Бүгін ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрі Аида Балаева медиа саласы мамандарын даярлауды жүзеге асыратын жоғары оқу орындарының ректорларымен онлайн-форматта "Қазақстан Республикасындағы журналистика даму деңгейі" тақырыбында кездесу өткізді.
Кездесу барысында ақпарат саласына қажетті білікті мамандар дайындау жайы басты назарда болды. Студенттердің нақты кәсіби деңгейін көтеру жайлы сөз қозғалды. Кадрларды даярлау саласындағы проблемалық мәселелер, атап айтқанда, "Журналистика" мамандығы студенттерінің аналитикалық және практикалық дағдыларын дамыту, нарықты телерадио хабарларын тарату саласындағы мамандармен қамтамасыз ету және т. б. талқыланды.
- "Бүгінгі оқиға – ертеңгі тарих" десек, ақпаратты тарих бетінде қалдыратын – тілшілер. Бүгінде журналист маманын даярлау мен жас тілшілердің біліктілігіне қатысты айтылатын сын да, мін де жоқ емес. Сондықтан осы саладағы кей көкейкесті мәселелерді талқылап, ортақ шешімге келу үшін меморандумға қол қойылды. Меморандумның мақсаты - салалық журналистерді дайындау, жұмыс істейтін журналистерді қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру. Бүгінгі біздің осындай қарым-қатынасымыз ертеңге БАҚ саласының дамуы мен жетілуіне өз септігі тиеді деп сенемін, - деп бастады сөз басын Аида Балаева.
Министрден кейін сөз алған Халықаралық ақпараттық технологиялар университеті ректоры, профессор Раиса Өскенбаева білім ордасының тыныс-тіршілігі, ондағы журналистика саласына қатысты мамандықтар мен кадр дайындау ісіне толық тоқталып өтті.
Л. Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ректоры Ерлан Сыдықов 6 мәселені айқын көрсетіп, арнайы ұсынысын ортаға салды.
- Қай істің болмасын негізі, іргетасы кадрде тұр. Егер де кадрлерді дұрыс дайындасақ, дұрыс тәрбиелесек, жақсы білім берсек, сонда ғана іс оңады. Кадр әлсіз болатын болса, онда үнемі проблема болады да тұрады. Сондықтан да кадр мәселесіне көңіл бөлу әлеуметтік қана емес, саяси де мәселе деп айтар едім.
Қазір әлем журналистік білімге жаңа көзқарастың қажеттігін сезінді. Ақпараттық технологияның дамуы бір басқа. Оған үлгермей жатырмыз. Адамдардың қабылдау ерекшелігі де өзгерді. Еңбектеген баладан, еңкейген қарияның да қолында смартфон бар. Ол деген – идеялогияның да, тәрбиенің де көзі. Оны ортақ қару ретінде қалай пайдаланып жүрміз? Осы өзгерістің басында ақпарат немесе журналистика жүрері сөзсіз.
Біріншіден, қазір Қазақстандағы университеттер автономияға қарай қадам басты. Жаңа заң қабылданды. Өзіндік білім бағдарламаларын жасауға мүмкіндік алды. Осыны пайдаланып журналист даярлау үдерісіне авторлық білім бағдарламасын енгізуіміз қажет. Таяуда білім және ғылым министрлігі ғылыми дәрежеден гөрі шығармашылық тәжірибені қажет ететін қолданбалы мамандықтардың қатарына журналистиканы да енгізді. Біз осы идеяны қолдай отырып, журналистика факультетіне аты, заты бар тәжірибесі мол журналистерді шақыру керек. Ол біздің журналистика факультетінің профессорынан артық болу керек. Мысалы, Сауытбек Әбдірахмановтың сыныбы, Нұртөре Жүсіптің сыныбы, Жанболат Ауыпбаевтың сыныбы, Жарылқап Бейсенбайұлының сыныбы, Бибігүл Жексенбайдың сыныбы десе журналистер, талапкерлер елең етері сөзсіз. Теориялық білім практика қапталында жүре береді.
Екіншіден, болашақ журналистің ұстаханасы – аудитория немесе университеттің іші емес, БАҚ қайнаған орта, мекеме. Мысалы, Қазмедиа орталығында, әр телеарна мен радиоарнада журналистика кафедраларының филиалын ашу – ең бірінші осы ақпарат мекемелеріне керек. Студенттер сол жерде жүруі керек. Сол кезде ғана студенттер журналистік цехты сезініп, ақпарат дайындау үдерісіне толық сіңісе алады.
Үшіншіден, университет аясында кәсіби шеберлікті арттыру курстарын ашып, түрлі мамандықтарды қосымша журналистикаға тартуды қарастыруымыз қажет. Әйтпесе, мысалы, маманданған экономист-журналист, социолог-журналист, заңгер-журналист және басқалары ауадай қажет. Осылардың барлығына қосымша білімді университтер беруі керек.
Төртіншіден, қазір журналистика тілі жұтаңдап кетті, бұрмалаушылыққа айналып барады. Халық, әсіресе жастар дұрыс сөйлеу мен сауатты жазуды ақпарат құралдарынан үйренеді. Қазақтың тілін аударма тілге аударып алмайық, әдеби тіл екенін сақтайық. Қазақтілді аудитория кеңейген сайын қазақтілді журналистика өз міндетіне жауапты қарауы керек. Өкінішке қарай, емлелік, орфографиялық, стильдік қателер көптен кездесуде. Әр журналистің алдында "Орфографиялық сөздік" жатуы қажет.
Бесіншіден, отандық журналистика ғылымы да өз деңгейінде дамып отыр дей алмаймыз. Халық наразылығын тудырған, ұлттық дүниетанымға жат кейбір бағдарламалардың телеарна рейтингінде жоғары орынға ие болып отырғаны нені білдіреді? Терең мазмұны жоқ бағдарламалар көрермендерді көптеп жинап жатады. Дамыған елдерде телеарна рейтингін университет ғалымдары, салиқалы әрі тәжірибелі адамдар бағалайды. Осы азаматтар белгілесе, әр бағдарламаның рейтингі нақты болады деп ойлаймын.
Алтыншыдан, қазір коммуникация қарыштап дамып жатыр. Әлеуметтік желі, блогосфера, видеоарналар, веб-радиолар, мультимедиалық гаджеттер, подкастар және басқалары – журналистиканың жаңа моделін дүниеге әкелді. Осы орайда журналистика теориясы мен практикасы мамандары заман талабына сай жаңа білім бағдарламаларын әзірлеп, жаңа тұрпатты журналист дайындауға көшуі керек.
Журналистика кәсіп, қызмет, мамандық болудан гөрі үлкен міндет арқалаған миссияға айналып отыр. БАҚ - электорат сенетін ақпарат көзі. Сондықтан да қазір коммуникация құралдары айқындайтын халық билігі туралы айта бастасақ та болады. Бұл болашақ журналистерді дайындау барысында біздің жауапкершілігіміздің арта түсетінін тағы да бір дәлелдейді, - деді Ерлан Бәтташұлы.
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті ректоры Ғалымқайыр Мұтанов журналистика факультетінің жұмысы, алдағы дамуы мен жоспарын бөлісті. Жаңа кадр дайындай бастаған data журналистика мамандығы жайлы айта кетті. Халықаралық университеттер, ірі медиахолдингтермен бірлесе жүзеге асырылып жатқан оң істерді тілге тиек етті. Cондай-ақ этикалық-моральдық нормалар мен оның бір ізге түсу мәселесін көтерді.
- Қазір көптеген этикалық-моральдық нормалар, өкінішке орай сақталмайды, оны ойлап жатқан адам да жоқ деп ойлаймын. Осыны республикалық деңгейде бір жүйеге келтіретін, мәдениетін арттыратын бір құжат болуы керек. Мысалы, блогерлерді алайық. Олардың журналист деп атаймыз ба, әлде жеке статус береміз бе? Осыны ойластыруымыз керек деп ойлаймын.
БАҚ құралдары өте қауіпті қару болып барады. Сол себепті бұл қаруды дұрыс пайдалана білу керек. Даму үшін, жасампаздық үшін, болашақ үшін. Дұрыс қолданған қару тәнді жараласа, дұрыс қолданбаған сөз жанды жаралайды, - деді.
М.Х. Дулати атындағы Тараз өңірлік университеті ректоры Махметғали Нұрғалиұлы Сарыбеков журналистикада оқып жатқан студенттердің дүниетанымын, сана-сезімін қалыптастыру, теория мен практиканы ұштастыру және оқытушылардың біліктілігін арттыру жайында сөз қозғады. Классикалық журналистикадан қол үзбей, оны жаңа заманауи технологиямен ұштастыру мәселесін көтерді.
Онлайн-форматтағы кездесу барысында аймақтағы университеттердің ректорлары мен жетекші мамандары өз ойларын ортаға салып, ұсыныстарымен бөлісті.
Министр "Медиа және ақпарат сауаттылығы" пәнін енгізуді ұсынды
Сөз соңында ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрі Аида Балаева болашақ журналистер үшін "Медиа және ақпарат сауаттылығы" пәнін енгізуді ұсынды.
- Бүгінгі интернет заманы, түрлі әлеуметтік желілер көптеген жалған ақпараттың, зерттелмеген тақырыптың таралуына себеп болып жатады. Осы орайда еліміздегі жоғарғы оқу орындарында журналистика факультетінде "медиа және ақпараттық сауаттылық" пәнін енгізуді ұсынамын. Баспасөз қоғамның айнасы болса, журналист сол қоғамға ақпаратты жетізетін тұлға. Сондықтан қоғамның мәдениетін көтеріп, талғамын қалыптастыру, сауатын арттыру тілшілер қауымына артылатын сенім мен міндет десек артық айтқаным емес. Осы орайда біз бір келісімге келіп, оң нәтижелерге қол жеткізуге, бірге қызмет етуге алдағы уақытта да дайындыз, - деді министр.
Өндірістік тәжірибеден өту маңызды
Министр журналистика мамандығын игеріп жатқан студенттердің 1-курстан бастап мемлекеттік бұқаралық ақпарат құралдарында (БАҚ) өндірістік тәжірибеден өтуіне жағдай жасау жайын көтерді.
- Диплом алып шыққан жас журналистерге тағылатын сынның бірі - олардың практикалық тұрғыда дайын болмауы. Яғни, жоғары оқу орнында берілетін теориялық білімнің практикамен жалғаспауы. Көп жағдайда жас мамандар практиканы жұмысқа тұрған соң үйренуге мәжбүр. Бұл орайда студенттік практикалық дағдыларын дамыту үшін Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі журналистика мамандығын игеріп жатқан студенттердің 1-курстан бастап мемлекеттік БАҚ-тарда өндірістік тәжірибеден өтуіне көмектесуге дайын, - деді Аида Балаева.
Студенттер арасында "Үміт" шығармашылық байқауын өткізу жоспарланды
- Жоғары оқу орындарындағы жас мамандарды нақты сала, атап айтқанда, ауыл шаруашылығы, экономика, қаржы, медицина, экология салалары және басқа да бағыттар бойынша дайындау ісіне көп сын айтылады. Бұл орайда министрлік медиа сала мамандарын дайындау, қайта даярлау және біліктілігін арттыру бойынша арнайы жоба әзірлеп отыр. Мұнан бөлек білім беру жүйесінің білім беру деңгейі мен тиімділігін арттыру үшін жыл сайын студенттер арасында "Үміт" шығармашылық байқауын өткізу жоспарланып отыр, - деді министр.
Кездесу соңынан ҚР Ақпарат және қоғамдық даму министрі университет ректорларына алғысын білдіріп, тығыз қарым-қатынаста болуға және әріптестік орнатуға дайын екенін жеткізді.
- Шынымен де бүгін ең өзекті, көкейтесті мәселелерді ортаға салып, өз ұсыныстарыңызды айттыңыздар. Ең бастысы бізбен тығыз қарым-қатынаста жұмыс істеуге ниеттеріңізді білдірдіңіздер. Біз оны қуана-қуана қабылдаймыз. Өйткені, біздің министрлік тек қана ақпарат саласында ғана емес, жалпы құзіреті өте кең мемлекеттік орган саналады. Оның ішінде жастар саясаты, рухани жаңғыру бағдарламасын жүзеге асыру мәселелері, дін, этносаясат мәселелерінің бәрін қамтып отырған бірден-бір мемлекеттік орган. Сондықтан осы салалардың барлығында өздеріңізбен тығыз қарым-қатынаста болуға және әріптестік орнатуға дайынбыз, - деді кездесуді қорытындылады Аида Балаева.