МӘМС жарналарын көбейту: Денсаулық сақтау министрлігі ұсынысты қолдаса, бизнес қарсы

Денсаулық сақтау министрлігі МӘМС жарналарын көбейтуді ұсынды. Егер ұсыныс қабылданса, 850 мың теңгеден аса табысы бар қазақстандықтардың жалақысынан медициналық сақтандыру үшін қомақты сома ұсталады, - деп хабарлайды Massaget.kz тілшісі bes.media-ға сілтеме жасап. 

Мәселе қалай туындады?

Денсаулық сақтау министрлігі міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру аударымдарын есептеу үшін қабылданатын ай сайынғы табыстың жоғарғы шегін шегін ұлғайту идеясынан әлі де бас тартқан жоқ. Бұл туралы Мәжіліс депутаты Асхат Аймағамбетов хабарлады. "Осы қаржының есебінен әлеуметтік медициналық сақтандыру қорына шамамен 250 миллиард теңге қосымша қаражат жіберіледі деп күтілуде. Бөлінетін қаржының аздығына байланысты азаматтардан түсетін жарналарды көбейткісі келетін министрлік әуелі республикалық бюджет жыл сайын қорға белгілі бір азаматтар санаты үшін аударатын жарналардың аздығын ескеру керек. Тек 2024 жылдың өзіне 275 миллиард теңге шығып тұр. Ал бұл азаматтардан жарналарды көбейту арқылы азаматтардан алынғалы отырған қаражаттан әлдеқайда көп. Осы салалардан қор іздеу керек еді", - деп жазды Асхат Аймағамбетов.

Бұған дейін Денсаулық сақтау министрлігі міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) жарналарын есептеу және аударымдар базасының жоғарғы шегін жұмыс берушілер үшін арттыру туралы заң жобасын талқыға шығарған болатын. Талқылау 9 ақпан күні сағат 16.30-дан 17.30-ға дейін бір сағатқа созылды. Бастаманы сынға алған Президент Қасым-Жомарт Тоқаев: "Медициналық көмектің бірыңғай топтамасын қалыптастыру қажет. Мемлекет кепілдік беретін медициналық қызмет оның базалық бөлігі болуға тиіс. Келесі бөлігі жұмыс берушілер мен азаматтардың жарналарынан құралатын сақтандыру қаражаты есебінен жасақталуы керек". Бірақ әлі ештеңе өзгерген жоқ.

МӘМС жүйесі бұрын қандай болды және не өзгереді?

Қазір міндетті медициналық сақтандыру бойынша жарналардың жоғарғы шектері қызметкердің табысынан 850 мың теңгеге дейінгі сомада есептеледі (ең төменгі жалақының 10 еселенген мөлшері, 2024 жылы ең төменгі жалақы 85 мың теңге). Ал өзгерістер күшіне енгеннен кейін жоғарғы шектер 4 250 000 теңгеге (50 ЕТЖ) дейін артады. Қарапайым тілмен айтқанда, ең төменгі жалақының 10-нан астамын алатын қызметкерлер үшін жұмыс беруші қазіргіден жоғары жарна төлейтін болады.

Бұл кімге әсер етеді?

Бұл шара 2025 жылғы 1 қаңтардан бастап жалпы жалдамалы қызметкерлер санының 9 пайызын немесе 502 мың адамды қамтиды. Денсаулық сақтау министрлігінің мәліметі бойынша, осынша адам ай сайын 850 мың теңгеден жоғары табыс алады. Бұл ретте жүйеге түсетін қосымша түсімдер - 243 миллиард теңге.
Неліктен бұл заң жобасына бизнесмендер қарсы.

"Атамекен" ҰКП Медициналық қызмет департаментінің директоры Назгүл Қабдрахманова бизнес өкілдері міндетті медициналық сақтандыру төлемдерінің жоғарғы шегін арттыру туралы ұсынысты қолдамайтынын айтты. Ол мемлекеттің міндетті медициналық сақтандыру жүйесіне 226 миллиард теңге қарызы бар екенін, бірақ ұсынылған норманы енгізу жағдайды жақсартпайтынын түсіндірді. Қазақстанда басқа елдермен салыстырғанда жарна мөлшерлемесі төмен, сонымен қатар 3 миллион адам міндетті медициналық сақтандыру жүйесіне жүйесіне тіркелмеген. "Бұл жағдайларға әкелуі мүмкін. Өз шығындарын өтеу үшін жұмыс берушілер 1-2 миллион көлеміндегі жоғары жалақы алатын қызметкерлерге конвертте төлеуге мәжбүр болады, яғни, ең төменгі жалақыны белгілеп, қалғанын конвертке салып бере бастайды", - деді ол.

Бұл норма денсаулық сақтау саласын созылмалы жеткіліксіз қаржыландыру мәселесін шешпейді, керісінше жұмыс берушілерге кері әсерін тигізеді, - дейді Қабдрахманова.

Кәсіпкерлер не дейді?

Жеке кәсіпкер Светлана Мула міндетті медициналық сақтандыру төлемдерін арттыруға үзілді-кесілді қарсы екенін айтты. Оның айтуынша, көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасы көптеген шағымдарды тудырады: адамдар мамандарға жүгіне алмайды, сондықтан олар жеке емханаларға баруға мәжбүр.

"Олар екі рет төлейді. Мен өзім ақылы мамандарға баруға мәжбүрмін, өйткені жұмыс істейтін адамның біздің тегін емдеу мекемелеріне баруға бос уақыты аз. Ал олар көрсететін қызметтердің сапасы төмен. Біз мұндай ақшаны не үшін төлейміз? Қызметкерлер жоғары деңгейде медициналық көмек ала бастаса, бір жөн ғой, бірақ сапасы жоқ. Сапасы емес, бағасы ғана өзгереді", - деді ол.

Бұл ұсынысқа бөлшек кәсіпкер Анна Иванова да наразы. Ол сондай-ақ ауруханаларда көрсетілетін қызметтердің сапасына наразы және мұндай төлемдердің шағын бизнеске қысым жасайтынына сенімді.
"Бұл кез келген жеке кәсіпкердің барлық шығындарын алып тастағандағы таза пайдаға сәйкес келмейді. Жалдау ақысы тым жоғары, логистика және салық салу – мұның бәрі шағын бизнесті тура мағынасында шалшыққа отырғызады. Нәтижесінде мен сияқты бөлшек саудамен айналысатын шағын кәсіпкерлер саудада нөлдік табыспен қалып, қызметті жабуға мәжбүр болады", - деді Иванова.

Бұл бастама бизнес қауымдастығында үлкен алаңдаушылық туғызады

"Учёт.kz" платформасының негізін қалаушы Максим Барышев Мемлекет басшысының кейінгі бес жылда медициналық көмек көрсету сапасының жақсармағаны туралы мәлімдемелерін еске салды.

Ол ұсынылған бастама бизнес қауымдастығында үлкен алаңдаушылық тудыратынын айтты. Бұл бизнес төлейтін жеті төлемнің екеуі. Норманы қабылдау кәсіпорынның табысының төмендеуіне әкеліп, басқа елдермен салыстырғанда оның бәсекеге қабілеттілігін төмендетуі мүмкін.

"Міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры 2017 жылы құрылды. 2 жылдан кейін біз не көрдік? Өз бюджеті, менеджерлері және сәйкес жалақылары бар жаңа құрылым пайда болды. МӘМҚ кімнің медициналық қызмет көрсететінін анықтайтын, тізімдерді дайындайтын, қаржыландыратын, өзін өзі тексеретін және жазалайтын жүйені құрды – бұл таза жемқорлық жүйе", - деді ол.

Барышев мұның жалпы отандық экономикаға кері әсерін тигізетініне сенімді, өйткені салықтың өсуі кәсіпкерлерді шығындарды барынша қысқартуға мәжбүр етеді:

"Кәсіпкерлердің ойына ең бірінші келуі мүмкін нәрсе - бұл қызметкерлердің нақты жалақысын жасыру және оларды конвертте беру немесе жұмысшылар санын қысқарту".

Ол қазір жалақыдан бюджетке және бюджеттен тыс қорларға 7 түрлі төлем ұсталатынын түсіндірді. Жалпы мөлшерлеме 36%-ға жетеді, яғни кәсіпкерлер өз қызметкерлеріне табысының 1/3 бөлігін төлейді. Бұл жоғары салық жүктемесін тудырады.

"Бизнес үшін ең тиімді нұсқа - 20% ставка бойынша жалақыдан бір реттік төлем (бірыңғай төлем мөлшерлемесі корпоративтік табыс салығының ставкасынан жоғары болмауы керек)" - деді Максим Барышев.

Неліктен бұл мәселе маңызды

7 ақпанда Қазақстан Президенті Үкіметтің кеңейтілген отырысында сөйлеген сөзінде бизнеске жүктемені азайтуды сонымен қатар микро және шағын бизнес үшін жалақы қорынан бірыңғай төлемді енгізуді тапсырғанын еске салды.

Билік бұл бұйрық орындалды деп хабарлады, бірақ бизнес салықтар мен бюджеттен тыс қорларға жарналарды бөлек төлеуді жалғастыруда. Денсаулық сақтау министрлігінің жаңа бастамасы елдегі шағын бизнестің жағдайын тек нашарлатады.

Қазір заң жобасы мұрағатқа жіберілді және ол бойынша нақты шешім әлі қабылданған жоқ.

Елизавета Аксенова

Instagram парақшамызға жазылып, ең қызықты ақпараттарды бірінші болып оқыңыз!