Бүгінде бүкіл әлем оның ішінде Қазақстанда телеарналардағы ойын-сауық форматындағы бағдарламаларға жіпсіз байланған. Алайда кейде мұндай хабарлардың арасында айтарлықтай айырмашылықтар болып жатады. Кей бағдарламаларда тележүргізушілердің сөйлегенінен гөрі әндерге басымдық берілсе, ал енді бірі толығымен әзіл-қалжыңға негізделген. Десе де сапалы шоу мен жақсы көңіл-күйдің, әдемі қалжың мен шынайылықтың ортақ үйлесім табуы – сирек кездесетін құбылыс. Ал кейде қоғамда болып жатқан жағдайларға деген көзқарасымызды тек осы әзіл-қалжың арқылы ғана білдіре алатын кездеріміз болады.
Түрлі қалжыңдар мен қысқаша әзілдердің франшизді бағдарламалармен біздің ортамызға келгеніне көп уақыт бола қойған жоқ. Әзіл-сықақ бағдарламалар негізінен алдын ала жазылған сценариді «дайындалған адамдар», мәселен бұрынғы «КВН ойыншыларының» сомдауы негізінде түсіріліп келді. Ал бүгінде жағдай өзгерді. Өз бетімізше шығармашылықпен айналысатын уақыт туды. Себебі, отандық телеарналар үшін франшизді бағдарламалар сатып алу қиындап кетті. Шоу-бизнес өкілдері болса, күн өткен сайын телевидение саласына барынша жақындай түсуде. Тіпті тек қонақ болуға, тележүргізушінің сауалдарына жауап беруге ғана емес, әзіл-оспақты көріністер мен бағдарламалардың басты кейіпкеріне айналуға да дайын. Олар қаласа да, қаламаса да жағдай осылай болып тұр.
Биылғы жылдың наурыз айында «Жетінші арна»эфирінде «Шай ішейік» бағдарламасының жаңадан толықтырылған нұсқасы пайда болды. Оны тележүргізуші Нуриддин Бидосов тізгіндеді. Форматы қонақ пен жүргізушінің әңгіме дүкен құруы және соңы әнмен аяқталады. Алайда, хабар әзіл-сықаққа негізделгендіктен өзгелерден ерекшелене түсті. Себебі, ондағы өткір қалжыңдар студия қонақтарын түрлі әрі ыңғайсыз жағдайларға қалдырып жатады.
Бағдарлама жүргізушісі өнер адамдарына олардың шығармашылығына мүлде қатысы жоқ сауалдарды қояды. Сұрақтардың әр алуандылығы соншалық нағыз шешен адамдарды да тығырыққа тірейді. Хабар барысында тек әншілерге ғана емес, барлығымызға қатысы бар тақырыптар да қамтылып жатады. Мәселен, үй, тұрмыс, отбасы, табыс табу деген секілді. Бағдарлама жүргізушісі: «Сіз сабырлы адамсыз ба? Бір затқа соқтығысып қалсаңыз онымен ұрысса кетесіз бе? Сиыр сауа аласыз ба? Қазы айналдыра білесіз бе? Қәне онда жасап көрсетіңізші» деген секілді немесе «Үйде қоқысты өзіңіз шығарасыз ба, әлде әйеліңіз төгеді ме? Мына суретте түскен көлік өзіңіздікі ме, әлде жалға алдыңыз ба? Инстаграмда суреттеріңіз көп, бұл – өз-өзіңізді қатты жақсы көргендіктің белгісі ме, әлде стиль ме?» деп төтесінен сауалдарды төпелетіп, сұхбат берушіні әбден састырады. Осындай тым қарапайым сұрақтардың жауабы арқылы қоғамдық танымымызбен кейбір кемшіліктерімізге қарап, риясыз күліп алуға болады.
Кейде жұлдыздармен болған сұхбаттар жеңіл троллингке ұқсап жатады. Мұндай кешкілік шоу форматтары батыс көрермендерін әлдеқашан жаулап алған. Тек кейде олар «шектен» шығып жатса, ал «Шай ішейікте» бәрі сыпайы түрде өтеді. Сондай-ақ студиядан тыс жұлдыздарды түрлі рөлде ойнату немесе оларды келеңсіз жағдайларға тап қылу арқылы түсірілген әжуаға толы сюжеттер қазақстандық телеарналарда бұрын-соңды болмаған жаңалықтар.
Мысалы түсірілген бағдарламалардың бірінде әнші Серік Ибрагимов өзінің қолтаңбасы мен әндерінің рингтондарын сауда орталығында сатуға мәжбүр болды.
Ақылбек Жеменей болса, базарда «қызыл өрік» сатты.
Ал Рамазан Стамғазиев көне москвичпен «таксист» болды. Жеңіс Ысқақова болса Кунг-фу-панда образына еніп, көшедегі бұзақылармен күресті. Мұнан бөлек студияда әншілердің жаңа бейнебаяндары да кеңінен талқыланады. Ал телетуындылардың өн бойынан Нуриддин Бидосов қалайда қалжыңдауға болатын тұстар тауып алады.Біздің әртістердің инстаграмдағы парақшалары – бұл қалжыңның нағыз қайнар көзі деуге болады. Бағдарлама барысында жұлдыздар әзіл-шыны аралас өткір қағытпаларға және ыңғайсыз сауалдарға дереу қалжыңмен жауап беруі тиіс. Жүргізілген сауалнама көрсеткендей студия қонақтарының жауаптарын көрермендер әзіл ғана емес, барынша шынайылық пен өз-өздеріне мысқылмен қарай алатын қасиет ретінде жоғары бағалапты.
Айтпақшы, дәл осы өз-өзімізге мысқылмен қарай білу біздің қоғамда қиын мәселе. Себебі, өз кемшіліктерімізге күлгенді көбінесе қалай бермейміз. Бұл дегеніміз үлкен сұхбат бергеннен де ауыр іс. «Шай ішейік» бағдарламасының авторлары, форматтың қандай екенін біле тұра қаймықпастан студияға келген қонақтарға дәл осы қасиеттері үшін риза.
Бағдарламаның осы маусымында таетр актерлерінің қатысуымен шынайы көріністер сомдала бастады. Олар жұлдыздарды түрлі жағдайларға тап қылады. Ал онан шығу үшін импровизаторлық қабілет пен актерлік ойын қажет. Мұндай жағдайлардың болатыны әртістерге алдын-ала ескертілмейді, сондықтан бұл олар үшін тосын құбылыс. Міне, сол үшін де жағдайдың қалай өрбігені барынша шынайы әрі қызықты болып шығады. Біздің телевизия үшін әрине бұл енді ғана дамып келе жатқан жаңа формат.
Ал отандық шоу-бизнес өкілдеріне бұрынғы «қалыптан» шығып, жаңа дүниелерге бейімделу не үшін қажет? Біріншіден, қазір ғаламтор мен телеарналарда ойын-сауықтық видеолар өте көп. Көрермендер болса мұндайдың бәріне тойып болған, оларды таң қалдыру оңай емес. Екіншіден, қазіргідей қиын экономикалық жағдайда әншілердің негізгі табыс көздерінің бірі — тойлардың да саны қысқаруда. Өнер адамдарына қалай болғанда да халық назарынан тыс қалмау қажет. Себебі, көзден кетсе, көңілдеп кетіп, өздеріне деген сұранысты түсіріп алуы мүмкін. Ал кеше ғана концертіне барып, талантына тәнті болған көрерменнің сүйікті әншісін ұмытып кетуі қиын емес. Сол үшін де әншілерге жайлылық аясынан шығып, өнеріне табынушыларды ұдайы таңдандырып, жаңа форматтарды көру, ерекше бағдарламаларға қатысу – уақыт талабы.
«Шай ішейік» бағдарламасының қатысушылары күлкілі болудан қорықпайды және өздерінің позитивті қасиеттерімен көрерменді бірден баурап алды. Көбісі жеке өмірлеріндегі құпияларын ашудан қаймықпай, мінез-құлықтарының қарапайым екенін көрсете білді. «Иә, менің үстімдегі арзан күрте...», «Бізде үйлену тойы болған жоқ» деген секілді басынан өткен жағдайларды бүкпесіз жайып салу екінің бірінің қолынан келе бермейді. «Сырымызды толықтай ашуға Нуриддин көп көмектесті», -дейді жұлдыздар. «Шоумен ретінде емес, халықтан шыққан қарапайым адам ретінде сауалдар қою барысында өзінің де көптеген кемшін тұстарын мойындаудан қорықпады. Өзгелер секілді даңғаза үшін ішкі құпияларын жасырып қалуға тырыспады», — дейді. Осылайша, түсіру алаңындағы үйлесімді атмосфера телеэкран сыртында отырған көрерменнің де көңілін жаулай білді.
Бағдарлама продюсері Әлия Баймұхамедова «бұл – кешкі шоу болғанына қарамастан, біз көрермендерге қандай жағдайда да болмасын адамдардың бір-біріне құрметпен қарап, қарапайым әрі шынайы болып, өзгелерді қалтасына қарап емес, жасаған ісіне қарап сыйлай білудеген секілді қарапайым ғана қағидаттарды жеткізгіміз келеді», -дейді.
Олай болса, жақсы көңіл-күйдің кепілі болатын «Шай ішейік» бағдарламасын әр сенбі сайын «Жетінші арнаның» эфирінен өткізіп алмаңыздар.