ақшыт орамал байлаған қара көзілдірікті енгезердей жігіт:
– Тарт бала құдағилардың табағын, жауырын салынды ма қара, майсыз болмасын дейді. “Табақ” – дегені раствор. “Жауырын” – дегені апалкіге салып жатқан таудың жабайы тасы. Майсыз болмасыны сұйықтау болсын дегені екенін біліп алған, қапқара болып жылтыраған, қоймалжың растворды әуп деп тірсегі қайыса көтергенде тісі түгелге жуық түсіп қалғаны білінетін жіңішке қара жігіт 12 литрлік шелек тола растворды апалкіге қотара салып қайта келеді. Қой көзді, бұйра шашты атжақты шыбықтай жігіт растворды шиырып тұр. Гастарбайтер, қой көзді шыбықтай жігітті атаман Бурнаш кинофильміндегі контрразведканың бастығының рөлін сомдайтын жігітке бірден ұқсатты.
– Романтик, подсовникті қабылда!- деді Арман.
– Қасқаның баласы, Шымбайыңда көже-жармаңды ішіп жүре бермедің бе?, - деп Гастарбайтерге олқысынып қарады енгезердей жігіт.
– Аға, нешінші келуің? -деді романтик күлімсіреп.
– Бірінші рет,- деді Гастарбайтер
– Первый раз замужем что ли, хи-хи-хи, –деп күлді енгезердей жігіт.
Енгезердей жігіт ер көңіл жігіт екен. “Басымда болса ақ каскім, қандай жұмыстан бар қашқым,” -дейді әндетіп. “Тартып жіберіп двесті, түгесейін ПГС-ті” - дейді 5 литрлік пластмасса ыдыстан крушкілетіп су іше тұрып.
– Аға, атың кім? - деді тісі ерте түсіп қалған жіңішке қара жігіт. Бұның орнына енгезердей жігіт жұлып алғандай:
– Кастарбайтер, –деп жауап берді.
– Інішек, өзіңнің атың кім? –деді, Гастарбайтер енгезердей жігітке. Романтиктің дауысын айнытпай салған енгезердей жігіт:
– Аға де, –деді ді. Ымһ -һ-һ –деп, ішегін тарта, құдайды қайтесің деп оң қолын жүрек тұсына қоя, көзін жұмып тұрып:
– Философ деп атасаңыз болады,- деді.
Шыбықтай болған бригадирге ілесу тек ана үшеуінің қолынан келер. Бригадаға бесінші болып қосылған Гастербайтер мұздай киініп жұмысқа кіріспей жатып қан сорпа болып терледі. Жұмысы су тасу, раствор илеуге көмектесу, Каритадағы раствор төмен шөгіп қалмауы үшін былғап тұру. Апалкі жасауға көмектесу, рейкіден 60 см –лік шаблон дайындау, желкі жіп керу және жіпті жинау. Арматурды қағып, босатып алу. Бетонға таудың жабайы тасын шақтап, уатып салу. Бригадир:
– Аға, жұмыс аяғында жіпті жинап кетуді ұмытпа, жіп керулі қалса, жұмыс ащы ішектей шұбатылып аяқтатпай кетеді. Бұл құрылысшылардың ырымы,- дейді. Жіп кергенде “бісіміллаңді” айт ,- дейді. Ырымшылдығына қарай бригадирді құрылысшылар романтик атандырған.
Қара көзілдірікті енгезердей жігіт жарты сағат сайын бір минөт демалып алайын дейді де: Аһа-һа-һа, хи-хи-хи, үс-үс-үс,ықһ-ықһ-деп өтірік күліп алады. Философтың бұл күлісіне романтик басын шайқайды. Төртінші подсовник түтігіп тұрып, мынаның дені дұрыс емес шығар деген кісіше түнере қарайды. Жіңішке қара жігіт:
– Ағаның арқасы ұстады,- дейді. Жүре берсең көре береді екенсің,бәріне де көне береді екенсің деген осы. Екі сағатқа әрең шыдаған Гастербайтер түс кезінде жуынуға қолы әрең жуысты.
Түскі тамаққа отырғанда өз бригадасынан кейін қалған гастарбайтер басқа бригадамен отырып ас ішті. Жұмыс жасап шаршап келгендікі ме, қатықсыз макарон сорпаның өзі бал татыды. Дастарқан басындағылар дүрдиіп-дүрдиіп Гастарбайтерді жаратпай ала көзімен ату мен болды. Ұлты кім екені белгісіз қазақша сөйлейтін үсті жазу-жазу дембелше келген жігіт каскаңды маған бер деп жабысты. Қасында отырған өндіршегі шодырайған ұзын қара кісі су жаңа етігіңді маған бер деп жабысты. Жаңа төсеніш берген болса, маған берерсің, - деді үсті жазу-жазу, каскасын сұрайтын жігіт. Тамақтанып болып өз үйірін тауып алып, солардың қасына су жаңа матрасын плацтың үстіне төсеп каскасын қасына қойып, етігін шешіп, түскі үзіліс кезінде ұйықтап кеткен екен. Түс көріп жатыр ма біреулер аударып тастап астындағы атын алып кетті ме?...
– Әй, тұр-әй деген дауыстан оянып кетсе енгезердей жігіт екен.
– Етік қайда?- деді. Етігі орнында жоқ. Аяқ жағында екі тай растворға былғанған крассовка жатыр. Каска жоқ. Су жаңа матрацын тартып әкетіп, орынына шиномонтаж күркесіндегідей жұлық-жұлығы шыққан матрац әкеліп төсеп, соған Гастарбайтерді аударып жатқызып кетіпті.
– Әне, қор болды деген осы Гастарбайтер шырақ, - деді философ.
Тұла бойы қирап қалған Гастербайтер тағдырдың салғанына мойынсұнып қайта жатар ма еді кім білсін?.
– Аға, - деді романтиктің дауысын айнытпай салатын енгезердей жігіт.
Гастербайтер манаурай отырып :
– Ау, іншек, - деп жаси сөйледі.
– Жігіттің құдайдан тілеп келтіре алмай жүретін кезі келді емес пе? Бар да каскімен басқа ұр, көзге төпе. Төрт миллион Қарақалпақты жерге ұрдың ғой. Өзің ез болсаң ез бол, төрт миллион адамды тірілей көмбе, үсті жазу-жазу болған немені мен нетіп жіберемін, - деді философ. “Төрт миллион адамды тірілей көмгенің бе?” деген сөз өңменінен өтіп кеткен Гастарбайтер ұшып тұрды. Қолына екі тай красовканы алды, жоқ аяғына екі тай крассовканы киіп алды. Ғимаратты жағалай көлеңкелеп жатқан құрылысшылар арасынан 10 тонналық жерге көмілген су сақтағыштың жанында қауға шелекті бас жағына қойып су жаңа касканы бас ұшындағы қадаға ілдіріп, су жаңа матрац астында , аяқ жағында су жаңа керзі етікті қойған, ұлты бұлышпа некесіз туған ба әйтеуір, ұлты белгісіз, үсті сурет-сурет болып екпетінен жатыр екен. Гастарбайтер сәл-кем жүрексініп тұрды да жарты шелек суы бар шелекпен қарақұстың тұсынан салып қалды. Баж ете қалған жігіттің бетіне оң аяқпен теуіп қалды.
– Не болды, не болды, - деп құрылысшылар атып-ытып тұрды. Үсті жазу-жазу жігіт өлтіремін деп Гастарбайтерға шап берді. Үсті жазу-жазу жігіт жағаға жармаса кетіп баспен гастарбайтерді тұмсықтан ай-д-д-ә-п келіп жіберді. Мұрынынан қан сау ете қалған Гастербайтер тәлтіректеңкіреп барып жығылмай қалды.
–Хит болдың не ит болдың, Гастербайтер,- деп дауыстай сөйлеген енгезердей жігітке қараса, ол мырс-мырс күліп тұр екен. “Мына жанды қайда апарамын осы,болары болды көп болса мертігермін, итшілеп өмір сүргеннің несі өмір атасына нәлет,”- деген ой Гастарбайтерді толқытып жіберді.Өмірі боқтанып көрмеген Гастарбайтер боқтықты сықпырты. Жаны интеллегент адамның боқтануынан сөлекет нәрсе жоқ екен. Жаны интеллегент Гастарбайтер бір боқтанса тоқтамайды екен. Сықпырта жүріп қол созым жерде жібі шұбатылып домалап жатқан шелекке жан дәрмен қол созды.Шелекпен бас-көзге төпелеп ұра берді-ұра берді. Аяқта екі тай крассовка, бет жүзі, өңірі қан-қан болып бойына шақ келмейтін ұзын қолы ербеңдеп кеткен Гастарбайтер шиыршық атып тұр. Осы тұрысын интернетке салса, былайғы жұрт: “Мынау бір қатыгез-қаныпезер жан” ғой дер еді.
– Жаса, төрт миллион жаса, – дей жүріп философ каска мен етікті төсенішті алып тайып тұрды. Үсті жазу-жазудың боқташағын қайыра әкеліп лақтырып тастаған философ қойыңдар деп аршалап, Гастарбайтерді алып кетті. Шекесінен шып-шып қан аққан жігітті бригадасы ортаға алып басу айтып жатыр. Шекесінен шып-шып қан аққан жігіт:
– Ур-р-о-тты өлтіремін, қ -а -л -п -п -а –қ,- деп жер дүниені көшіріп боқтанып жатыр.
Гастарбайтердың маңдайы шамалы қыршылған. Қан жуған жүзін төбелес ләззаты сұстандырып ажарландырып тұр.
– Енді саған ешкім жоламайды, заттарыңды түгендеп қойғаным, жеңіліп қалсаң да заттарың түгел болсын дегенім, достығым аға,-деп философ романтиктің дауысын айнытпай салды. Философтың дем беруімен көтеріліп кеткен зәті жуас Гастарбайтардың жүзіндегі жігіттік жігер әлі теуіп тұр еді.
Түс мезгіліндегі 3 сағаттық демалыста әл жинап, абырой жинап, алған Гастарбайтер жұмысқа құлшына кірісті. Философ кешке үйіне кетеді екен. Опель машинасын қыздырып тұрып:
– Аға, если что со звонимся,- деді өз дауысымен Гастарбайтерға. Осылай басталған жұмыс өз ырғағымен жүре түсті. Гастербайтердің жұмыс жасаған күні бес күнге толғанда романтик ақша үлестірді. Бес күніне 47 000 (қырық жеті мың) теңге алды.
– Аға,- деді философ.
– Иә, -деді Гастарбайтер
– Ақшаңды маған беріп қой, процентсіз сақтап берейін, - деді философ.
– Сенем ғой,- деді Гастарбайтер. Көрші бригададағылар Гастарбайтерді көрсе теріс айналып кететін болды. Келесі апта бригада тас қалады. Философ бес қатар қаланған тастың көлеңкесінде двестісін сіміріп салып, бұлауға түскендей болып отырып:
– Айхай, өзі қолымен қалаған бесқатар тастың көлеңкесінде жарлының жұмағы болады екен ғой, -деп күнқақты жүзі күлімсіреп әңгімені гөйітеді.
– Бригадир,- дейді философ.
– Аға, не болды?- дейді бригадир тершіген жүзі жібігендей болып
– Гастарбайтер ағаны ертең демалыста қалаға алып кетсек қайтеді?
– Оны, өзі біледі де, -дейді бригадир
– Өзі де біледі, бірақ ана 3-тегі күйеуі тастап кеткен әзірбайжан әйелмен таныстырсам ба деп едім, менікі ұсыныс, - дейді философ. Қанша айтқанмен арғы жағы жігіт емес пе, әйел десе жүрек шіркіні лүп ете қалған Гастарбайтер:
– Жеңгелеріңнен ұят болып жүрер,- дейді.
– Мое дело предлагать, твое дело отказать, - дейді философ. Жұмысқа бойы үйренген Гастарбайтер тіл алғыш подсовник болып алды. Келгеніне елу күн болды дегенде Гастарбайтерді Сағадат үйіне шақырды. Философ Сағадаттың ағайыны екен. Бәрінен хабардар философ Аралбайға Қоңыратқа дейін қайтар жолға пойызға билет алып қойған екен. Баяғыдан бергі жинағаны 400 000 (төрт жүз мың) теңге болған екен. Банкіден Кегейліге ақша аударып көңілді бірлеген Аралбай ауылға қайтты.
***
Нөкіс шаһары. Бердах Қарғабайұлы көшесінің бәленінші үйі. Құдалыққа жиналған жұрт көңілді. Жауды қайырған қырық қыздың бірі сияқтанып жарқын-жарқын сөйлеп жүрген сусылдақ шәйі көйлекті әйелге өзгелер ерекше құрмет көрсететін дейме-ау. Үстіне сусылдақ шәйі көйлек киіп, басына көк орамал байлаған, Аралбайдың әйелі Гүлханым қақ төрде диванда жатқан ашаң кісіге көк шайын демдеп әкелді. Төрдегі диванға арқасын бере, диван жанындағы төрт сирақты үстелдің үстін сыйпай Аралбай өткен кеткенді әңгімелеп отыр.
– Айналайын-ай, дүние тұрғанша тұр,- дейді төрдегі ашаң жүзді кісі.
– Қолдан келген көмегімізді ағайыннан аямаймыз ғой, -дейді Аралбай.
– Атаның досы –дос, - деген осы, әсілі Қазақ пен Түрікпеннің жақсысына адам жетпейді-ау! Сағадатқа мыңда бір алғыс-деді төрдегі ашаң жүзді кісі.
– Әй, жеңеше, базарлық, “бір шыны қара тау” - дейді, веранда да отырған жігіт-желеңдер жаңа қуырылған сазанды алдарына қойып жатқан, Аралбайдың әйеліне.
– Қайныларым-ау базарлықты барып татпаушы ма еді, - дейді жүзі қуаныштан алабұртып, үстінен қуырылған балықтың иісі аңқып тұрған Гүлханым. Бұл ағайынның жетпесін жетілдірген мерейлі, шуақты сәт еді.
Қабыл Әбдірахманұлы,
Маңғыстау облысы