- Негізгі бет
- Психология
- Ырым-тыйымдар...
Ырым-тыйымдар
Дәстүрін дәріптеп, салтын сақтаған атам қазақ ырым-тыйымдары арқылы тәрбие берген. Ырым-тыйымның пайдасы да ұшан-теңіз...
- Қыз өкпелегіш болса – ырысы кем болады.
- Жеңілтек болады деп қыз баланы қырқынан ерте шығармайды.
- Қыз баланың бір тал түскен шашын кез келген жерге тастамайды, құс іліп кетсе, бас ауруына шалдығады.
- Қалы үлкейіп кетпесін деп, қалымен туған балаға «Қалдыгүл, Қалдыбай» деп ат қояды.
- Әйел итке тас лақтырса – үйдің ырысы кетеді, әйелдің бағы қайтады.
- Қазақ баланы санамайды және санын айтпайды.
- Келін бала көтермесе, нағашы жұртының бір баласын қойнына алып жатады.
- Жүкті әйел шашын кессе - іштегі бала кемтар болып туады, бақыты кесіледі.
- Ана баланы дәретсіз емізбейді.
- Қыз балаға шашы өссін деп желке жегізеді.
- Жаңа түскен келін киім-кешегін қысқартса – нәрестесі кем туады немесе түсік тастайды.
- Әйел босанар кезде үйдегі сандықты босатып қояды, сонда әйел тез босанады.
- Адамның келіншек отырған жақтағы аяғы ұйып қалса, ол екіқабат екен деп ырымдайды.
- Түсік тастамасын деп, жас әйелдің көйлегінің етегін бүріп қояды.
- Екіқабат әйелдің күні жақындаған кезде «жер ана, күш-қуат бере гөр» деп жалаң аяқ жүргізеді.
- Жас босанған немесе аяғы ауыр әйел түнде суға бармайды.
- Екіқабат әйелге пышақ, ара, қайшы ұстатпайды. Ұстаса – мерзімінен бұрын босанады.
- Бала кіндігіне оралып қалады деп, екіқабат әйелге ине-жіп ұстатпайды.
- Бала ортан жіліктің майын жесе – ата-анаға мейірімсіз болады.
- Екіқабат әйел қоян етін жесе немесе қоян етіне жерік болса – баласы қоянжырық болады.
- Екіқабат әйел ұл туғысы келсе – еркектің қару-жарағын, қыз туғысы келсе – жүзік, сырға, моншақ, қызыл түсті мата жастанып жатады.
- Толғағы қатты болады деп екіқабат келіншекке толарсақ жегізбейді.
- Қонақ қызды үй иесі төрге шығарса, сол үйге құт келеді деп ырымдаған.
- Қыз бала дауысын қатты шығарып күлмейді.
- Қыз бала түнде шашын жаймайды.
- Баланың аңшылықтағы алғашқы олжасын несібесі кетеді, аңшылықта жолы болмайды деп ешкімге байлатпайды.
- Егер әйел қыз туа берсе, баланың жолдасын босанған әйелдің басынан үш рет айналдырса ұл туады деп ырымдайды.
- Жас келіншек аяғы ауыр кезінде түйе етін жемейді. Себебі, баласын түйе сияқты көп уақыт көтеріп, мезгілінде тумайды деген ырым бар.
- Әйел екіқабат кезінде жерігі қанбаса, одан туған баланың аузынан су ағып жүреді.
- Әйел босанар кезде үйдегі сандықты босатып қояды, сонда әйел тез босанады деп ырымдаған.
- Сәби анасының төсін ұстап отырып емсе – сараң болады, еркім емсе – жомарт болады дейді.
- Сәби шалқасынан алаңсыз ұйықтаса – елгі белгілі азамат болып өседі, бүк түсіп ұйықтаса – уайымшыл, жігерсіз болып шығады, етпетінен жатып ұйықтаса – ойшыл болады. Егер аяқ-қолын еркін созып ұйықтаса – болашақта батыр болады, бұл – кемеңгерліктің белгісі.
- Шөбересінің алақанынан су құйып ішкен қарт жұмаққа барады.
- Бесіктің бас жағына пышақ, қайрақ, қамшы қояды немесе үкінің тұяғын, кірпінің терісін, жыланның бас сүйегін тағады. Мұндайда шайтан, жылан, жәндік, тышқан келмейді деп жорыған.
- Балаға асық етін мүжітпейді. «Алты жыл аш болсаң да асық етін мүжіме» деген сөз бар.
- Тілдің ұшын жесе – сүйреңдеп сөйлей беретін болады деп ырымдаған.
- Нәрестенің иткөйлегін далаға тастамайды. Олай жасаса, сәбиге сырқат жұғады.
- Сәбидің бақыты иткөйлегін кигеннен басталады.
- Сыңар аяқ киім киген баланың әйелі ұры болады.
- Киімнің түймесін айқастырып салса, қуанышты хабар келеді. Ілулі тұрған киімнің түймесін салмайды.
- Аяқ киімді оң аяқтан бастап киеді, сол аяқтан шешеді.
- Қонаққа келген сәбиге көгендік береді немесе киім алып береді.
- Шалбарды отырып, оң аяқтан киеді, сол аяқтан шешеді.
- Киім сатып алғанға: «Киімің күйрек, жаның берік болсын!» деген тілек айтады.
- Аяқкиімді төңкеріп қоюға, теріс киюге болмайды. Олай жасаса, адамның жолы болмайды.
- Қазақ аяқкиімнің табанына қарамайды. Оның баспайтын жері жоқ. Сондықтан да былғаныштан көз ұшынады.
- Жорықта, алыс сапарда басқа жастанатын еш нәрсе болмаса, етігін жастанған.
- Халық нанымында: «Етік жолға бастайды, шалбар (жастансаң) сорға бастайды», Ұлтарақты етікке салмай тұрып, алдыңғы, жол бағытына қараған басын тіліп, «жолын ашу» ырымын жасайды.
- Екіқабат әйел «ұл табамын» десе, еркектің қару-жарағын, шалбарын ырымдан басына жастанып жатады. Қыз тапқысы келсе – қызыл ала шыт, әйелдің көйлегін, жүзік, сырға, алқа тәрізді әшекейлерді жастанған.
- Шалбар мен етікті тұрып киюге болмайды. Соғыс кезінде ғана солай жасауға болады.
- Әйел босанып жатқанда жеңіл болсын деп, қыздың көйлегінің шетін жыртып «жол ашу» ырымын жасайды, немесе ұлдың шалбарының балағын тіліп қояды.
- Баскиімді кез келген жерге тастамайды, аяққа баспайды, астыға басып отырмайды, аяққа кимейді. Олай жасаса, бастан бақ таяды, бас ауруына тап болады.
- Ер адам әйелдің киімін кимейді, жаулығын басына салмайды. Олай жасаса, еркектігінен айрылады.
- Емшектегі баласы бар әйел жалаңбас бала емізбейді. Жалаңбас отырса, шайтан қайызғағын сәбидің аузына салып жібереді.
- Баскиімді айырбастамайды. Олай жасаса, басындағы бағы кетеді. Бас киімін сатуға да болмайды.
Бөтен адамға баскиімін бермейді. Олай жасаса, адам басы кемиді. Баскиімін сыйлауға да болмайды.