Михаил Лермонтов
СМЕРТЬ ПОЭТА
Отмщенья, государь, отмщенья!
Паду к ногам твоим:
Будь справедлив и накажи убийцу,
Чтоб казнь его в позднейшие века
Твой правый суд потомству возвестила,
Чтоб видели злодеи в ней пример.
Погиб поэт! — невольник чести —
Пал, оклеветанный молвой,
С свинцом в груди и жаждой мести,
Поникнув гордой головой!..
Не вынесла душа поэта
Позора мелочных обид,
Восстал он против мнений света
Один, как прежде... и убит!
Убит!.. к чему теперь рыданья,
Пустых похвал ненужный хор
И жалкий лепет оправданья?
Судьбы свершился приговор!
Не вы ль сперва так злобно гнали
Его свободный, смелый дар
И для потехи раздували
Чуть затаившийся пожар?
Что ж? веселитесь... — он мучений
Последних вынести не мог:
Угас, как светоч, дивный гений,
Увял торжественный венок. Его убийца хладнокровно
Навел удар... спасенья нет:
Пустое сердце бьется ровно.
В руке не дрогнул пистолет,
И что за диво?.. издалека,
Подобный сотням беглецов,
На ловлю счастья и чинов
Заброшен к нам по воле рока;
Смеясь, он дерзко презирал
Земли чужой язык и нравы;
Не мог щадить он нашей славы;
Не мог понять в сей миг кровавый,
На что́ он руку поднимал!.. И он убит — и взят могилой,
Как тот певец, неведомый, но милый,
Добыча ревности глухой,
Воспетый им с такою чудной силой,
Сраженный, как и он, безжалостной рукой.Зачем от мирных нег и дружбы простодушной
Вступил он в этот свет, завистливый и душный
Для сердца вольного и пламенных страстей?
Зачем он руку дал клеветникам ничтожным,
Зачем поверил он словам и ласкам ложным,
Он, с юных лет постигнувший людей?..И прежний сняв венок, — они венец терновый,
Увитый лаврами, надели на него:
Но иглы тайные сурово
Язвили славное чело;
Отравлены его последние мгновенья
Коварным шепотом насмешливых невежд,
И умер он — с напрасной жаждой мщенья,
С досадой тайною обманутых надежд.
Замолкли звуки чудных песен,
Не раздаваться им опять:
Приют певца угрюм и тесен,
И на устах его печать. А вы, надменные потомки
Известной подлостью прославленных отцов,
Пятою рабскою поправшие обломки
Игрою счастия обиженных родов!
Вы, жадною толпой стоящие у трона,
Свободы, Гения и Славы палачи!
Таитесь вы под сению закона,
Пред вами суд и правда — всё молчи!..
Но есть и божий суд, наперсники разврата!
Есть грозный суд: он ждет;
Он не доступен звону злата,
И мысли и дела он знает наперед.
Тогда напрасно вы прибегнете к злословью:
Оно вам не поможет вновь,
И вы не смоете всей вашей черной кровью
Поэта праведную кровь!
Ақын өлімі
Өлді ақын!-бұғауындағы намыстың-
Құлады,қауесеттермен жалалы,
Қорғасын көкіректе,кек буып арысты,
Әз басы иіліп барады!...
Ақын жүрегі шыдамай
Масқарасына реніштің бір елі
Пікірін қалаулылардың тыңдамай
Бұрынғыша жалғыз...әрі өлі!
Өлді ол!...енді өксу не үшін
Бос мадақтан да жабыла
Ақталудың да бар ма мәнісі?
Тағдырдың шықты үкімі!
Сіздер емес пе, басында күлген
Мазақтап тәуелсіз , батыл қалауын
Кішкене шоқты жабыла үрлеп
Тұтатқан өсек алауын?
Ал енді...күліңдер-ол азаптың
Соңғысын қалды көтермей:
Сөнді, еді сәулесі ғажап тым,
Солды гүлшеңбердей бекерге.
Оның қанішері қалт етпей
Көздеді...құтылу жоқ жаһанда
Тас жүрегі бір беткей,
Қалтырамай қолда тапанша,
Бұл алыстан...керемет неткен
Қашқындарша жүздеген.
Бақыт іздеп,шен мен шекпен
Жазымыштың жазуымен бізге кеп.
Түкке тұрғысыз деп біздің салтымызды
күліп қарады,салт-дәстүрге мол:
Қайдан аясын, біздің даңқымызды:
Дәл сол қанды мезетте ол,
Кімге қол көтергенін түсінді ма екен!...
Өліп қалды ол-жерленіп те қойды,
Дәл сол әншідей,беймәлім бірақ сүйкімді,
Басқа сезімді қызғаныш жойды,
Айтқан әніндей, ғажап сиқырлы.
Оққа да ұшты ,дәл сол сияқты.
Әлпештеуден қашып, достықтан да қарапайым,
Қызғанышқа толы әлемге келді неге жазатайым
Алау жүректі ,асау сезімді оған
Қолын қысуға жалақорлар мен пасықтардың
Өтірік мадақ-мақтауына пысықтардың,
Неге керек болды екен?...
Бұрынғы гүлтізбені алып-тікені барын қойды
Лавр жапрақтарымен оралған
Тікенектері сорайып орамнан:
Шағып жатты маңдайдан;
Соңғы сәттерін аяусыз улап
Жымысқы мысқылдарымен анайы
Өлді ол-қайтпас кекке шөлдеумен
Өкінішпен үмітін өлдіге санайды.
Әуезді әннің үні өшті
Қалықтамас енді қайтадан:
Қараңғы қапас жерге көшті,
Енді ешқашан айтпас ән.
Сендер, менмен ұрпақтары
Аты шыққан арамзалықпен әкелердің,
Құл өкшелеріңмен ойрандадыңдар
Бақыт ойынымен өкпелі тегің
Сараңдықпен алтын тақты қоршап
Жаналғыштары Атақ пен Абыройдың!
Тығылсаңдар да заң астында қанша,
Шындық пен соттан -жоғары болсаңда сонша!
Құдай соты барын естен шығарма!
Оған бәрің де жауап бересіңдер!
Алтының көмектеспесін ұғар ма?
Сонда көресілеріңді көресіңдер!
Сол кезде тағы ғайбат айтып көрсеңдер де,,
Тазармайды жаның,
Барлық қара қандарыңды жинап берсеңдер де,
Толтыра алмайсыңдар ақынның әділ қанын!