Ғалымдардың айтуынша, ми ешқашан демалмайды. Бір қызығы тіпті түнде дененің көптеген мүшелері босаңсып, қозғалмайтын күйге түссе де, ми жұмыс істеп жатады. Жүректің соғысын, дененің қызуын, ас қорыту жүйесін және ішкі үдерістерді бақылап, тыным таппайды. Содан болар мидың қызметін қызықтырмайтын ғалым жоқ. Мысалы, академик П.Анохиннің өзі ол жөнінде былайша ой толғайды: «Ми қызметінің мәнін түсіну – маған және менің көптеген әріптесіме өзге мәселелерден әлдеқайда елеулі міндет болып көрінеді. Өйткені адамның барлық қызметі, адамдар арасындағы барлық қарым-қатынастар, шығармашылықтың барлық түрлері, адамзаттың үміттері мен болашағы ми қызметіне және оның жетілуіне байланысты. Аса ірі бір ғалымның сөзімен айтқанда, адамның ақыл-ойы болмаса, дүниенің барлық құбылыстары аңырап бос жатқан залдың ішінде болып жатқан оқиға сияқтанар еді». Ал енді мидың ғылымға негізделген фактілер жайлы айтып көрейік, мидың орташа салмағы – 1,4 келі. Яғни бұл әр адамның салмағының жуықтап алғанда 2%-ын құрайды. Бірақ соншалықты кішкентай дене бүкіл ағзамызды қалай қадағалайды?
Екінші қызықты жайт, гендерлік айырмашылыққа негізделетін еркектердің миы әйелдердің миынан көп. Оның бір себебі - ерлердің әйелдерден денелі, ірілігі. Алайда әйел, еркектің миын денелерінің мөлшеріне сәйкес есептегенде, әйелдің миы еркектердің миынан сәл артық. Әйелдер мен ерлер миының реакциясында да алшақтықтың көп екендігі анықталып отыр. Яғни олардың реніш сезімдері бірдей көрінгенімен, әйелдің миына салмақ сегіз есе көп түседі. Әйелдер кез келген сөзге ерлерден гөрі ерекше мән береді, тез аңғарады. Соған сәйкес, әйелдерге сөзбен жұмыс істеу, синоним сөздерді ойлап табу әлдеқайда жеңіл көрінеді. Бұл ерекшелік олардың миына зақым келгенде тез сауығуына көмектесетін болып шықты. Ғалымдардың анықтауынша, әйелдің жүрегі де ерлердің жүрегіне қарағанда минутына 8-10 рет артық соғады, салмағы да 10-15 пайызға кем әрі соншалықты төзімді. Оттегін 30 пайыз аз қабылдайды, 40 жасқа дейін 20 ер адам инфаркт алса, 40-қа толған бір-ақ әйел осы ауруға шалдыққан.
Тағы бір таңданарлық ақпарат, ол – мидың жүз миллион жасушасын қосқанда жүз миллиард жүйке жасушасы болатындығы. Яғни дененің өз интернет желісі бар. Ол жүйке деп аталатын мыңдаған өзектер арқылы миллиондаған дабыл жібереді: жүздеген ағза арасындағы әрбір тарапқа, өзге ағзаларды бақылайтын ағзалардан миға дабыл жібереді. Мидың желкелік бөлігі адамның қимылын реттеп отырады. Адамның миы мен оның жасушалары «Сана өлкесі» іспеттес. Ғалымдар оны – «ақыл-ой ғарышы» деп те атайды. Археолог ғалымдардың айтуынша, адамның бас сүйегі мен ми көлемі көне дәуірден бері бірқалыпты, өзгеріссіз. Яғни қанша уақыт болмасын, адамның миы сол қалыпты, бірақ интеллектуалдылық деңгейі күннен-күнге дамуда. Кейбіреулердің пікірінше, адамның ақылдылығын шаштың ұзындығына қарап өлшеуге болады.
Қазақта «Шашы ұзын, ақылы қысқа» деген мәтел бар. Әйелге арнап айтылған. Осы мәтел тілімізге үйірілгенінде, ұзындық пен қысқалық теңеу ретінде айтылған шығар деп ойлайтынбыз. Алайда ақылдылық пен шаштың арасында байланыс бар болып шықты. Тек ақылдылық шаштың ұзындығынан емес, шаштың бай құрамынан екен. Мұны Париж университетінің ғалымдары анықтап отыр. Олар адамның ақылы мен интеллектуалдық қабілеті шаш құрамына байланысты деп тұжырымдайды. Мұндай қорытындыға келмес бұрын ғалымдар 2 мыңнан астам адамның шашына зерттеу жүргізіпті. Сөйтіп интеллектуалдық қабілеті жоғары адамдардың шашында мырыш пен мыс құрамы жоғары болатынын біліпті. Бұл, әрине, күнделікті қабылдайтын тағамға да байланысты болса керек. Айтылған фактілерді қорытындылай келе, адамның маңызды да елеулі ағзасының бөлігі ми екендігіне күмәніміз жоқ. Мидың біз білмейтін құпиясы әлі көп. Ғалымдар әлі күнге дейін жете зерттеп болған жоқ. Құпия ашылған сайын беймәлім тұстары көбейе түсуде. Сондықтан болашақта да адам миын зерттеу жұмыстары толастамақ емес.