Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрселердің ең қуаттысы - тілі. Сөзі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады, - деген Ахмет Байтұрсынұлының қасиетті қағидасы қазіргі қоғамның жай-күйіне тура айтылғандай.
Тәуелсіздік алғанымызға 30 жылдың жүзі болса да, тіл мәселесіне қатысты түйіткілдерді шешуге қауқарымыз жетпей келеді. Оған тіпті қазақ тілін мазаққа айналдырып тұрған көшедегі сәтсіз аудармалар, қате мәтін мен тұрпайы түсінікке құралған жарнамалар дәлел.
Бүгінде казақ тілінің ахуалы қай тұстан болса да білініп жатыр. Қала көшелерінде, кейбір дүкендердің маңдайшасында мемлекеттік тілдегі жарнамалар қатеге толы. Көзге түрпідей тиетін мәтін мен жөнсіз аудармаларға көптің көзі де, көңілі де үйренген. Жарнамаларды аударарда көбі мағынасына үңілмей, орыс тілінен сөзбе-сөз аударма жасай салады. Ал келесі біреуі қазақ тілінде мүлде жазбайды. Қажет болса, халық өзі түсініп алар...
Ал мұндайда өз тілің қорғап, жаны ашитындар қайда қалды деген сауал көкейде туындайды. Себебі, тіл, сауаттылық мәселесіне келгенде, алдымен осы жарнамамызды түзеп алсақ құба-құп болар еді. Төл тілдің мәртебесін мына сіз бен біз көтермесек, қайда қалдық?! Қай уақытта болмасын, бұл мәселе өзектілігін жоя қоймас.
Тіл туралы заңда кез келген визуалды жарнама мемлекеттік қазақ және ресми орыс тілінде жазылады деген ереже бар. Алайда, ондай ережеге міз қақпайтын кәсіпкерлер баршылық. Статистикаға сүйенсек, қазақ тілін тұтынушылардың саны да сапасы да бүгінде артып келеді. Сондықтан жарнама берушілер бұл мәселені назарға алған жөн.
Айта кететін жайт, Нұр-Сұлтан қаласында былтырғы жылы 400-ден астам жарнамадан өрескел қателіктер табылған. Осы орайда, 2021 жылдың басында қазақ тіліндегі жарнамаға қатысты заң жобасы бекітілді. Заңда көрнекі ақпараттардағы қазақ тілінің сауатты жазылуы және мәтіндердің түпнұсқалы аудармасы бойынша қосымша талаптарды белгілеу көзделген. Бұл кәсіпкерлердің және әрбір азаматтың жауапкершілігін күшейтуге мүмкіндік бермек.
Қала мәдениеті әрбір ғимарат пен көше тазалығына, сондай-ақ сөздердің дұрыс жазылуына байланысты. Тарихы мен болашағы сабақтасқан елорданың келбетіне нұқсан келтірер нысандар азайса, бұл баршамыздың ортақ абыройымыз болмақ. Сауатты жарнама – қала көркі. Сондықтан бұл істе кәсіпкерлерден бастап, қоғамның әрбір мүшесі белсенді болуы тиіс.
Индира Бержанова
Л.Н.Гумилев атындағы
ЕҰУ студенті