Хронология: Үшінші бөлім

ХІІ ғасыр                         Моңғол тайпалары Орхон мен Керулен аралығын мекендеді.

ХІІ ғ. аяғы - ХІІ ғ.басы    Әскери - феодалдық моңғол мемлекеті құрылды.

1155-1227 жж                   Есугей Баһадүрдің баласы Темучин өмір сүрген жылдар (Шыңғыс хан).

1206 ж.                             Темучин хан болып сайланып, Шыңғыс хан атын алды.

1207-1211 жж.                  Сібір халықтарын, Енисей қырғыздарын, Шығыс Түркістанды бағындырды.

1210-1211 жж.                  Қарлұқтар билеушісі Арыслан хан Шыңғыс хан билігін мойындады.

1217 жылы                      Алмалық шайқасы болды.

1218 жылы                      Баласағұн қаласы соғыссыз берілді.

1218 жылы                      Отырарға 450 адамдық сауда керуенін жіберді.

1219 жылы                      150 мың моңғол әскері Ертістен Сырдарияға қарай қаптады.

1219 ж. қыркүйек            Отырар қоршауы басталды.

1220 жылы                      Отырар жау қолына көшті.

1221 жылы                      Шыңғыс хан Хорезмді бағындырды.

1219-1221жж.                   Орта Азия түгелдей жаулап алынды.

1223 жылы                      Калка өзені бойында шайқаста орыс-қыпшақ әскері жеңіліп, орыс жерінің оңтүстігін бағындырды.

1224 ж.                             Моңғолдар Қазақстан арқылы Ертістегі Шыңғыс ордасына оралды.

1219-1224 жж.                  Қазақстан мен Орта Азия Шыңғыс хан империясының құрамына енді

1237 ж.                             Елбөрілі тайпасынан шыққан Башман бастаған қыпшақтар көтерілісі.

1238 ж.                             Бұхарда Махмұд  Тараби бастаған көтеріліс болды.

1241-1242жж.                   Қыпшақтардың Жошы ұлысындағы көтерілісі.

1227 жылы                      Шыңғыс хан қайтыс болып, орнына Үгедей хан болып сайланды.

1251 жылы                      Үгедей ұлысы жойылды.

ХІІІ ғасырдың 60 ж.         Мөңке қайтыс болып, мұрагерлері арасында тақ ұшін күрес басталды.

1260 ж.                             Құбылай мен Арығ-Бұға екеуі де өздерін хан етіп жариялады.

1269-1301 ж.ж.                 Хайду мемлекті өмір сүрді.

1306-1307 ж.ж.                 Шағатай ұрпағы Тува биледі.

1318-1326 ж.ж.                 Туваның баласы Кебек хан билікте болды.

1326-1334 ж.ж.                 Кебек ханның мирасқоры Тармашырын билікте болды.

1346 ж.                            Шағатай мемлектінен Моғолстан бөлініп шықты.

1227 ж.                            Жошы қайтыс болып, орнына Батый отырды.

1236-1242 ж.ж.                 Шыңғыс әулеті Еуропаға жорық асады.

1243 ж.                            Еділдің төмен бойында Алтын Орда мемлекеті құрылды.

13-14 ғ.ғ.                          Алтын Орда халқын "татарлар" деп атаған.

1227-1255 ж.ж.                Батый хан тұсында Алтын Орда Моңғол империясына тәуелді болды.

1257-1267 ж.ж.                Берке хан тұсында Алтын орда тәуелсіздігін алды.

1267-1280 ж.ж.                Мөңке хан билік еткен тұста, өз атынан теңге шығарды.

1312-1342 ж.ж.                Өзбек хан билігі тұсында Алтын Орда күшейді.

1342-1357 ж.ж.                Жәнібек тұсында да Алтын Орда гүлдене түсті.

1312 ж.                           Өзбек хан Исламды мемлекеттік дін деп жариялады.

1357-1380 ж.ж.                Мемлекетте әлсіреу басталып, билік үшін күресте 25 рет хан ауысқан.

1380 ж.                           Куликово шайқасында түменбасы Мамай әскерә Дмитрий Донской әскерін жеңген.

1380-1395 ж.ж.               Тоқтамыс хан билікте болады.

1381 ж.                           Тоқтамыс Алтын Ордада өзінің билігін нығайтпақ юолып, Мәскеуді өртеді.

1389, 1391,1395 ж.ж.      Тоқтамыстың қарсыласы Әмір Темірдің жойқын шабуылдарынан Алтын Орда мемлекті жойылды

ХV ғ. 30 жылдары          Алтын Ордадан бөлініп, Ақ орда мемлекеті құрылды.

ХV ғ. 20-60 жылдары     Алтын Ордадан бөлініп, Сібір, Қазан, Қырым, Астрахань, Ноғай Ордасы хандықтары бөлініп шықты.

1245-1247 жж.                Папа 4 Иннокентийдің Кұйік ханға жіберген елшісі Плано Карпини Оңтүстік, Оңтүстік-Шығыс Қазақстандағы шапқыншылық зардаптары туралы жазады.

1253-1255жж.                 Француз каролі 4 Людовиктің Мөңке ханға жіберілген елшісі Вильгельм Рубрук егіншілік мәдениетінің күйрегендігі және қалалардың қирағаны туралы жазады.

ХІV-ХVІғғ.                       Қазақстанның оңтүстік бөлігі Түркістан деп аталды.

ХІІІ-ХVғғ.                       Ақ Орда мемлекеті өмір сүрді.

1226-1280ж.ж.               Ақ Орда мемлекетінің негізін қалаушы Орда Ежен билік құрған жылдар.

1309-1315ж.ж.               Сасы бұға Ақ Орданың алғащқы хандарының бірі.

1315-1320ж.ж.               Ерзен хан

1320-1344ж.ж.               Мүбіракқожа хан билік етті.

1354-1364ж.ж.               Билік үшін тартыста 12 хан қаза тапты.

1364-1375ж.ж.               Орыс хан кезінде Ақ Орда дербестікке қол жеткізді.

1374-1375ж.ж.               Орыс хан алдымен Астраханьді кейін  Сарай - Беркені алды.

1376-1379ж.ж.               Орыс ханның баласы Темір - Мәлік билік еткен жылдар

ХІVғ. 80жылдары         Тоқтамыс Ақ Орда мен Алтын Орда жерлерін толық бағындырды.

1389, 1391, 1395ж.ж.     Әмір Темір мен Тоқтамыс арасында соғыстар

1395 жылы                   Кавказдағы Терек өзенінің аңғарында Әмір-Темір Тоқтамысты жеңіп, Сарай Беркіні қиратты.

1423-1428ж.ж.               Ақ Ордада Орыс ханның немересі Барақ биледі.

1428 ж.                          Ақ Орда билігіне Шайбан ұрпағы Әбілхайыр келді.

ХVғ. екінші жартысы      Орыс хан мен Барақ ұрпақтары Қазақстанның оңтүстік аудандарында өз биліктерін сақтап қалды.

1336-1405 ж.ж.             Барлас руынан Темір билікте.

14ғ. 70-80 ж.ж.             Шығыс Дештң Қыпшаққа, Жетісуға Темір 10 рет жорық жасады.

1371-1372 ж.ж.             Темірдің Моғолстанға алғашқы жорығы

1388 ж.                        Темір Иранға жорық жасады

1389-1390 ж.ж.             120мың әскерімен Темір Моғолстанға қайта жорық жасады.

14ғ 90 жылдары          Әмір Темір барлығы 27 мемлекетті бағындырып, империя құрды.

1404 ж.                        Әмір Темір Қытайға жорыққа атанады.

1405 ж.                        Әмір Темір қайтар жолда ауырып , қаза табады.

14ғ.ортасы-16ғ.басында           Оңтүстік -Шығыс Қазақстан аумағы Моғолстан мемлекетіне кірді.

1348-1362 ж.ж.              Тоғылық Темір хан Моғолстанды биледі.

1361 ж.                          Тоғылық Темір Мәуеренахрды толық басып алып, баласы Ілияс Қожаны билеуші етіп қойды

1365 ж.                          Ілияс Қожа Мәуеренахрға жорыққа аттанып, Сырдария мен Ташкентте Темір әчкерің жеңеді.

1385-1399 ж.ж.              Қыдыр-Қожахан билік етті.

1408-1418 ж.ж.              Мұхаммед хан

1418-1429 ж.ж.              Уайс хан биледі.

15 ғ. 50ж.ж аяғы           Моғолстанға Жәнібек пен Керей бастаған халық көшіп келді.