Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев 2021-2025 жылдарға арналған «Жасыл Қазақстан» ұлттық жобасын әзірлеуге бастамашы бола отырып, экономиканы жасылдандыру мен қоршаған ортаны қорғауды экономикалық бағыттың негізгі бағыттарының бірі деп атады. Еліміздің өңірлерінде көмірқышқыл газының бөлінуін шектеу және өсіп келе жатқан шөлейттенуді ауыздықтау үшін бес жыл ішінде ормандарға 2 миллиардтан астам ағаш отырғызу және елді мекендерде 15 миллионнан астам ағаш отырғызу жөніндегі мемлекет басшысы алға қойған ауқымды міндет жүзеге асырылып жатыр. Осы орайда «Жасыл» экономика не?» деген сұраққа тоқталып өтетін боламыз.
«Жасыл» экономика – бәскеге қабілетті экономика
Бүгінгі таңда табиғаттың ластануына бей-жай қарамауымыз керек. Өкінішке қарай, климаттың өзгеруі нашарлап барады. Орталық Азияда кейінгі 30 жылда орташа жылдық температура шамамен бір градусқа көтерілді. Өңіріде негізгі өзен бассейндерінің және биоәртүрліліктің азаюы үлкен алаңдаушылық туғызады. Булануды арттыратын газдар мен ауаның кең таралған ластануы мәселені ушықтырып жатыр. Бүгінде «жасыл даму» мақсаттарына қол жеткізу үшін елдердің күш-жігері анағұрлым белсенді және тиімді болуы керек.
«Біз жүргізіліп жатқан саяси реформалар кешенді экономикалық реформалармен қатар жүруі тиіс екеніне сенімдіміз. Дәл осы тәсіл бізге орташа табыс тұзағынан шығып, дамудың келесі деңгейіне өтуге мүмкіндік береді. Сондықтан біз шын мәнінде нарықтық, еркін және бәсекеге қабілетті экономика құруға бағытталған ел үшін жаңа экономикалық бағытты жүзеге асырып жатырмыз. Жасыл экономиканы дамыту, энергия тиімділігін арттыру және жаңартылатын энергия секторын дамыту біздің төмен көміртекті даму стратегиямыздың басымдықтары болады, ол 2060 жылға қарай нөлдік шығарындыларға оңтайлы жол береді, – деген еді Қасым-Жомарт Тоқаев.
«Жасыл экономика» қашан пайда болды?
Жасыл экономика өткен ғасырдың аяғында экономиканың бір саласы ретінде пайда болды. Бұл шаруашылық табиғи ортаның құрамдас бөлігі болып табылады және оның бір бағыты. Жасыл экономика тұжырымдамасы табиғат пен қоғамға қатысты экологиялық экономика, экологиялық экономика, ресурсқа негізделген экономика, халықты дамыту, және жасыл саясатқа қатысты экономика сияқты экономикалық ғылым мен философияның көптеген басқа салаларындағы идеяларды қамтиды.
«Жасыл» экономиканың мақсаты?
«Жасыл» экономика – экономикалық жүйе, оның басты мақсаты планетамыздың экологиясын сақтай отырып, экономиканың барлық салаларын дамыту. Осылайша, жасыл экономика адамның өмірі мен денсаулығына, қоршаған орта мен экологияға қажетті ресурстарды сақтай отырып, өндіріс пен қызмет көрсету салаларына байланысты экономиканы одан әрі дамытуға негізделген экономикалық қызметтің жаңа бағытын білдіреді.
Бұл жағдайда келесі шараларды орындау қажет. Біріншіден, халықтың қажеттіліктерін қанағаттандыру және олардың әл-ауқатын, өмір сүру деңгейі мен сапасын арттыру үшін экология мен қоршаған ортаға зиян келтірмей, материалдық игіліктерді жасауды арттыру.
Екіншіден, энергия ресурстары өндіріс пен экономиканы дамыту үшін қажет, оны жаңартылатын энергия көздері, қоғамдық көліктерді электр көліктеріне ауыстыру, энергияны үнемдейтін ғимараттар салу арқылы көбейту керек.
Үшіншіден, қоршаған ортаға зиянды газдарды шығармайтын экологиялық таза технологияларды жасау арқылы экологиялық таза өнім өндіруге ерекше мән беру қажет.
Төртіншіден, халықтың үнемі өсіп келе жатқан қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін қоршаған ортаны қорғай отырып, қанша өндіру керек, қалай өндіру керек, кімге өндіру керек деген мәселелерге үлкен мән берілуде.
Сондықтан жасыл экономикада адамдардың, табиғаттың және экономиканың үйлесімді және тұрақты дамуын қамтамасыз ете отырып әрекет ету қажет. Мен бір нәрсені істегендіктен, басқа нәрсе жоғалмайды. Мысалы, үй салу үшін ағаштар аяусыз кесілмейді, ұлғайту технологиялары атмосфераны улы газдармен толтыру есебінен жүргізілмейді, т.б. Осындай жолмен тұрақты дамуға қол жеткізу – бүгінгі күннің жаһандық мәселелерінің бірі.
«Жасыл» экономика нені зерттейді?
Жасыл экономика – адамның Жер ресурстарына жауапкершілікпен қарауын көздейтін экономикалық даму моделі. Ол әл-ауқаттың өсуі мен табиғи ресурстарды сақтау арасында ақылға қонымды ымыраға келуге бағытталған.
«Жасыл» экономиканың қандай пайдасы бар?
«Жасыл» экономика қазіргі уақытта сарқылуға ұшырайтын ресурстарды (пайдалы қазбалар – мұнай, газ) үнемді тұтынуға және сарқылмайтын ресурстарды ұтымды пайдалануға бағытталған. Жасыл экономика таза немесе «жасыл» технологияларға негізделген. Бұл бойынша ауа көміртекті газдарды шығаратын техногиядан бас тартуға болады.