Серт – адам баласының сөз арқылы берген заңнамасы. Тектіліктің тетігі саналатын серт тегінде зор мәнге ие болған. Хандар мен батырлардың заманында серттен таю өлімнің белгісі еді. Себебі серт берген адам бүкіл жауапкершілікті ғана емес, бір адамның не бір халықтың алдындағы парызын орындауға міндетті болған."Дос пен дос арасындағы серт", "Махаббат алдындағы серт", "Хан мен батыр арасындағы серт", "Халық алдындағы серт", "Адамның өзіне берген серті" сынды серттің әртүрлі жағдайға байланысты түрі болады. Ал сертті беру адамның өз еркінде. "Айтылған сөз атылған оқпен тең" деп қазақ айтса, қалт айтпаған. Сондықтан серттің орны және оның мәні ерекше. Серттің үлгісі ретінде өз дәуірінде достар қанжармен алақан тіліп қан шығарып серттескен. Бұл "аманатқа қаныммен жауап беремін" деген мағынаны білдірген.
Сертті қай кезде беру керек?
– Өзіңізге жүктелген міндетті бұлжытпай орындау кезінде;
– Сезім алдындағы адалдықтың таза екенін білдіруде;
– Өзіңізге сенімді болған жағдайда;
Серттің ұзақтығы
– Серт сіздің "серт еттім", "серт бердім" деген күніңізден бастап орындалғанға дейін мойныңызда жүреді. Тіпті өміріңіздің соңына дейін болса да оны орындауға міндеттісіз.
Серттің жауапкершілігі осында.
Серт қай кезде бұзылады?
– Аяқ асты немесе қасақана әрекеттер себебінен қаза болған кезде;
– Серт беріліп, бірақ әрбір жасаған ісіңіз оған лайық болмағанда;
– Өзіңіздің берген сертіңізді қайтып алуыңыз арқылы бұзылады. Бірақ бұл кезде сіздің абыройыңыз аяқ асты болатынан ұмытпаңыз.
– Шекті уақытында орындалмаған жағдайда;
Серттің жазасы қандай?
– Ең жеңілі елден кету немесе берген сөз үшін өмір бойына жауап беріп өту;
– Ең ауыры өлім жазасы.
Қай дәуірде, қай заманда болмасын серттің жолы ауыр. Қандай жағдай болмасын серт берсеңіз орындаңыз. Сөз киесі сіздің қасықтап жиған еңбегіңізді шелектеп төге саулы мүмкін. Жүз ойланып барып сөйлеңіз, мың толғанып барып уәделесіңіз. Сертіңізге берік болыңыз!