Күннің көзі – жаңартылған энергияның қайнары

Қазақстан - түрлі минералдық ресурстарға өте бай ел. Мұнай, газ және көмір секілді табиғи қазба байлықтар ел экономикасының негізгі күші болып саналады. Бірақ еліміздің әлеуеті «жасыл энергияны» дамытуға да әбден жетеді, - деп хабарлайды Massaget.kz тілшісі.

Тәуелсіздіктің алғашқы жылдарынан бастап Қазақстан Үкіметі баламалы энергия көздерін емес, негізінен қазба отын көздерін дамытуға күш салды. Бірақ мамандардың айтуынша, Қазақстанның географиялық орналасуы елдегі жаңартылатын энергияны дамытуға өте қолайлы. Дегенмен, қазір энергияның 75%-ын көмір электр станциялары өндіреді. Бұл ауаның ластануына айтарлықтай ықпал етіп, халықтың денсаулығы мен әл-ауқатына зиян келтіріп отыр, климат пен қоршаған ортаға да кері әсер етеді. Оның үстіне, кеңестік кезеңнен бері жұмыс істеп келе жатқан көмір электр станцияларының көпшілігі ескірген және энергия өндірудің тиімділігі төмен.

Жер көлемі жағынан үлкен әрі климаттық жағдайы қолайлы Қазақстанның оңтүстік өңірлерінде жаңартылатын энергия көзі ретінде күн энергиясының үлесі жоғары. Өйткені бұл аймақта  күн жылына 2200-ден 3000 сағатқа дейін жарқырап тұрады. Жаз мезгілінде өзінің географиялық орналасуына байланысты Қазақстанның оңтүстік бөлігі күндізгі жарықтың көп бөлігін тікелей күн радиациясынан алады, бұл дегеніміз 83-96%  күн энергиясы. Елдің солтүстік бөлігі шамамен 2000 сағат күн сәулесін алса, Қызылорда және Шымкент сияқты оңтүстік қалалар жыл сайын 2936 және 2892 сағат күн сәулесін алады, бұл Оңтүстік Қазақстандағы электр энергиясына сұранысты қанағаттандыру үшін жеткілікті. Салыстыру үшін Вьетнамдағы күн сағаттарының орташа саны 2200, Қытайда 2500, Германияда, Ұлыбританияда, Норвегияда және Жапонияда жылына 1000 сағаттан аз.

Белгілі қазақстандық ғалым О.Антоновтың зерттеуінше, Орталық Азияның ең ірі елі Қазақстан күн энергиясының орасан зор әлеуетіне ие. Күн радиациясының мөлшері жылына бір шаршы метрге 1300-1800 кВт / сағ. құрайды. Күн энергиясының жылдық әлеуеті 2,5 миллиард кВт / сағ. деп бағаланады.

"Қазақстан аумағының кемінде 50%-ы күн электр станцияларын орнатуға жарамды. Алайда, соңғы уақытқа дейін елдің күн ресурстары электр энергиясын өндіру үшін пайдаланылмаған. Қазақстан күн энергетикасы технологияларын, атап айтқанда жергілікті кремнийді пайдалана отырып, фотоэлектрлік модульдер өндірісін дамытып жатыр. Қазақстан кремнийге бай болғандықтан, (85 миллион тонна), ішкі нарықта кремнийден күн батареяларын өндіру басталды", - дейді маман.

Осыған байланысты бірнеше жыл бұрын Астанада фотоэлектрлік модульдер шығаратын "Астана Солар" зауыты іске қосылды. Зауыт қазақстандық кремнийден күн батареяларын өндіретін болады. Фотоэлектрлік плиталардың жобалық қуаты 50 МВт құрайды, оны 100 МВт-қа дейін ұлғайтуға болады. 2012 жылы Жамбыл облысында 0,5 МВт энергия өндіретін алғашқы "Отар" күн электр станциясы салынды. Алматы облысының Сарыбұлақ ауылында қуаттылығы 52 кВт болатын тағы бір күн электр станциясы салынды. 2019 жылы Алматы облысы Қапшағай қаласында қуаты 100 МВт Нұрғиса күн электр станциясы жұмысын бастады. 2019 жылы Қарағанды облысында Қазақстандағы қуаты 100 МВт болатын тағы бір күн электр станциясы өз жұмысын бастады.

Халықаралық энергетикалық агенттіктің (ХЭА) мәліметтері бойынша, 40 жыл ішінде күн энергиясы елдің энергия қажеттілігінің шамамен 20-25%-ын қамтамасыз ете алады. Сонымен қатар, қажетті электр энергиясының бұл үлесі көмірқышқыл газының шығарындыларын жыл сайын 6 миллиард тоннаға азайтуы мүмкін. Бірақ өкінішке орай, күннің мол қуатына қарамастан, қазіргі уақытта күн радиациясы арқылы алынатын энергия мөлшері шамалы, өйткені ел қазба отынды энергия көзі ретінде пайдалануды жалғастырып келеді.

Жалпы, электр энергиясы мен жылуды өндіру мен тұтынуға қатысты мәселелер электр энергиясы туралы Заңмен реттеледі (2004). Жаңартылатын энергия көздеріне қатысты кейбір басқа мәселелер Жер кодексі (2003), Су кодексі (2003), табиғи монополиялар туралы Заң (1998) және басқалары сияқты заңдармен реттеледі. Соған қарамастан, ел Үкіметі жаңартылатын энергетиканы дамытуға қатысты мәселелерді шешуге бағытталған жеке саясат әзірледі. Әлемдік үрдіске сүйене отырып, Қазақстан Республикасының "жасыл экономикаға" көшу Тұжырымдамасына сәйкес ел үкіметі жаңартылатын энергия көздерінің үлесін 2030 жылға қарай 10%-ға және 2050 жылға қарай 50%-ға қол жеткізуді мақсат етіп отыр. 

Үкімет пен басқа да халықаралық агенттіктердің қолдауымен Қазақстан жаңартылатын энергетика секторын дамыту жөнінде қадамдар жасады. Жаңартылатын энергия көздері саласындағы бағдарламалар мен саясат Қазақстандағы жаңартылатын энергия көздерінің қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді әлеуетін қолдайтынын атап өтуге болады. Алайда, көптеген заңнамалық актілерге қарамастан, өкінішке орай, дамыған елдерді қуып жету үшін әлі де біраз уақыт керек.

                                                                                                Айнұр Сенбаева

Жаңалықтарды бәрінен бұрын біліп отырғыңыз келсе, Telegram-арнамызға жазылыңыз!