БҰҰ болжамы бойынша, алдағы онжылдықтарда 65 және одан жоғары жастағы адамдар саны дүниежүзінде екі еседен асады: 2021 жылғы 761 миллионнан 2050 жылы 1,6 млрд адамға дейін жетпек. 80 жастан асқандар саны бұдан да жылдам өседі, - деп хабарлайды Massaget.kz тілшісі ranking.kz-ке сілтеме жасап.
Халықтың қартаюы біздің заманымыздың айқындаушы жаһандық үрдісі болып қала береді. 2021 жылы туғаннан күтілетін өмір сүру ұзақтығы 1950 жылмен салыстырғанда 25 жылға ұзағырақ. Сонымен қатар, әйелдер өмір сүру ұзақтығы бойынша ерлерден бес жылға алда келеді.
Әлемдік халықтың қартаюына байланысты қарт адамдарды зейнеткерлікке шыққаннан кейін лайық өмір сүру құралдарымен қамтамасыз ету маңызды болады. Дүниежүзінде қаржыландыру принципі бойынша зейнетақы жүйесінің екі классикалық түрі бар: үлестіруші және жинақтаушы.
Зейнеткерлер саны ұдайы өсіп отырғандықтан, қазіргі әлеуметтік-экономикалық үлгіде бөлуші зейнетақы жүйесіндегі мемлекеттік зейнетақы қорлары болашақ зейнеткерлер алдындағы әлеуметтік міндеттемелерін орындамау қаупіне ұшырауы мүмкін.
Мысалы, бүгінде әлемде қарттықтың демографиялық ауыртпалық коэффициенті БҰҰ мәліметтері бойынша 15,1% болды. Болашақта коэффициенттің мәні жылдан-жылға өседі. Мәселен, 2025 жылы — 16,1%, 2030 жылы — 18,2%, 2040 жылы — 22,6%, 2050 жылы 26,3% болмақ.
Қарттықтың демографиялық ауыртпалық коэффициенті — бұл жалпы экономикалық белсенді емес жастағы (яғни, 65 жастан жоғары) егде жастағы адамдар санының еңбекке қабілетті жастағы (яғни, 15-64 жас) санына қатынасы. Басқаша айтқанда, бұл коэффициент бір әлеуетті қызметкер қанша зейнеткерге қолдау көрсетуге тура келетінін көрсетеді.
Мұндай жағдайларда көптен күткен зейнетақыны лайықты қамтамасыз ете алатын жинақтаушы зейнетақы жүйесі ең өзекті.
ҚР-да да жағдай бүкіл әлемдегідей: халықтың қартаюы байқалады. Мәселен, 2022 жылдың басында 65 және одан жоғары жастағы әйелдердің үлесі 10,1%-ға жетті, ал он жылда ол небәрі 8,2% болды. Сонымен қатар онжылдықта 65 жастан асқан ерлердің үлесі 4,8%-дан 6,1%-ға дейін өсті.
Сонымен қатар, БҰҰ болжамы бойынша, Қазақстанда да қарттықтың демографиялық ауыртпалық коэффициенті артады. Мәселен, 2022 жылы бұл коэффициенттің мәні 12,9% болды. 2025 жылға қарай арақатынас 14,1%-ға, 2030 жылға қарай 15,9%-ға, 2040 жылға қарай 7,1%-ға, 2050 жылға қарай 19%-ға жетеді.
Жаңалықтарды бәрінен бұрын біліп отырғыңыз келсе, Telegram-арнамызға жазылыңыз!