Ең ғажап 7 сан

Шеңбер ұзындығының оның диаметріне қатынасын сипаттайтын математикалық тұрақты шама  - π (пи) санынан бөлек, ғылым айналып өте алмайтын басқа да маңызды әрі қызық сандар көп. Назарларыңызға әлемдегі ең ғажап жеті санды ұсынамыз. 

1 - Бірлік

Бірлік - бұл бірінші нөлдік емес бүтін сан. Ол – өз-өзінің ауданы, көлемі және факториалы. Егер бір санын кез келген дәрежеге тіпті гуголплекске (10^(10100)) алсаңыз да, мәні бірге тең болады. Аталған сан сонымен бірге, Фибоначчи сандарындағы бірінші және екінші сан.  Бір саны  не жай, не құрама санға да жатпайды. Бұл тек бір ғана оң санға бөлінетін жалғыз оң сан. 

i - жалған бірлік

Жалған бірлік – ауданының мәні теріс бірлік болатын комплексті сан. Бұрындары жалған сандар қажетсіз болып саналған, бірақ Ағарту заманында математика саласында кеңінен қолданыла бастады. Леонард Эйлер, Карл Гаусс және Каспар Вессель секілді атақты математиктер осы сандарды өз еңбектерінде қолданған. Бұл санды теріс сандардан квадраттық түбірді табу үшін де қолдануға болады.

Бүгінде і саны сигналдарды өңдеуде, басқару теориясы мен электромагнетизмде, гидродинамикада, квант механикасында, картография мен тербелісті талдауда кеңінен қолданылып келеді. Электр тоғын көрсету үшін көбіне бұл санды j деп белгілейді. Сондай-ақ, i де бірнеше формалада кездеседі соның ішінде Эйлердің теңдеуі де бар. 

Грэм саны

Математиктерге белгілі ең үлкен сан Рональд Грэмнің құрметіне аталған. Басқаша айтқанда маңызды математикалық дәлелдерге қолданылатын ең үлкен сан. 

Грэм саны үштікпен түрлі математикалық амал жасау кезінде пайда болады. Нәтижесінде гуголплекстен де анағұрлым үлкен сан шығады. Шынында Грэм санының үлкен болғаны соншалық, Жер жүзіндегі барлық затты сияға айналдырғанның өзінде сия оны толық жазып шығуға жетпейді. Сондықтан математиктер Дональд Кнут жасап шыққан арнайы белгілерді ғана қолданады. 

0 - нөл

0 саны көптеген маңызды функцияларды атқарады. Мысалы, бос орынды  не болмаса біздің есептеу жүйеміздегі әлдебір шекараны (онсыз қазір 2013 жыл екенін жазу мүмкін емес болар еді) білдіреді.

Нөлге ешқандай санды бөлуге болмайды. Соған қарамастан, оның теңдеулердегі алар орны ерекше. Егер кез келген санды нөлдік дәрежеге алар болсақ, нәтиже әрқашан бірге тең болады. Ал егер нөлді кез келген дәрежеге алса, мәні нөлге тең болады. 

Нөл не оң, не теріс санға жатпайды, бірақ ол сонда да бүтін сан болып қала бермек.

е - Эйлер саны

е - бұл маңызды математикалық тұрақты шама, иррационалды сан. Ол мынаған тең: 2,71828182845904523536…Аталған сан Джон Непер жасаған жүйедегі натуралды логарифмдердің негізі. Ол алгебралық сан емес, трансценденттік тұрақты сан (Пи секілді). Ғалымдар есептеуінше, үтірден соң триллион саны бар екен. 

е-нің өмірдегі қолданысын айтар болсақ, ол банктік пайыздарды есептеу кезінде қолданылады. Мәселен, егер сіз жылына 100 пайыздық мөлшер бойынша $1 инвестиция салып және пайыздық мөлшерлеме одан сайын күшейе түсетін болса, онда жыл соңында сіз $ 2,71828 ақша аласыз. Сонымен қатар е-ні ықтималдылық теориясында да, психиатрияда да, Бернулли схемамен жасалған сынақтарда да қолданады. 

Ʈ — тау

Ʈ  - бұл жай ғана 2π немесе шеңбер ұзындығының оның радиусына қатынасын сипаттайтын математикалық тұрақты шама. Сәйкесінше, тау 6.283185… деп жазылады.

Грек әліппесінің 19-әрпін 2Пи-дің сипаттамасы ретінде алған Майкл Хартл - физик, математик және "Тау Манифестасының" авторы. Кейде шеңберді өзгерту кезінде яғни градус орнына радиан қолданылған сәттерде т-ның Пи-ге қарағанда тиер пайдасы көбірек келеді. Аталған сан (Пи-мен) салыстырмалы түрде "натуралдырақ" болғандықтан, оны геометрия, тригонометрия тіпті жоғары математикада да қолданған ыңғайлырақ. 

ȹ — фи

ȹ  - маңызы зор математикалық объект. Ол 1,6180339887… деп жазылады. Фи - бұл квадраттық теңдеу шешімінің нәтижесі болғанымен, ол геометриялық конструкция болып есептеледі. 

Өзінің бірегейлік қасиеттерінің арқасында фи бүгінде өнерде де, архитектурада да қолданылып келеді. Ежелгі гректер оны шекаралық сызық ретінде қолданған. Ал Жандану заманында суретшілер оны таңғажайып үйлесімділік деп есептепті. 

Дайындаған: Ерғали Елдос

Сурет: toptips.ru