Өнер және адам психологиясы

Психология адам өмірін жеңілдетеді жәнеоны жарқын, сәтті және бақытты етеді.

Ал жалпы адам баласы дүниеге келгеннен бастап, қандай да бір қасиетке ие болады. Мысалы, бірі суретті керемет салатын болса, екіншісі сала алмайды. Дегенмен, сурет сала алмаса да, керемет дауысқа ие болады. Жалпы адамды тұлға ретінде қалыптастыратын-Өнер. Өнер адамның психологиясына тікелей әсер етеді. Күйзеліске ұшырау немесе керісінше өзінесенімді болу, белестерге жету жолында өнер мен психология бірге жүреді. Атақты Мэрилин Манроны алар болсақ, ол шығармашылық кризисқа ұшыраған. Көп теген танымал тұлғалар, екінші немесе үшінші сатыға түскен сәтте дағдарысқа ұшырайды. Бірі оны жеңсе екіншісінің психикасы көтермейді.  Бұл тек әнші мен актерде ғана емес, жазушы-ақындарда, өнер  және ғылым жолында жүрген адамдарда болатын дүние.  

Енді өнердің тармақтары болады. Әр қайсысы бір-бірімен байланысты. Филологиялық түсіндірмелерді егжей-тегжейлі талдай отырып, біз бірінші қорытынды жасасақ қолөнер - бұл кәсіптің техникалық жағы, үнемі жетілдіріліп отыратын қайталама алынған автоматизмдер жиынтығы, ал психолог өнері - кәсіптің шығармашылық жағы. , оның ішінде шеберлік, шеберлік, талғам, көркем шығармашылықпен шектесетін (яғни, сөзбе-сөз өнер). Бұған журналистика саласын мысалға алсақ болады.ХАТУ университетіндегі журналистика факультетінде, жалпы адам психологиясы, коммуникацияны жетілдіру, журналистикадағы этика мен тәрбие  жөнінде сабақтар өтеді. Бұл шығармашылық кәсіп болғандықтан, тек адамды түсіну емес, өзін-өзі түсінуіде маңызды.  

Мінез-құлық тұрғысынан қолөнерді шеберлік деп қарасақ, өнер психолог мамандығының интеллектуалдық жағы. Интеллект бізге психологтың мінез-құлқындағы (науқаспен қарым-қатынас процесінде) сапалық өзгеріс ретінде көрінеді. Ол іс-әрекеттің интеллектуалдық актісі әрқашан екі түрлі сапалық кезеңнен тұрады: дайындық (жоспарлау) кезеңі және жоспарды, идеяны жүзеге асыру кезеңі, ол ешқашан дағды болып табылмайды. Қолөнер психолог тұлғасының жеке тәжірибесін, жеке өзгермелі мінез-құлқын білдіретін дағдылар жүйесі ретінде дайындық кезеңінде интеллектке алмастырылмайтын негіз ретінде кіреді және жоспарды жүзеге асыру кезеңінде қолданылады. Интеллектуалдық әрекетті жүзеге асыру фазасын біз сырттан кенеттен пайда болатынын байқаймыз («инсайт» ұғымымен салыстырыңыз – гештальт психологиясындағы жарықтандыру). Бұл бірте-бірте дамып келе жатқан техникалық дағдылар ретіндегі қолөнер мен біз үшін кенеттен пайда болатын әрекеттің интеллектуалды әрекеттері ретіндегі өнер арасындағы ресми айырмашылық.

Бұл абстрактілі мінез-құлық деңгейіндегі психолог іс-әрекетіндегі қолөнер мен өнер арасындағы байланыстардың суреті. Сонымен қатар, шеберліктер жүйесі ретіндегі қолөнер, негізінен, санамен басқарылмайды, ал өнер интеллектуалдық шығармашылық процесс ретінде әрқашан біздің ерікті назарымызда, сананың орталық аймағында болады.

Бұл жерде қолөнер жеткілікті әдіс-тәсілдер жиынтығын меңгеру психологияны қолданудың шығармашылық талпыныстарының қажетті негізі,екіншісінсіз жасай алмайды деген қорытындымен шектелуге үлкен азғыру бар. Дегенмен, бұл тұжырым жағдайды жеңілдетеді. Мәселені тереңірек зерттеген кезде, біздің зерттеуіміздің нәтижесі осы сұрақтарға кез келген түпкілікті және жан-жақты жауаптардан гөрі, мәселеге назар аударатын көптеген сұрақтар қоюға болатыны белгілі болды. Гуманитарлық ғылымдардағы көптеген ғылыми пәндер көбінесе өнерден алшақтауға бейім; атап айтқанда, бұл өнердің кейбір түрлерін зерттейтін ғылымдарға қатысты. Әдебиет сыншылары (көбінесе, әрине, басым, дәстүрлі ағымдар туралы айтып отырмыз, ерекшеліктер бар) өз зерттеулері мен әдебиеттің арасына шек қоюға бейім. Өнертанушылар әлі де бейнелеу өнерін суретшілерге қалдыруды жөн көреді. Музыкатанушылар әдетте музыканы өздері шығармайды және т.б.

Ғылыми жарияланымдарды талдау өнер дамуының психологиялық векторларын анықтауда «өнерден тұлғаға» бағытталған мәдени-тарихи және эстетикалық мәселелер оны зерттеудің нақты психологиялық векторымен өзара әрекеттеспейтін жағдайдың жасалғанын көрсетті. «Тұлғадан өнерге» бағытталған мәселе.

Теориялық қағидаларды талдауға сүйене отырып қортынды жасайық. Көркемдік тәжірибеде тарихи қалыптасқан және дәстүрлі түрде қолданылатын стереотиптерден, канондардан, нормалар мен ережелерден ауытқуға кедергі келтіретін «кедергілерді» анықтау және еңсеру қызығушылық тудырады, сәйкесінше көріністі шектейтін қиындықтарды бейтараптандырудың психологиялық механизмдерін анықтауды талап етеді. өнер туындыларын жасау және орындау процесінде тұлғаның шығармашылық еркіндігі мен өзін-өзі көрсетуі. Сондықтан қазіргі заманғы өнердің психологиялық аспектілерін тұлғалық-бағдарлы көзқарас негізінде зерттеу, оның адамның ішкі әлеміне және оның өміріне әлеуметтік-мәдени шындықтың нақты жағдайларындағы ықпалы өзекті бола түседі.