Тараз әлем жұртына тарихымен есік ашады

Уақыт ағымымен жақындап келе жатқан ЭКСПО-2017 халықаралық маман­данды­рыл­ған көрмесінде ежелгі Тараз қаласы әлем жұртына есігін тереңнен тартқан тарихымен ашпақ. Жамбыл облысы Ұлы Жібек жолы бо­йында орналасқан іргелі мекендердің бірі және бірегейі. Тарихы мыңжылдықтардың мұратымен үндесіп, адамзат өркениетінің елең-алаңымен астарласқан аяулы алтын бе­сігіміз Тараз қаласының тарихи шежіресін па­рақтау дәуірі XX ғасырдың ғаламат сыйы – Тәуелсіздік таңымен ұштасады.

Алғашқы іргетасы біздің жыл санауымыздан жүз жыл бұрын қаланған қасиетті мекеніміз, өзінің өрелі ғұмырында талай-талай тарихи тасқындар мен дауылды ғасыр­ларды бастан өткерді, Ұлы Жібек жолының кіндік бекеттерінің бірі, аса ірі өркениет ошағы ретінде батыс пен шығысты жалғады, сөйтіп «Тараз – тарихымыздың алтын ар­қауы» дейтін мәртебеге ие болды.

Тәуелсіз Қазақ елінің Тұңғыш Президенті – Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың дуалы аузынан шыққан шымқай шындықтың арғы тегінде тебіндеген Тараз тарихының жарқын беттері – ар­ғысы жалпы түркі өркениетінің, бер­гісі Қа­зақ мем­лекеттігінің басынан кешкен көп жақ­сы­ның басында тұрғандығымен ерекше­ле­неді.

Екінші Түрік империясының тарихтан ойып тұрып орын алған ұлы тұлғасы Тон Ябғу ордасын тіккен Мыңбұлақ мекені, адамзаттың даму тарихына аса ірі бетбұрыс әкеліп, аймақ аясында Ислам өркениетінің өркен жаюына себепкер ұлы шайқас өткен (751ж.) Атлах қаласы жатқан, араға сан ғасырларын салып, ақыры 1465 жылы Керей мен Жәнібек оғландар Қазақ хандығының алтын туын аспандатқан Қозыбасы биігі тұрған Шу – Талас аңғарының бас қаласы Тараз тарихының тынысы, тылсым-болмысының бүгінгі қауымға да айтары мол…. Жалпы, түркі әлеміне ортақ өрім­дерімен ерекшеленетін өркениет өрісіне өлшеусіз үлес қосқан Тараз қаласы, киелі қала осыдан 21 ғасыр бұрын өз іргетасын қалаған Шу – Талас аңғары туралы әлемдік тарихнамада арнайы тарау бар екендігін біреу білсе, біреу біле бермеуі мүмкін. Бүгінгі шек­ара­лық шеңберді тарихи таным өресімен «бұзып» көрсеңіз, түркілік ұлы өркениет аясының Азия-Алтай асқарлары мен далаларын аттап, алыс құрлықтарға дейінгі ауқымды қамтитындығына қанығар едіңіз.

Ежелгі балбал тастағы таңбалар, мәңгі­тастардағы сына жазулар мен ел аузын­да­ғы аңыз-әфсаналар әлемі осыны мең­зейді. Осынау құндылықтардың бел ортасында тағы да Тараз – Талас, Шу – Меркі өңірлері алыстан менмұндалайды. Тарихи томдар тарауларынан ойып тұрып орын ал­ған Талас жазуы, Қаратау сілемдерін қуа­лаған ежелгі қоныстар шоғыры, Қарасай-Мойнақ петроглифтері, Меркі – Жайсаң жау­һарлары түркі өркениетінің түп-тамырымен біте қайнасқан құндылықтар екендігін сезінесіз. Бүгінгі ұрпақ парызы – осынау құндылықтардың қуат-күшін, кескін-келбетін бүгінгі ұрпаққа рухани ұлағат ретінде ұсы­нып, болашақ ұрпаққа Ата аманаты санатында табыстау, әлем жұртына түрен тимеген тың жаңалық ретінде жеткізе білу болса керек.

Енді міне, оның да орынды орайы келіп тұр. Ол орай – әлемдік қоғамдастықтың, ең алдымен инженерлік ақыл-ойының же­тіс­тіктерін әлем талқысына салатын, Тәуелсіз Қазақ елінің төрінде тұңғыш рет ашылып, әлемнің әр түкпірінен келетін 5 мил­лион адамды асыға күтіп отырған сарабдал іс-шара – ЭКСПО-2017 көрмесімен байланысты. 2015 жылдың қазан айында аталып өткен Қазақ хандығының 550 жылдық мерекесі қарсаңындағы қарбалас жұ­мыстардың нәтижесінде ежелгі Тараз тағы да бір түледі, 2100 жылдық тарихы бар ежелгі қаламыздың ажарына ажар қосар игілік­ті істер атқарылды. Сәулетті ғимарат-құры­лым­дар – «Ежелгі Тараз» музейі, тамашалау-шолу мұнарасы, Достық үйі бой көтерді, кешенді археологиялық зерттеу және қайта жаңғырту жұмыстары жүргізілді, еліміздің тарихындағы тұңғыш ашық аспан астындағы музей ашылды. Қазба жұмыстарының нәти­жесінде табылған ежелгі жәдігерлерді музей сөресіне орналастыру жұмыстары жақын мерзімде аяқталып, мәңгілік мұралардың көпшілік көзайымына айналар сәтіне де санаулы күндер қалды. Амандық болса, келер жылы әлем жұртына өз есігін Қазақ елінде айқара ашатын ЭКСПО-2017 көрмесінің қонақтары, көрме аясында өтетін арнайы бағдарламаға енгізілген Тараз бағыты бойынша киелі мекенімізге атбасын бұрмақ.

Әлемнің әр түкпірінен келген қонақтар тарихи мұраларға тұнып тұрған өлкеміздегі «Ежелгі Тараз», «Айша бибі», «Қарахан», «Тек­тұрмас», «Ақыртас» нысандарының кез кел­ген қонаққа жасқанбай көрсетуге татыр­лық келбетін тамашалап, олардың деңгейі биік тарихымен танысатын болады. Ол үшін арнайы бағдарлама жасадық, кәдесый өнімдерін шығару, тіл мамандарын іріктеу жұмыстарын да қолға алып жатырмыз. Сонымен бірге, қорық-музей мамандарынан жасақталған топ ЭКСПО-2017 көрмесі қонақтарына арналған арнайы көрме жасақтап, Астана қаласына іссапармен барады, олар бір ай бойы қөрменің мәдени іс-шараларға арналған арнайы залында «Шырағдандар шеруі» атты көлемді экспозиция құрып, көрме қонақтарына қызмет көрсетеді. Онда Тараз тарихына арналған бейнефильм көрсетіліп, Әулиеата – Тараз топырағында мәңгілік мекенін тапқан киелі жәдігерлер жайында түсірілген фото-бейне өнімдері көрсетіледі. Арнайы көрменің негізгі арқауы – Тараз жерінде әр жылдары жүргізілген археологиялық, ғылыми-зерттеу жұмыстары кезінде табылған, біздің ата-бабаларымыздың өткен ғұмырынан, олардың ұлттық-ұлыстық мәдени-рухани деңгейі мен шеберлік мектептерінен хабар беретін жәдігерлерден тұратын болады.

Жоғарыда айтып өткеніміздей, ЭКСПО- ­2017 көрмесінің Ежелгі Тараз мәдени-ту­рис­­тік бағытының ауқымы Жамбыл облысы­ның, ең алдымен, тарихи-рухани, мәдени-әлеу­меттік мүмкіндіктерін кеңінен қамтып, өлке­мізде туристік кластердің дамуына игі ықпал ететіндігіне сеніміміз мол. Яғни, іс-шара­ның жауапкершілік деңгейі биік те мәртебелі.

Алмас МҰХТАРОВ,
МСМ «Ежелгі Тараз ескерткіштері» ТМҚМ бөлімі басшысы

Дереккөз: egemen.kz