Тілдік ерекшеліктер

Чат комуникациялардағы тілдік ерекшеліктері

Адамдар арасында әртүрлі қарым-қатынас түрлері жүріп отырады. Осы уақытқа дейін адамдардың арасындағы қатынас вербалды және вербалды емес деп бөліп қарастырған едік. Тарихқа үңілетін болсақ ерте кезеңде ақ адамдар тасқа таспен қашау арқылыда өздері жайында мәлімет қалдырып, бір бірімен тілдескені дәлел. Кейінен адамзат өмірінде парақ пен қалам пайда болып, хат алмасудағы қатынас түрлері де айқындалды. Бүгінде хат алмасудың ең оңай, ең жедел тәсілдері саң мың түрлі. Бұрыңғы кезде бір іскерлік немесе жәй қарапайым жақыныңмен тілдескің келетін болса, хатты өз қолыңмен жаза отырып, оны жақын арадағы шота мекемесіне яки пошташының келіп алып кеткенін, одан қалдысы сол хатты жібергеннен кейін алушы оны бірнеше күндеп, апталап та күтетін кезеңдер болғанды. Қазіргі таңда бір ақ батырманы басу арқылы өз хатыңды, хабарламаңды кез келген, әлемнің әр нүктесіне минут өтпей ақ жібере аласың.

Кез келген өміріміздегі ашылулар болсын, жаңа құбылыс немесе ауқымды жаңалықтар болсын, тіпті ең елеусіз болса да, назар аудартады, зерттеуді қажет етеді, әртүрлі болжамдар мен тудыртатыны айғақ. Интернеттің пайда болуы сияқты ауқымды оқиға 20 жылдан астам уақыт бойы, әлі күнге дейінді суы кеуіп кетпеген қызығушылықты тудырғаны, таңқалдырудын жалықтырмай келе жатқаны да бір ерекшелік, даму. Дәл осы интернет арқылы қазіргі кезеңде түрлі зерттеулер, тәжірибелер, ашылуларды күнделікті бақылауымызға болады. Тіпті ғылымның дамуы осы интернетсіз жүрмейді дессек те артықтық етпес. Кез келлген ғылым саласы, саяси, физикалық, медициналық, т.бсалалар өзінің күнделікті дамуының түп тамыры осы – интернет, бұл саланың ішінде атап айтылған басқада ғылымдардың арасында оза дамып отырған лингвистика саласыда бар.

Интернеттегі жалғыз шындық мәтін болып табылады, сондықтан желідегі сәтті өзара әрекеттесу адамның тілді қаншалықты меңгергеніне және оның коммуникативті құзыреттілігінің қаншалықты дамығанына байланысты. Бұған адамдар Интернетте өзара әрекеттесетін нақты жағдайларға қарамастан, ол табиғи тілде жүргізілетін қарым қатынас десекте болады. Интернеттегі тіл қосымшасы ауыр жүкті көтеріп, оның барлық ресурстарын жинақтайтыны даусыз, сонда әрбір адам интернетке кіру арқылы көздеген мақсатына қол жеткізе алады. Дегенмен, Интернеттің ерекше, жаңа тілі туралы айту қиын. Бұған дәлел ретінде, мұны мәтіндік хабарламаларда дәстүрлі жазбаша мәтіндік паралингвистикалық құралдарды (әртүрлі түстер мен өлшемдегі әріптер, сызбалар, фотосуреттер) әртүрлі функцияларда қолдану, белгілі бір түрлерде қарым-қатынастың ойнақы және жасырын өзге бір сипатын көрсететін тілдік ойынды пайдалану арқылы растауға болады. Желілік байланыс ғаламтордағы барлық өзара әрекеттестіктің бірқатар мәселелерінде, әсіресе оның синхронды түрлерінде ауызекі сөйлеудің күшеюі ерекше орын алады.

Ғаламтордағы ауызекі тілдің ықпалына ғылыми, іскерлік, ресми басылымдар қарастырылып, жүргізіп отырылады. Тұтастай алынғанда өздерінің жетекші белгілерін сақтай отырып, жазбалар еркін, диалог түрлерінде және өз мәнері бар болып келеді. Интернеттегі БАҚ-тың кейбір түрлерінде журналистер сөйлесу әсерін күшейту үшін арнайы құралдардың үлкен арсеналын пайдаланады. Алайда осы бір қарым қатынастың, жеткізілетін хабарламаның айқын, жарық шырағы ретінде чат коммуникациясын атап айтып өткен жөн. Чат коммуникация, біздің ойымызша, тұтастай бір нысан емес. Пайдаланушылардың мақсаттарына байланысты біз оның шеңберіндегі үш чат тобын ажыратуымызға болады, мамандандырылған, мәселен олар педагогикалық чаттар, одан кейін ойын-сауық, ал бұл топқа сөйлесу бөлмелері мен тақырыптық чаттар кіреді, бірақ бұл атау әдеттегідей еркін бола бермейді, үшіншісі кез келген адамның өмірінде бар немесе өмірінен өткенол танысу чаттары. Бұл чат топтарындағы қарым-қатынаста бірқатар айырмашылықтар бар. Жоғарыда келтірілген жіктеулер толыққанды және нақтылануы мүмкін емес, бірақ біз осы аталған құбылыс жіктеулерін тұтастай етіп, объективті сипаттау және қате жалпылауды болдырмау үшін пайдаланамыз.

Ал енді чат коммуникация дегеніміз не, оның қалай жұмыс жасайтынын, ерекшеліктері мен артықшылықтарын талдай кетсек. Чат-коммуникация компьютер арқылы немесе қазіргі таңда әрбір баланың болсын, ересек адамның болсын қолында бар ұялы телефон, басқада гаджеттер арқылы жүзеге асырылады, сондықтан оны делдалды қатынас десек те болады. Бұған мәтіндік түрдегі чат-коммуникация тікелей қарым-қатынастың едәуір бөлігін құрайтын табиғи паралингвистикалық құралдардан, яғни атап айтсақ, мимика, жест, ишара, интонация деген ұғымдардар бұл қатынасқа жат, демек бұның барлығын чат коммуникациясында қолдына алмаймыз.  

Чат-компьютерлік дискурстың жанрларының бірі, коммуникативті әлеуметтік-мәдени орта. Бұл ауызша және жазбаша сөйлеу арасындағы гибридті жанр, хабарламаларды берудің электронды арнасының ерекшеліктерімен толықтырылған ауызша-жазбаша байланыстың компьютерлік синтетикалық түрімен сипатталатын сөйлеу әрекетінің мүлдем жаңа түрі. Чат-пайдаланушыларды сөзбен тәжірибе жасауға шақыратын коммуникативті өсу ортасы. Ресми тұрғыдан алғанда, чат-бұл жазбаша байланыс құралы, өйткені коммуниканттар, яғни сөйлесушілер хабарламаларды әріптер, сандар және басқа белгілер түрінде жібереді және алады. Екінші жағынан, чат ауызша сөйлеудің көптеген қасиеттеріне ие. Мысалға біріншіден, чаттардағы қарым-қатынас дайын емес, жайбарақат қарым-қатынас жағдайында жүреді, онда ресми көзқарас жоқ, екіншіден талданатын кез келген чаттар қарым-қатынастың тұрмыстық тақырыбымен сипатталады, үшіншіден негізгі жанрлар диалог және полилог болып табылады. Сондықтан кейбір зерттеушілер чаттардағы қарым-қатынасты электронды ауызекі сөйлеу тілі деп атайды. Сонымен қатар, пайдаланушылардың өздері chat жүйесіндегі ақпарат алмасуды "треп", "чат" деп атайды, бұл хат алмасу емес, сөйлесу сияқты қарым-қатынасты қабылдауды білдіреді

Чат коммуникацаның екі түрі болады. Ол ресми және ресми емес.  Ауызекі тілде сөйлеушілер арасында бейресми қарым-қатынастың болуы және "ресми қарым-қатынасқа деген көзқарастың болмауы" дегенді білдіретін формалдылық чат-коммуникация, ал оған кез келген қарым қатынас түрі жатып, тіпті анонимді хат алмасулары да болады. Яғни кез келген жерден, кез келген адаммен, түрлі тақырыпта бейресми түрдегі әңгіме, сөйлесу желісі. Дегенмен, біз әртүрлі бағыттағы чаттарды зерттеп, атап айтып, қарастырғанымыз жөн, әрі ең бастысы оны ғылыми түрде жеткзу барысында, ал басқа мамандандырылған мысалы, педагогикалық чаттарда қарым-қатынасты ресми деп атауға болатынын атап өтуіміз керек. Қазіргі таңда көптеген маңызды келісөздер дәл осы чат коммуникация арқылы жүретінін атап айтқан жөн, сол себептіде осы комміникациядағы біршама ережелерді білген абзал. Мысалға айтатын болсақ, жазу барысында эмоциямызды жыйып, тек іс жүзінде, эмоциясыз қарым қатынас, ойды нақты жеткізу, жазба барысында сыпайы, сауатты, ресми түрде жазу, керек емес хабарламаларды, көп тексттерді, құр сөздерді қолданбау. Бұл осы ресми түрде жүргізілетін чат коммуникацияның ең бастапқы, ең қарапайым ережелерінің бірі болып саналады.

Ал енді осы екі бөліктегі тілдік ерекшеліктерге келетін болсақ, бейресми чаттарда ауызекі тілі әдетте көпқолданылады. Демек қарапайым өмірдегі қатынас түрінің электронды формадағы бі түрі болып келеді.алайда аталғандай кей жағдайда анонимді түрде көптеген чаттарда қарым қатынас болуы мүмкін, сол себептіде бейресми қатынас түрі болғанымен, кейбір тұста өзіндік бір ережелердіде ұстанған жөн. Мысалға өзің немесе өзге адам жайында, таныс емес адаға толық мәлімдемелер беру ол қауіпті болып келеді.

Чат-коммуникация - бұл мәтіндік хабар алмасу болып табылатын, нақты уақыттағы шектеусіз пайдаланушылар арасындағы байланыстың бір түрі. Бұл хабарламалар көптеген диалогтарға айналуы мүмкін үлкен полилогты құрайды. Жалпы, чат-коммуникациядағы диалог тікелей қарым-қатынаста диалогты ұйымдастыру принциптері бойынша ұйымдастырылады, бірақ репликалық қатынастарды қамтымайтындығы айғақ, демек бұл жүйенің техникалық ерекшеліктерімен анықталады. Сонымен, мәтіннің қатты матасында, жеке сұхбаттасушылар арасындағы диалогтарды оқшаулау әдетте қиынға соғада, өйткені пайдаланушылардың хабарламалары логика ережелеріне сәйкес ұйымдастырылмаған болуы әбден мүмкін, бірақ хабарламалар жіберілген кезде экранда хронологиялық тәртіптері көрсетілп тұрады. Кейде пайдаланушы жаңа хабарламаны алдыңғысына жауап алмай басып шығарады, бұл сол диалогтағы сұхбаттаушыларды шатастырып, түсінбеушілік орнатуыда ғажап емес. Сол себепті чат-коммуникациядағы диалогтар үзілістерге тән емес.

Сөйлесу кезінде ауызша сөйлеуге тән, бірақ жазбаша түрде ауызша компонент жаңартылады. Жазудың фонетикалық принципінің доминанты белгілі бір тіліге тән келесі  фонетикалық процестерді бейнелеу арқылы жүзеге асырылады.  Мысалға, дауыссыз дыбыстардың регрессивті және прогрессивті ассимиляциясы, диссимиляция,  немесе қарапайым дауысты дыбыстардың азаюы, сөздің соңындағы дауыссыз дыбыстардың саңырауы, екі немесе үш дауыссыз дыбыстардың топтарын жеңілдету, дауысты дыбыстардың тартылуы, екпінсіз дауысты дыбыстардың сандық азаюы. Көрсетілген процестермен қатар, бір мысал жазтын болсақ оған  ‘ОТР’ сөзін алсақ, дауысты дыбыстардың желінуі, сөздің фонетикалық бейнесін саналы, қасақана бұзылып, бұрмалау байқалады. Орфоэпиялық нормадан ауытқулар эмоционалды-экспрессивті жүктемені көтереді және пайдаланушылардың даралануға және өзін-өзі көрсетуге деген ұмтылысына бағынатындығы айқын.

Чат-коммуникацияның жазбаша формасына байланысты оған аяқасты және ауызша сөйлеу сияқты сипаттамаларды қолдану мүмкіндігі туралы мәселе туындайды. бейресми сайттардағы бейресми қарым-қатынастың сөйлеуі тікелей қарым-қатынаста өзінің әріптесіне байланысты, әрі сәйкес келеді, яғни жоғарыда аталған аяқ асты сұрақ, әңгімеден жедел шығу, ауызша әңгіме реттілігін қолдана беру т.б. Шынында да, желідегі өзара әрекеттесудің синхронды түрлеріне жататын чаттардағы әңгімелер пайдаланушыдан хабарламаға дереу жауап беруді талап етеді, дәл осы сөйлешінің қарым қатынасындп белгілі бір ереженің немесе ресми ұстанымдардың  төмендеуіне әкеледі. Жазбаша және ауызша формалардың қатар өмір сүруі Интернетте сөйлеудің жаңа жазбаша және ауызша түрінің пайда болуы туралы айтуға негіз береді. Яғни қазір ғаламтор желісінде тек жазбаша емес, сонымен қатар қарапайым вербалалды түрде сөйлесу мүмкіндігі мол.

Алайда,  зерттеушілердің айтуынша, жазбаша форма мен сөзді ойлауға және түзетуге кететін уақыт сөйлесу байланысына өзгерістер енгізетінін мойындайды, ал грамматикалық формалардың, ауызша сөйлеуге тән синтаксистік құрылымдардың үлкен реттілігі байқалады. Жүргізген талдау көрсеткіші, мұндай тәртіп ойын-сауық чаттары мен танысу чаттарында аз көрінеді, ал аталған ресми чаттарда өрнек формасына назар аударылады, "ауызша" элементтерді қолдану күрт төмендейді, мәлімдеменің ұзындығы артады.

Чаттардағы қарым-қатынасты ауызекі сөйлеудің негізгі экстралингвистикалық параметрлерімен салыстыру нәтижелерін ескере отырып, чат-коммуникацияны делдалдық байланыс ретінде сипаттауға болады, ол хабарламаға және жазбаша түрге реакцияның белгілі бір кешіктірілуіне қарамастан, ауызша элементтердің пайда болуына әкелетін аяқастылықпен де сипатталады. Чат-коммуникация тікелей қарым-қатынасқа тән диалогтық және ситуациялық шарттылықты сақтайды. Бейресми фактордың көрінісі, сондай-ақ диалогтардың тақырыптық ұйымдастырылуы және синтаксистік құрылымдар мен грамматикалық формалардың реттілігі оның бағыты мен мақсаты бойынша чат түріне байланысты.

Сонымен соңғы отыз жылдықта пайда болған чат коммуникацияның тілдік ерекшеліктерімен қоса оның түрлері айқындалды. Бұл қарым қатынас түрінің адам өмірін едәуір түрде жеңілдеткенімен, қарапайым халықтың күнделікті осы чаттармен қатынас орнатуы өмірдегі шынайылықты жоғалтуының бейнесіне айналып бара жатқандай. Дегенмен, аталған саланың жаман жақтарын күнделікті адамдар мойындауда, сол себепті осы чаттардың жамандығы ашықталған соң, жамандыңынан беземіз деген сенімдеміз.

Адамдар арасында әртүрлі қарым-қатынас түрлері жүріп отырады. Осы уақытқа дейін адамдардың арасындағы қатынас вербалды және вербалды емес деп бөліп қарастырған едік. Тарихқа үңілетін болсақ ерте кезеңде ақ адамдар тасқа таспен қашау арқылыда өздері жайында мәлімет қалдырып, бір бірімен тілдескені дәлел. Кейінен адамзат өмірінде парақ пен қалам пайда болып, хат алмасудағы қатынас түрлері де айқындалды. Бүгінде хат алмасудың ең оңай, ең жедел тәсілдері саң мың түрлі. Бұрыңғы кезде бір іскерлік немесе жәй қарапайым жақыныңмен тілдескің келетін болса, хатты өз қолыңмен жаза отырып, оны жақын арадағы шота мекемесіне яки пошташының келіп алып кеткенін, одан қалдысы сол хатты жібергеннен кейін алушы оны бірнеше күндеп, апталап та күтетін кезеңдер болғанды. Қазіргі таңда бір ақ батырманы басу арқылы өз хатыңды, хабарламаңды кез келген, әлемнің әр нүктесіне минут өтпей ақ жібере аласың.

Кез келген өміріміздегі ашылулар болсын, жаңа құбылыс немесе ауқымды жаңалықтар болсын, тіпті ең елеусіз болса да, назар аудартады, зерттеуді қажет етеді, әртүрлі болжамдар мен тудыртатыны айғақ. Интернеттің пайда болуы сияқты ауқымды оқиға 20 жылдан астам уақыт бойы, әлі күнге дейінді суы кеуіп кетпеген қызығушылықты тудырғаны, таңқалдырудын жалықтырмай келе жатқаны да бір ерекшелік, даму. Дәл осы интернет арқылы қазіргі кезеңде түрлі зерттеулер, тәжірибелер, ашылуларды күнделікті бақылауымызға болады. Тіпті ғылымның дамуы осы интернетсіз жүрмейді дессек те артықтық етпес. Кез келлген ғылым саласы, саяси, физикалық, медициналық, т.бсалалар өзінің күнделікті дамуының түп тамыры осы – интернет, бұл саланың ішінде атап айтылған басқада ғылымдардың арасында оза дамып отырған лингвистика саласыда бар.

Интернеттегі жалғыз шындық мәтін болып табылады, сондықтан желідегі сәтті өзара әрекеттесу адамның тілді қаншалықты меңгергеніне және оның коммуникативті құзыреттілігінің қаншалықты дамығанына байланысты. Бұған адамдар Интернетте өзара әрекеттесетін нақты жағдайларға қарамастан, ол табиғи тілде жүргізілетін қарым қатынас десекте болады. Интернеттегі тіл қосымшасы ауыр жүкті көтеріп, оның барлық ресурстарын жинақтайтыны даусыз, сонда әрбір адам интернетке кіру арқылы көздеген мақсатына қол жеткізе алады. Дегенмен, Интернеттің ерекше, жаңа тілі туралы айту қиын. Бұған дәлел ретінде, мұны мәтіндік хабарламаларда дәстүрлі жазбаша мәтіндік паралингвистикалық құралдарды (әртүрлі түстер мен өлшемдегі әріптер, сызбалар, фотосуреттер) әртүрлі функцияларда қолдану, белгілі бір түрлерде қарым-қатынастың ойнақы және жасырын өзге бір сипатын көрсететін тілдік ойынды пайдалану арқылы растауға болады. Желілік байланыс ғаламтордағы барлық өзара әрекеттестіктің бірқатар мәселелерінде, әсіресе оның синхронды түрлерінде ауызекі сөйлеудің күшеюі ерекше орын алады.

Ғаламтордағы ауызекі тілдің ықпалына ғылыми, іскерлік, ресми басылымдар қарастырылып, жүргізіп отырылады. Тұтастай алынғанда өздерінің жетекші белгілерін сақтай отырып, жазбалар еркін, диалог түрлерінде және өз мәнері бар болып келеді. Интернеттегі БАҚ-тың кейбір түрлерінде журналистер сөйлесу әсерін күшейту үшін арнайы құралдардың үлкен арсеналын пайдаланады. Алайда осы бір қарым қатынастың, жеткізілетін хабарламаның айқын, жарық шырағы ретінде чат коммуникациясын атап айтып өткен жөн. Чат коммуникация, біздің ойымызша, тұтастай бір нысан емес. Пайдаланушылардың мақсаттарына байланысты біз оның шеңберіндегі үш чат тобын ажыратуымызға болады, мамандандырылған, мәселен олар педагогикалық чаттар, одан кейін ойын-сауық, ал бұл топқа сөйлесу бөлмелері мен тақырыптық чаттар кіреді, бірақ бұл атау әдеттегідей еркін бола бермейді, үшіншісі кез келген адамның өмірінде бар немесе өмірінен өткенол танысу чаттары. Бұл чат топтарындағы қарым-қатынаста бірқатар айырмашылықтар бар. Жоғарыда келтірілген жіктеулер толыққанды және нақтылануы мүмкін емес, бірақ біз осы аталған құбылыс жіктеулерін тұтастай етіп, объективті сипаттау және қате жалпылауды болдырмау үшін пайдаланамыз.

Ал енді чат коммуникация дегеніміз не, оның қалай жұмыс жасайтынын, ерекшеліктері мен артықшылықтарын талдай кетсек. Чат-коммуникация компьютер арқылы немесе қазіргі таңда әрбір баланың болсын, ересек адамның болсын қолында бар ұялы телефон, басқада гаджеттер арқылы жүзеге асырылады, сондықтан оны делдалды қатынас десек те болады. Бұған мәтіндік түрдегі чат-коммуникация тікелей қарым-қатынастың едәуір бөлігін құрайтын табиғи паралингвистикалық құралдардан, яғни атап айтсақ, мимика, жест, ишара, интонация деген ұғымдардар бұл қатынасқа жат, демек бұның барлығын чат коммуникациясында қолдына алмаймыз.  

Чат-компьютерлік дискурстың жанрларының бірі, коммуникативті әлеуметтік-мәдени орта. Бұл ауызша және жазбаша сөйлеу арасындағы гибридті жанр, хабарламаларды берудің электронды арнасының ерекшеліктерімен толықтырылған ауызша-жазбаша байланыстың компьютерлік синтетикалық түрімен сипатталатын сөйлеу әрекетінің мүлдем жаңа түрі. Чат-пайдаланушыларды сөзбен тәжірибе жасауға шақыратын коммуникативті өсу ортасы. Ресми тұрғыдан алғанда, чат-бұл жазбаша байланыс құралы, өйткені коммуниканттар, яғни сөйлесушілер хабарламаларды әріптер, сандар және басқа белгілер түрінде жібереді және алады. Екінші жағынан, чат ауызша сөйлеудің көптеген қасиеттеріне ие. Мысалға біріншіден, чаттардағы қарым-қатынас дайын емес, жайбарақат қарым-қатынас жағдайында жүреді, онда ресми көзқарас жоқ, екіншіден талданатын кез келген чаттар қарым-қатынастың тұрмыстық тақырыбымен сипатталады, үшіншіден негізгі жанрлар диалог және полилог болып табылады. Сондықтан кейбір зерттеушілер чаттардағы қарым-қатынасты электронды ауызекі сөйлеу тілі деп атайды. Сонымен қатар, пайдаланушылардың өздері chat жүйесіндегі ақпарат алмасуды "треп", "чат" деп атайды, бұл хат алмасу емес, сөйлесу сияқты қарым-қатынасты қабылдауды білдіреді

Чат коммуникацаның екі түрі болады. Ол ресми және ресми емес.  Ауызекі тілде сөйлеушілер арасында бейресми қарым-қатынастың болуы және "ресми қарым-қатынасқа деген көзқарастың болмауы" дегенді білдіретін формалдылық чат-коммуникация, ал оған кез келген қарым қатынас түрі жатып, тіпті анонимді хат алмасулары да болады. Яғни кез келген жерден, кез келген адаммен, түрлі тақырыпта бейресми түрдегі әңгіме, сөйлесу желісі. Дегенмен, біз әртүрлі бағыттағы чаттарды зерттеп, атап айтып, қарастырғанымыз жөн, әрі ең бастысы оны ғылыми түрде жеткзу барысында, ал басқа мамандандырылған мысалы, педагогикалық чаттарда қарым-қатынасты ресми деп атауға болатынын атап өтуіміз керек. Қазіргі таңда көптеген маңызды келісөздер дәл осы чат коммуникация арқылы жүретінін атап айтқан жөн, сол себептіде осы комміникациядағы біршама ережелерді білген абзал. Мысалға айтатын болсақ, жазу барысында эмоциямызды жыйып, тек іс жүзінде, эмоциясыз қарым қатынас, ойды нақты жеткізу, жазба барысында сыпайы, сауатты, ресми түрде жазу, керек емес хабарламаларды, көп тексттерді, құр сөздерді қолданбау. Бұл осы ресми түрде жүргізілетін чат коммуникацияның ең бастапқы, ең қарапайым ережелерінің бірі болып саналады.

Ал енді осы екі бөліктегі тілдік ерекшеліктерге келетін болсақ, бейресми чаттарда ауызекі тілі әдетте көпқолданылады. Демек қарапайым өмірдегі қатынас түрінің электронды формадағы бі түрі болып келеді.алайда аталғандай кей жағдайда анонимді түрде көптеген чаттарда қарым қатынас болуы мүмкін, сол себептіде бейресми қатынас түрі болғанымен, кейбір тұста өзіндік бір ережелердіде ұстанған жөн. Мысалға өзің немесе өзге адам жайында, таныс емес адаға толық мәлімдемелер беру ол қауіпті болып келеді.

Чат-коммуникация - бұл мәтіндік хабар алмасу болып табылатын, нақты уақыттағы шектеусіз пайдаланушылар арасындағы байланыстың бір түрі. Бұл хабарламалар көптеген диалогтарға айналуы мүмкін үлкен полилогты құрайды. Жалпы, чат-коммуникациядағы диалог тікелей қарым-қатынаста диалогты ұйымдастыру принциптері бойынша ұйымдастырылады, бірақ репликалық қатынастарды қамтымайтындығы айғақ, демек бұл жүйенің техникалық ерекшеліктерімен анықталады. Сонымен, мәтіннің қатты матасында, жеке сұхбаттасушылар арасындағы диалогтарды оқшаулау әдетте қиынға соғада, өйткені пайдаланушылардың хабарламалары логика ережелеріне сәйкес ұйымдастырылмаған болуы әбден мүмкін, бірақ хабарламалар жіберілген кезде экранда хронологиялық тәртіптері көрсетілп тұрады. Кейде пайдаланушы жаңа хабарламаны алдыңғысына жауап алмай басып шығарады, бұл сол диалогтағы сұхбаттаушыларды шатастырып, түсінбеушілік орнатуыда ғажап емес. Сол себепті чат-коммуникациядағы диалогтар үзілістерге тән емес.

Сөйлесу кезінде ауызша сөйлеуге тән, бірақ жазбаша түрде ауызша компонент жаңартылады. Жазудың фонетикалық принципінің доминанты белгілі бір тіліге тән келесі  фонетикалық процестерді бейнелеу арқылы жүзеге асырылады.  Мысалға, дауыссыз дыбыстардың регрессивті және прогрессивті ассимиляциясы, диссимиляция,  немесе қарапайым дауысты дыбыстардың азаюы, сөздің соңындағы дауыссыз дыбыстардың саңырауы, екі немесе үш дауыссыз дыбыстардың топтарын жеңілдету, дауысты дыбыстардың тартылуы, екпінсіз дауысты дыбыстардың сандық азаюы. Көрсетілген процестермен қатар, бір мысал жазтын болсақ оған  ‘ОТР’ сөзін алсақ, дауысты дыбыстардың желінуі, сөздің фонетикалық бейнесін саналы, қасақана бұзылып, бұрмалау байқалады. Орфоэпиялық нормадан ауытқулар эмоционалды-экспрессивті жүктемені көтереді және пайдаланушылардың даралануға және өзін-өзі көрсетуге деген ұмтылысына бағынатындығы айқын.

Чат-коммуникацияның жазбаша формасына байланысты оған аяқасты және ауызша сөйлеу сияқты сипаттамаларды қолдану мүмкіндігі туралы мәселе туындайды. бейресми сайттардағы бейресми қарым-қатынастың сөйлеуі тікелей қарым-қатынаста өзінің әріптесіне байланысты, әрі сәйкес келеді, яғни жоғарыда аталған аяқ асты сұрақ, әңгімеден жедел шығу, ауызша әңгіме реттілігін қолдана беру т.б. Шынында да, желідегі өзара әрекеттесудің синхронды түрлеріне жататын чаттардағы әңгімелер пайдаланушыдан хабарламаға дереу жауап беруді талап етеді, дәл осы сөйлешінің қарым қатынасындп белгілі бір ереженің немесе ресми ұстанымдардың  төмендеуіне әкеледі. Жазбаша және ауызша формалардың қатар өмір сүруі Интернетте сөйлеудің жаңа жазбаша және ауызша түрінің пайда болуы туралы айтуға негіз береді. Яғни қазір ғаламтор желісінде тек жазбаша емес, сонымен қатар қарапайым вербалалды түрде сөйлесу мүмкіндігі мол.

Алайда,  зерттеушілердің айтуынша, жазбаша форма мен сөзді ойлауға және түзетуге кететін уақыт сөйлесу байланысына өзгерістер енгізетінін мойындайды, ал грамматикалық формалардың, ауызша сөйлеуге тән синтаксистік құрылымдардың үлкен реттілігі байқалады. Жүргізген талдау көрсеткіші, мұндай тәртіп ойын-сауық чаттары мен танысу чаттарында аз көрінеді, ал аталған ресми чаттарда өрнек формасына назар аударылады, "ауызша" элементтерді қолдану күрт төмендейді, мәлімдеменің ұзындығы артады.

Чаттардағы қарым-қатынасты ауызекі сөйлеудің негізгі экстралингвистикалық параметрлерімен салыстыру нәтижелерін ескере отырып, чат-коммуникацияны делдалдық байланыс ретінде сипаттауға болады, ол хабарламаға және жазбаша түрге реакцияның белгілі бір кешіктірілуіне қарамастан, ауызша элементтердің пайда болуына әкелетін аяқастылықпен де сипатталады. Чат-коммуникация тікелей қарым-қатынасқа тән диалогтық және ситуациялық шарттылықты сақтайды. Бейресми фактордың көрінісі, сондай-ақ диалогтардың тақырыптық ұйымдастырылуы және синтаксистік құрылымдар мен грамматикалық формалардың реттілігі оның бағыты мен мақсаты бойынша чат түріне байланысты.

Сонымен соңғы отыз жылдықта пайда болған чат коммуникацияның тілдік ерекшеліктерімен қоса оның түрлері айқындалды. Бұл қарым қатынас түрінің адам өмірін едәуір түрде жеңілдеткенімен, қарапайым халықтың күнделікті осы чаттармен қатынас орнатуы өмірдегі шынайылықты жоғалтуының бейнесіне айналып бара жатқандай. Дегенмен, аталған саланың жаман жақтарын күнделікті адамдар мойындауда, сол себепті осы чаттардың жамандығы ашықталған соң, жамандыңынан беземіз деген сенімдеміз.