“Мен — Ресейде дүниеге келіп, Англияда француз тілін оқып, ал одан кейін 15 жыл Германияда тұрған америкалық жазушымын. …Менің басым ағылшын тілінде сөйлейді, жүрегім – орыс, құлағым – француз”.
Владимир Набоков
Владимир Набоков – XX ғасырдың ең атақты жазушыларының бірі. Бірақ, оны тек "Лолитасымен" ғана тану – жазушыға қатысты үлкен әділетсіздік.
Набоков тек жазушы немесе ақын ғана емес, сондай-ақ, ол – аудармашы, әдебиеттанушы, синестетик, энтомолог.
Набоков Владимир Владимирович 1899 жылы 22 сәуірде Петербург қаласында ақсүйектер отбасында дүниеге келген.
Ресейден кетпес бұрын Набоковтың екі өлеңдер жинағы шығады, кейін ол Кембридж университетіне оқуға түседі де 1925 жылдары прозаға ауыса бастайды. 1919-40 жылдар аралығында ол Англия, Германия, Франция елдерін мекен етеді.
АҚШ-қа көшіп келгенге дейін 1940 жылдан бастап "Говори, память" (1951) өмірбаянын жазады. Ал, "Король, дама, валет" (1928) атты шығармасында оның айрықша жазу мәнерін танытатын күрделі стилистикалық тәсілдер байқала бастаған болатын.
Набоков шығармашылығы күрделі әдеби техника және оқырман ойына келмейтін сюжеттік желімен қоса, кейіпкерлерінің эмоциялық жағдайын терең саралауымен ерекшеленеді. Набоковтың мұндай стилистикаға қанық "Машенька", "Защита Лужина", "Приглашение на казнь", "Дар" романдары бар.
Түсіне білгенге айрықша ойлау жүйесімен ерекшеленетін осыншама романы бола тұра, жазушының атын жер жаһанға әйгілі еткен жалғыз ғана "Лолитасы". Набоковтың даулы туындысы кейін бірнеше мәрте экранизацияланды (1962, 1997).
Набоковтың жазу стилі
Көбелектерді қалай жақсы көрсе, клишені солай жек көретін Владимир Набоков ерекше жазушылық машығымен танылғандардың қатарында. Жұмыс барысында ол өзінің систематизация мен классификацияның (лепидоптерологияға қызығушылығына тікелей байланысты) ғылыми тәсілін пайдаланатын. Айтпақшы, оның көбелектердің бір түрінің эволюциясы туралы теориясы ғалымдар тарапынан мақұлданған болатын. "Суретші және ғалым ретінде талдап қорытудың (обобщение) нақтылы детальдарын дұрыс санаймын, образдар - идеялармен, анық символдар - белгісіз деректермен, және де жабайы жеміс-жидектер - синтетикалық джеммен". Оның ұзыннан-ұзақ сөреде сақтап келген каталожды карточкамен тәртіптелген қол жинағы болған. Кейіндеу, Набоков бір сөзінде әңгімені жаза бастағаннан-ақ оны түгелімен түзіп шығатынын, артынша осы бір тәсіл арқылы өзіне қолайлы тұстарда парақтардың орнын ауыстыра қойып, кітап желісін өзгертетінін айтқан. Мәселен, дәл осы бір тәсіл арқылы "Лолита" шығармасын көлігіне жалғанған артқы бөлікте жазып шыққанын, сол тұста өзіне жайлы тигенін, ешқандай артық шудың болмағанын айтқан. Жұмысы бірнеше айға созылған соң, аталған карточкаларды әйелі Вераға тапсырып, ал ол өз кезегінде бірнеше рет қателерін жөндеп тұратын болған.
Нобель сыйлығы
1960 жылы Владимир Набоков әдебиет саласынан Нобель сыйлығына ұсынылды деген сөз тарады. Расында да, жазушы аталмыш марапатқа 1963 жылы Роберт Адамс , 1964 жылы Элизабет Хилл, 1965 жылы Андрю Чиап пен Фредерик Уилкокс Дюпи сынды тұлғалар ықпалымен кем дегенде 3 рет ұсынылған екен.
1972 жылы Александр Сольженицын швед комитетіне Набоковты Нобель сыйлығына ұсыну туралы хат жазған. Оның ұсынысы орындалмаса да, 1974 жылы Набоков Солженицынге алғыс хат жазды. Ақыры Нобель сыйлығына қолы жетпей кеткен Набоковты London Times, The Guardian, New York Times басылымдары номинаттар қатарына әділетсіз енбеген жазушылар тізіміне енгізді.
Шахмат
Набоков шахмат ойындарын айтарлықтай жақсы ойнайтын. Бірқатар қызықты партиялар да ұсынған.
Оның кейбір шығармаларында шахматтық мотивтер кейде айқын, кейде жасырын кездесіп отырады. "Защита Лужина" шахматтық тақырыпқа жақын болса, "Истинная жизнь Себастьяна Найта" туындысындағы кейіпкерлердің тегі шахмат фигураларының ағылшын тіліндегі баламасына сәйкес келеді.