Шетелдік әже

“Заманауи” немере.

Сағат 00.25. Қараңғы купе ішінде әжесі мен немересі Жаңаарқа станциясынан түсуге дайындалып жатыр. Күні бойы жүгіріп, әзер жатқан немересі енді ұйқы сұрап, тұра алмай жатыр, бала ғой.

- Айкоша, Айкош, тұр давай, приехали уже, - деп әжесі оятып жатыр.

Бұл бала да “заманауи” немеренің біреуі екен, қазақша сөйлемейтін. Әжесі күні бойы “қазақша сөйле” десе де, орысшасын тастата алмады. Е-е де, қазір сондай заман екен-ау, немереге сөзіміз өтпей, қайта өзіміз орысша сөйлеп кеткен. Нағыз масқара деп осыны айт. Ендігі қалғаны – шамалы уақыт күтіп, сол бүлдіршіндер бізді басқа бір үйге ұзатып, үйлендіруі ғана. Кім кімді тәрбиелеп жүр өзі?!

Әжесінен “Немереңіз неге орысша сөйлейді?” деп сұрасам, “Үйдегі әкесі мен шешесі орысша сөйлейді, соған қарап бұл да орысша” дейді. Өзі немересіне анда-санда барып тұрады, өйткені жас жұбайлар бөлек пәтерде тұрады екен. Ал ол жерде жас жұбайлар білгенін істейді, мама-папа жоқ қой енді. Классикалық жағдай ғой, Алла өзі кешірсін бұндай сөз үшін. Отағасы кредитті жабам деп таңертеңнен кешке дейін жұмыста, үйде бәйбішесі жалғыз өзі шаруаны тындырып, баланың тәрбиесімен айналысуға мәжбүр болады.

Енді осыны оқып алып, "Ну и что, нормально ғой?!" деген адам - бала тәрбиесі дегенді ойыншық санаған, өзінің кішкентай кезін ұмыт қылып, “аспаннан топ ете қалып, осы күнге жеттім” деп ойлап жүрген адам. Ондай адамдар ары қарай оқымай-ақ қойсын, өйткені бұдан еш әсер де, пайда да болмайды.

Ана болу оңай ма еді?

Ер кісілерге түсіну қиын әрине, себебі тоғыз ай бойы бала көтеру бақыты оларға бұйырмаған. Ал енді ол баланы өмірден аттанардай қиындықпен дүниеге әкеліп, бағу - басқа дүние. Емізу, ұйықтату, үсті-астын жуу, ұйқысыз түндер, мазасыздық (әсіресе бала ауырып қалса) – бұның бәрі ауыр шаруа. “Енді амал қанша, шыдау керек” десеңіздер келіспеген емес, келісемін, дұрыс әрине, шыдау керек. Алайда жас келінге аналықты түсіндіретін, ақылын айтып, жәрдемінде табылатын адамның болуы жас бәйбішеге едәуір жеңілдік беретіндігі сөзсіз. Оларды көбінесе ата-ене деп білеміз.

Ал қазір жас жұбайлар көбінесе ата­-енесінен бөлек шыққандықтан, бәйбішеден басқа сәбимен айналысып, ойнайтын адам жоқ. Үйдің шаруасымен басы қатқан ананың жалғыз көмекшісі ол не (орысша) “Nickoledeon”, не (орысша) планшет. Өзіндік “тәрбие” беретін де солар. Оған қоса осы заманның “бақыт, молшылық пен абырой тілі” болып табылатын орыс тілінде сөйлесетін әкесі мен шешесінің “арқасында” бала түгелімен орысбай болып, кейін ата-әжесін “таң қалдырады”. Әжесінің қазақ тілі – енді оған шет тілі. Сосын шет тілде сөйлейтін әжесі “қазақша сөйле” десе қайдан сөйлесін, шет тілде сөйлеу оңай болып па еді?! Мектептерде қазақ тілін шет тілдер қатарына қоссақ қайтеді өзі?! (күлемін)

Шетелдік әже

Өкініштісі, мұндай бірін-бірі түсінбейтін “жұптардың” қазіргі кезде бір-екілеп емес, он-жиырмалап та емес, мың-мыңдап көбеюі. “Я не хочу-у...” деп ырбиып алып, әжесі мен атасы не деп жатқанын ұқпайтын немерелер ендігі заманда үйреншікті болып кетті.

Баяғыда қандай еді демей-ақ қояйын, осы, біздің қатарымыздың өзінде, “ата-әжесінің қолында өскен” бала деген бренд болатын, шын айтам. Ол да, тегіннен емес-тін. Өйткені ондай тәрбие көргендер расымен ерекше көрінетін. Ондай брендпен шыққандар шаруаға ыңғайы бар, бауырмал, бет-алды жоқ еркеліктен аулақ болатын. Сіздер де менімен келісерсіздер.

Бұл да таң қалдыратын дүние емес қой. Неге десеңіз, мінезі отырған, өмірді көптен көрген, сезім әлемінен ақыл әлеміне толықтай өткен ата-әжелеріміз барып тұрған педагогтің өзі емес пе?! Олардікі ғасырлық тәжірибемен сұрыпталып келген “супер-пуппер” методика емес пе?! Ал енді няньканың, неше түрлі тренингтің қажеті қанша?!

Ащы шындық енді, нені жасырамыз, сол керемет методиканың “м”-сы түгілі жоқ бүгінде. Негізі ол бар, бірақ немеренің қазақша білмегендігінен ата-әжелеріміздің супертәжірибелері аяқ асты назарсыз қалып, зая кетуде.

Өзексіз ағаш – қу тақтай

Енді қазақ тілі тек мемлекеттік тіл емес екендігін түсініп, мойындайтын кез келді. Өйткені қазақ тілі – біздің ұлттық рухымыздың тілі. Ол – біздің өзегіміз. Өзексіз ағашты қанша суарсаң да, күндердің күнінде қурап қалады. Қазақ тілі – ұрпақтарды байланыстыратын көпір екен. Алдыңғы ұрпақтың бізге хаты – қазақ әдебиеті шетте қалды, өйткені cол көпір бүгінде алаулаған от ішінде. Осы күні құмандарымыз суға толы болса да, кеселеріміз бос, өйткені қазақ тіліміз – сол құманның шүмегі. Иә, солай...

Сондықтан да қол қусырып отыра бермей, қазақ тілі мұғалімдеріне сеніп қалмай, баламызды қазақша үйретуіміз керек. Ал қазақ тілін үйрету деген тек қазақ тілінде оқып-жазуды үйрету емес, ол дегеніміз баланы қазақ тілімен өмір сүруді үйрету. Ол үшін сен өзің де қазақша өмір сүруің керек, өйткені қазақ өліміне белшесіне батқан адам қалайша басқаға қазақша өмір үйретсін?!