Лудомания автоматтағы өкпесіз ойыннан, ұтыс тігуден, картадан басталады. Алайда мұндай ойын-сауық қайғылы салдарға әкеп соқтыруы мүмкін. Ақырында адам тоқтай алмай қалады, қарызға бата береді, барынан айырылады. Адам қалай құмар ойындарға салынады? Лудомания белгілерін қалай тануға болады? Құмар ойындарға деген құштарлықты жеңу мүмкін бе?
Бұл сұрақтарға Massaget.kz тілшісіне психолог Эльвира Қасым жауап берді.
Лудомания - "естен адасқанша ойнау" - патологиялық құмар ойынға тәуелділік. Бұл адамның жеке, әлеуметтік және қаржылық мәселелерінің пайда болуына әкеп соқтыруы мүмкін құмар ойындарға шамадан тыс құштарлығынан зардап шегетін психологиялық жағдайды сипаттау үшін қолданылатын медициналық термин. Лудоманиямен ауыратын адамдар құмар ойындарға, көбінесе ақшаға деген құштарлықты сезінеді, оны басқара алмайды және көбінесе құмар ойындарға жоспарланғаннан гөрі көп уақыт пен ақша жұмсайды.
Лудоман көбінесе, әсіресе, ұтылғаннан кейін депрессия, мазасыздық және үмітсіздіктен зардап шегеді. Олар құмар ойындарға тәуелді екенін мойындамайды, ол туралы жақындарынан жасырады, қарызын жасыру үшін өтірік айтады.
Құмар ойындарға тәуелділік екі түрлі диагнозға бөлінеді. Ойынға тәуелділік (Gaming Disorder) - бейне ойындар мен компьютерлік ойындарға, соның ішінде онлайн ойындарға тәуелділік; және лудомания, патологиялық толқу (Gambling Disorder) - құмар ойындарға тәуелділік, соның ішінде спорттық ұтыс тігу, казино және құмар ойындардың басқа түрлері.
Жүргізілген эпидемиологиялық зерттеулерге сәйкес, жердің әрбір сегізінші ересек тұрғыны құмар ойындарға бейім және үнемі ойнайды. Бұл әртүрлі жастағы, жыныстағы, әлеуметтік мәртебедегі және білімдегі адамдар. Лудоманға арналған сипат жоқ, бірақ тәуелділіктің даму қаупін арттыратын бірқатар фактор бар.
Статистикаға сәйкес, ер адамдар әйелдерге қарағанда құмар ойындар мен лудоманияға бейім келеді; жастар осал; туыстарының арасында лудоманның болуы жеке адамның тәуелділік қаупін арттыруы мүмкін. Тәуекел стресті, депрессияны немесе басқа психикалық бұзылуларды арттырады, құмар ойындар эмоционалды мәселелерді шешудің тәсілі болады.
"Лудомандар көбінесе берекелі отбасыдан шыққан, табысы жақсы жастар, олардың көпшілігінің интеллекті мен білімі жоғары", - деді ол.
Балалар мен жасөспірімдерде, әсіресе заманауи компьютерлік және мобильді ойындар, онлайн құмар ойындар және интернет арқылы оңай қолжетімді құмар ойындардың әлемінде лудоманияның даму қаупі жоғары. Балалар мен жасөспірімдер арасындағы құмар ойындар мәселесі барған сайын өзекті болып келеді және назар аударуды қажет етеді", - деп ескертті психолог.
"Ақша жинағының күрт азаюы, қарыздың пайда болуы, құмар ойындарға жұмсалған үлкен сомалар"
Адам әлеуметтен оқшауланып, көп уақытты жалғыз немесе интернетте құмар ойын ойнаумен өткізеді. Егер бұл студент немесе мектеп оқушысы болса, оқу үлгерімі өзгереді. Агрессия, ашуланшақтық, жүйке сияқты мінез-құлықтағы ерекше өзгерістер пайда болады. Әдетте лудоман немен айналысып жүргенін жасыра бастайды, уақытты қалай өткізетіні немесе құмар ойындары туралы айтпайды. Ұйқысы бұзылады (ұйқысыздық немесе тым көп ұйқы) және тәбет өзгереді (тамақтанбауы немесе артық тамақтану). Ақшаны немесе құнды заттарды жоғалтады, алдайды және өтірік айтады. Бұрынғы хоббиге, достарына деген қызығушылығын жоғалтады.
Біріншіден, лудомания бұл адамның денсаулығы мен өмір сапасына елеулі әсер етуі мүмкін психикалық ауру - депрессия, мазасыздық және басқа да психикалық бұзылулар. Лудоманиямен ауыратын адамдар алкоголизм салынуы немесе есірткіге тәуелді болып қалуы мүмкін. Кейде суицид туралы айтып, тіпті өз-өзіне қол жұмсауы мүмкін.
Екіншіден, ауыр отбасылық және әлеуметтік мәселелер пайда болады: отбасында түсініспеушіліктер жиі туындайды, жақын адамдармен қарым-қатынас үзіледі, адамның кәсіби және жеке өміріндегі проблемалар көбейеді.
"Адам көмекті неғұрлым тезірек сұраса, өмір сүру сапасын қалпына келтіру және жақсарту мүмкіндігі соғұрлым жоғары болады", - деді маман.
Қазақстан лудоманиямен күрес шараларын жіті назарында ұстайды. Осыған байланысты өңірлерде жауапты органдар жастар арасындағы ойынқұмарлықтың алдын алу үшін бірқатар шара өткізеді. Мәселен, Түркістан облысы Сайрам ауданы бойынша 2024-2025 оқу жылында мектептерде "Лудомания" тақырыбында 100-ге жуық іс-шара ұйымдастырылған.
Мәселен, биыл 26 қаңтарда Сайрам АПҚ ЖПҚБ ЮПТ аға-инспекторы Кәмила Еркінқызы Сүлейменова Сайрам аудандық білім бөліміне қарасты №47 жалпы білім беретін мектептің 1-8 сынып оқушыларына "Аутоагрессияның алдын алу" және "Лудомания" туралы терең мағынада түсіндіру жұмыстарын жүргізді.
20 ақпанда М.Мақатаев атындағы жалпы білім беретін мектептің 5-8 сынып оқушыларына "Аутоагрессия" және "Лудомания", құқықбұзушылықтың алдын алу, есірткінің зияны туралы терең мағынада түсіндіру жұмыстары жүргізілді. Тақырыпты мектептің тәрбие орынбасарлары Н.Р.Астанқұлова, Р.А.Абдувахидова, педагог-психологтар М.А.Түлтебаева, З.М.Ахмедов, әлеуметтік педагогтар Г.Г.Турьянова, А.К.Бейсенбиева бейнероликтер, баяндамалар арқылы түсіндірді.
Ал 3 қазанда Қарабұлақ ауылдық учаске инспекторы полиция капитаны Жалғасбек Гаухарбекұлы Піртаев, тәрбие орынбасарлары, педагог-психологтар Д. Сайтмұратов, және Д. Ибрагимова №41 Жамбыл атындағы жалпы білім беретін мектептің 8-11 сынып оқушылары арасында лудомания, құқықбұзушылықтың және зорлық-зомбылықтың алдын алу бойынша түсіндірме жұмыстарын жүргізді.
16 қазанда №50 Н.Тілендиев атындағы жалпы білім беретін мектепте жасөспірімдер арасында құқықбұзушылықтың алдын алу мақсатында "Ертеңгі күннің заңдары", "Суық қару серік емес" тақырыптарында және кәмелетке толмағандар арасында буллинг, лудомания, кибербулингтің алдын алу үшін 5-9, 10-11 сынып аралығында жиналыс өткізіліп, түсіндірме жұмыстары кеңінен жүргізілді. Жиналысқа Сайрам АПБ ЖПҚ ЮПТ аға инспекторы С.Маханбет, Сайрам АПБ ҚПБ жедел уәкілі полиция капитаны Б.Тасыбаев қатысты.
Сайрам ауданы бойынша 99 білім беру ұйымы бар, онда 66 мың 183 оқушы білім алады. Осы мектептердегі сынып жетекшілер, мектеп психологтары 7-11 сынып оқушылар арасында құмар ойынға тәуелділіктің қаупі мен салдары туралы білімдерін кеңейту мақсатында "Ойынқұмарлық", "Лудомания" тақырыбында түсіндіру және алдын алу жұмыстарын жүргізді. Ақпараттандыру барысында барлық мектепте тәуелділік туралы мағлұмат беріліп, ойынқұмарлық адам өмірін бұзып, психикалық және физикалық денсаулығына әсер етуі мүмкін екені ескертілді.
"Жастардың әлеуметтік желіде тараған азарттық, оңай олжалы ойындардың жарнамаларына қарсы профилактикалық хабарландыру мен түсіндіру жұмыстары оқушылар арасында кеңінен жүргізілді. Көптеген отбасының әлеуметтік құлдырауы, ажырасуы, қылмыс пен суицидке баруы құмар ойындардың салдары. Осы орайда барлық мектепте лудоманияның алдын алу профилактикалық жұмыстары кеңінен атқарылды. Жасөспірімдер арасындағы лудомания, құмар ойындарға қарсы, интернет кеңістігінде шақыратын басқа да құмар ойындардың сайттарына кірудің алдын алу үшін оқушылар мен ата-аналарға дәрістер, түсіндірме жұмыстары, сынып сағаттары өткізілді. Жасөспірімдердің көңілін аударатын, психологиялық жағдайын жақсартатын іс-шаралар жоспарлы түрде жүргізілді, сонымен қатар мектептерде оқушылардың бос уақытын тиімді пайдалану мақсатында тегін үйірмелер ұйымдастырылған. Жалпы мектептерде лудоманияның қоғам дерті екенін, оны зардабы туралы әр оқушы мен ата-ананың санасына жетік жеткізу үшін тәрбие сағаттарында видеороликтер көрсетіліп, әлеуметтік желілерге ақпараттық тақта жариялап, осы бағытта тынымсыз жұмыстар атқарылды".
Жаңалықтарды бәрінен бұрын біліп отырғыңыз келсе, Telegram-арнамызға жазылыңыз!