Әскери анттың тарихы және ол қалай қабылданады?

Жыл сайын елімізде сарбаздар арасында әскери ант қабылдау рәсімі өтеді. Дәл осы күндері Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерінде мерзімді қызметтегі әскери қызметшілердің әскери ант беру рәсімдері өтуде. Осы орайда Массагет порталы жастар арасында патриоттық сезімді ояту мақсатында әскер анттың тарихы мен оны қабылдау рәсімі қалай өтетіні туралы баяндайды.

Әскери ант дегеніміз – әрбір азамат мемлекеттің қарулы күштеріндегі әскери қызметке қабылданған (шақырылған) кезіндегі салтанатты ант беру рәсімі.

Әскери ант ежелгі дәуірден бері әлемдегі көптеген мемлекеттердің қарулы күштерінде қалыптасқан. Белгілі бір халықтың тарихи қалыптасқан дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарына, оның қарулы күштеріне және белгілі бір мемлекет құрылымының мәніне байланысты оны қабылдаудың өзіндік нақты мазмұны, дәстүрлері мен рәсімдері болады.

Мысалы, ежелгі грек қоғамындағы әскери ант "Эфебус" деп аталды.

Түрік қағанаты дәуіріндегі ант беру салты

Ежелгі дәуірде әскерлер сөзіне адал болуға, ханға қызмет етуге, жаңа билеушіге бағынуға ант берді. Көне дәуірдегі біздің ата-бабамыз – түріктер де ант қабылдаған. Олар бұл рәсімді "ant icmek" деп атады.

Белгілі араб географы Ибн ал-Факиха ал-Хамадани "Қалалар кітабында" (Х ғасыр): "Түріктер кез келген адамнан ант алғысы келгенде, мыс пұт пен ағаш ыдыс дайындайды, оған су құйып, оны пұттың қолына ұстатады. Ал, тостағанға алтын және бір уыс тары салынады. Ыдыстың астына әйелдің киімі қойылды. Ант берушіге: "Егер сен антыңды бұзсаң, немесе сөзіңде тұрмасаң, не жауыздық істесең, сен әйелге айналасың, сен оның киімін киесің, сені тары сияқты ұсақ бөлшектерге бөліп жіберсін және осы алтындай сарғайып кет!" дегенді жазған. Ант беруші өз атынан осы сөздерді қайталап суды ішкен.

Ибн әл-Факих сипаттаған әдет-ғұрып шынымен болған және тіпті кеңінен танымал болды деуге негіз бар. Мұндағы басты элемент алтын немесе тары емес, мыстан жасалған пұт. Пұттың арқасында су қарғыс күшіне ие болды.

Шыңғыс хан дәуіріндегі ант беру салты

1269 жылдың көктемінде Талас жағасында құрылтай өтті, онда Шыңғыс ханзадалары шиеленісті тоқтатып, Мауераннахрдың "жазғы және қысқы орнын әділетті бөлуге" шешім қабылдады. Келісімнің қалай болғаны Рашид-ад-диннің "Шежірелер жинағында" сипатталған. Рашид-ад-Дин Шыңғыс ұрпағының сол кезде алтынға ант бергенін егжей-тегжейлі сипаттаған.

"Өздерінің әдет-ғұрыптары мен салт-дәстүрі бойынша олар алтын жеп, бұдан былай таулар мен далаларға қоныстанып, қалаларда қыдырмайтындықтарына келісті", - деп жазылған.

Мұсылман әскерилерінің ант қабылдау сәті, Пернов 3-гренадер полкі, Мәскеу, 1904 ж. Наурыз

Қазақтардың Ресей патшалығына ант беру салты

Қазақтың кіші жүзінің ханы Шерғазыны (Айшуақтың ұлы) сайлау және орыс патшасына адал болуға ант беру рәсімі былай суреттелген:

Әскери губернатор ханмен бірге дайындалған биіктікке көтеріліп, барлық жиналған адамдарға Шерғазыны мақұлдау туралы Әміршінің императорлық еркін жариялады және императордың хатын орыс және қазақ тілдерінде оқуға бұйрық береді. Сосын Шерғазы хан Құранмен Ресейге адал болуға ант берген. Оны дінбасылар мақұлдап, Шерғазының айтқанын қайталап айтқан. Соңында Шерғазы хан Құранды сүйіп, басынан жоғары көтерген. Ал қазылар алқасы мөр қойған.

Перновский атындағы 3-гренадер полкінің православиелік жауынгері ант беріп жатыр, Мәскеу, 1904 ж. Наурыз.

Ресей патшалығындағы армиядағы ант

Ресей империясы армиясындағы қазақтар тек еріктілер ретінде қызмет етті. Соған қарамастан, әсіресе, ел үшін қиын кезеңдерде империяға қызмет етуге ерлердің көп бөлігі барды. Наполеонмен соғыс кезінде қазақтардың қызметі туралы факт бүгінде кеңінен танымал. Көптеген сарбаздар орыс армиясының Орта Азия мемлекеттеріндегі жаулап алу жорықтарына және т.б жорықтарға қатысты.

Ресей патшалығындағы армияда әртүрлі конфессиялардың өкілдері үшін ант қабылдаудың өзгеше тәртібі болды. Ант қабылдауға ант беретін адам мен діни қызметкер қатысты.

Уақытша үкімет кезіндегі ант  (1917 ж)

1917 жылғы патша үкіметі құлағаннан соң елді ресми түрде Уақытша үкімет басқара бастады. Әрине, әскери анттың мәтінін өзгерту керек болды.

Анттан қысқаша үзінді келтірейік:

"Мен офицердің (сарбаздың) құрметіне ант етемін және Құдай мен ар-ұжданымның алдында Ресей мемлекетіне шексіз адал болуға уәде беремін. Оған соңғы қасық қаным қалғанша қызмет етуге ант етемін. Ресей мемлекетінің даңқы мен өркендеуіне барлық жолдар: мемлекет, құрылтай жиналысы арқылы халықтың қалауымен басқару режимі орнағанға дейін, мен өзіме жүктелген міндеттерді бар күш-жігеріммен орындаймын.."

Қызыл Армия бөлімшелерінің бірінде ант қабылдау, 1939 ж

Жұмысшылар мен шаруалардың Қызыл Армиясына кірген кездегі салтанатты уәдесі (әскери ант) (1918-1939)

Қызыл Армия жауынгері былай деп ант қабылдады:

«Мен, жұмысшы халықтың ұлы, Кеңес республикасының азаматымын, жұмысшылар мен шаруалар армиясының сарбазы атағын аламын. Ресейдің және бүкіл әлемнің жұмысшы таптарының алдында мен бұл атақты абыроймен алып жүруге, әскери істерді саналы түрде зерттеуге және адамдар мен әскери мүлікті бүлінулер мен талан-тараждан көзімнің қарашығындай қорғауға міндеттенемін. Мен революциялық тәртіпті қатаң және бұлжытпай сақтауға және жұмысшылар мен шаруалар үкіметінің органдары тағайындаған командирлердің барлық бұйрықтарын сөзсіз орындауға міндеттенемін... Егер мен қасақана ниетпен өзімнің осы салтанатты уәдемнен бас тартсам, онда жалпыға ортақ менсінбеушілік менің тағдырыма айналуы мүмкін және революциялық заңның қатал қолы мені жазалайды».

Қызыл Армияның әскери анты (1939-47)

"Мен, Кеңестік Социалистік Республикалар Одағының азаматымын, Жұмысшы-Шаруалар Қызыл Армиясы қатарына қосыла отырып, мен ант беремін және салтанатты түрде адал, батыл, тәртіпті, қырағы жауынгер болуға, әскери қызметті қатаң сақтауға және мемлекеттік құпиялар, барлық әскери ережелер мен командирлердің, комиссарлар мен бастықтардың бұйрықтарын сөзсіз орындауға ант беремін. Мен әскери істерді адал оқуға, әскери және ұлттық меншікке барлық қамқорлықпен қарауға және өз халқыма, Совет Отаныма және жұмысшы-шаруа үкіметіне адал болу үшін соңғы демім қалғанша шайқасуға ант етемін", - деп жазылды.

КСРО әскери анты (1947-1991)

"Мен, Советтік Социалистік Республикалар Одағының азаматы, Қарулы Күштер қатарына қосыла отырып, салтанатты түрде адал, батыл, тәртіпті, қырағы жауынгер болуға ант беремін, әскери және мемлекеттік құпияларды қатаң сақтаймын және сөзсіз орындаймын. барлық әскери ережелер мен командирлер мен бастықтардың бұйрықтарын орындай", - деп жазылды КСРО әскери антында.

Қазақстан Республикасының әскер анты (1992 жыл)

Қазақстан Республикасы Президентінің 1992 жылғы 25 тамыздағы N 870 Жарлығымен еліміздің әскери анты қабылданды.

Елімізде әскери ант қабылдау рәсімі қалай өтеді?

Әскери ант берер алдында бөлімше командирінің бұйрығымен әскери қызметшілер сапының алдында салтанатты түрде Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы көтеріледі. Бөлім командирі қысқа баяндамасында Қазақстан Республикасы Конституциясының талаптарын, Отан алдындағы әскери ант қабылдаған әскери қызметшілерге жүктелген құрметті борышындағы әскери анттың маңыздылығын еске түсіреді.

Түсіндірме сөзден кейін бөлім командирлеріне әскери ант қабылдауды бастауға бұйрық береді.

Ротаның командирі және басқа бөлімшелер кезекпен өзінің дивизиясының ант берген сарбаздарын іс-әрекетке шақырады. Әскери антты сарбаз әскери анттың мәтінін дауыстап оқиды, содан кейін ол арнайы тізімге қол қояды және қатарда өз орнына барып тұрады.

Әскери ант беретін адамдарға арналған тізімдердің нысандары Қазақстан Республикасының Қорғаныс министрлігі белгілеген үлгі бойынша алдын-ала дайындалады және бірінші парақта Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Елтаңбасы және әскери анттың мәтіні болады.

Ант қабылдау аяқталғаннан кейін әскери ант қабылдағандардың жеке қолдары жазылған тізімдерді бөлім командирлері әскери бөлім командиріне тапсырады. Бөлім командирі жас сарбаздарды әскери ант қабылдауымен құттықтайды. Содан кейін оркестр Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Гимнін орындайды.

Қазақстан Республикасының Мемлекеттік Әнұраны орындалғаннан кейін әскери бөлім салтанатты маршпен жүреді. Әскери ант қабылдау рәсімі Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туының салтанатты түсуімен аяқталады.

Әскери ант қабылдағандардың тізімдері әскери бөлімнің штаб-пәтерінде арнайы папкада нөмірленіп, баулы және балауыз мөрімен 5 жыл бойы сақталады, кейіннен мұрағатқа тапсырылады.

Сарбаздың әскери билетінде (қызметтік кітапшасында) бөлім штабының бастығы "ол әскери ант қабылдады (күні, айы, жылы)" деген белгі қояды.

Әскери қызметке жауапты, әскери бөлімдерге тағайындалған және бұрын әскери ант бермеген адамдар бөлімге оқу жиындары кезінде келгеннен кейін бес күннен кешіктірмей ант қабылдайды.