"Мен тамашалаған Тараз" (Тарихы)

Сапарға шыққанды жақсы көретін мен, бұл жолы сөмкемді арқалап Тараз қаласына жолға шықтым. Блогқұрылтайдың арқасында көне Әулиеата жерін көру бақыты да бұйырды. Тараз десе бірден Қарахан, Бабаджа хатун, Айша бибі, Тектұрмас кесенелері ойға оралады. Қиын кезеңдерді басынан өзкізген бүгінгі тәуелсіз Қазақ елінің әр аймағы, жері, өлкесі өзінше бір тарих. Сол тарихқа бай жердің бірден-бірі Тараз қаласы. Жамбыл облысының орталығы саналатын Тараз қаласының бұған дейінгі атаулары Әулие-Ата, Мирзоян, Жамбыл деп аталған.

Өткенге көз жүгіртер болсақ, Тараз қаласының еліміздің тарихында зор маңызға ие болуы XV ғасырдың орта тұсында Қазақ хандығының құрылу кезеңіне тұспа-тұс келеді. Бүгінгі таңда 2000 жылдық тарихы бар Тараз қаласының біршама жерлеріне археологиялық қазба жұмыстары жүргізіліп, тарихи-мәдени жәдігерлер табылуда. Сауда-саттық жасайтын базар қазіргі кезде «Көне Тараз» тарихи-мәдени орталығына айналған. Он мыңға жуық халқы еңбек ететін базарды көшіру бастапқыда қиынға соққан. 2011 жылы базар басқа жаққа көшіріліп, қазба жұмыстары басталған.  Қазіргі таңда Таразда үш базар өз жұмысын атқаруда.

2015 жылы зерттеу барысында қытайдың, қарлұқтардың пайдаланған тиындары, дирхемдері табылған.

«Көне Тараз» тарихи-мәдени орталығының ішінде орналасқан музей бар. Мұнда сол жерден табылған құнды жәдігерлер қойылған. Тарих ғылымдарының докторы, археолог, профессор Зейнолла Шамашов қазба жұмыстарының нәтижесінде «Алтын адамды» тапқан. Алтын адамды қайта қалпына келтіріп, қазіргі таңда бүкіл дүние жүзі көрмелерін аралап, біздің қазақ-халқының ата-тектегі ұлттық құндылығын насихаттайтын жәдігерлердің бірегейі болып тұр. Қазіргі таңда түпнұсқа Ұлттық банктің алтын қорында сақтаулы.
Түрлі наным-сенімдерге байланысты ежелгі халықтар өлген адаммен бірге өздерінің пайдаланған заттары мен аттары қоса жерленген. Оған дәлел қазба жұмыстарынан табылған дүниелер.

Мәдени орталықтан бөлек мұнда кесенелер бар. Солардың бірі — Қарахан кесенесі. 11 ғасырдан бері сақталып келе жатқан сәулет өнерінің ескерткіші. Кесене Қарахан әулетінен шыққан Махмұд Бұғра Қарахан қабірінің басына орналасқан.Деректерге сүйенсек кесенені 1906 жылғы жөндеу жұмысынан өткізгеннен кейін алғашқы қалпына ұқсамай қалған. Жаңа құрылысты Ташкент ишаны Сайд Бакханов қаржыландырған.
Тағы бір сәулет өнерінің көрінісі Айша бибі кесенесі. Айша бибі жайлы ел аузында түрлі аңыз-әңгімелер бар. Солардың бірі: Орта ғасырдың кезінде Қарахан есімді батыр өмір сүреді. Талай алыпты тағынан құлатқан Қарахан қас-жауының қызына ғашық болады. Екеуінің некесіне қарсы болатынын білген батыр сүйген қызын алып қашады. Екі жастың қашып кеткенін білген қыздың әкесі оларды өлтіруді бұйырады. Ұзақ жолдан шаршаған екі жас Асу атты өзеннің бойына тұрақтайды. Ханның бұйрығын бұлжытпай орындауды жөн көрген сарбаздар қыздың сәукелесіне жылан салып қояды.  Содан жыланның салынғанын байқамаған ару сәукелені киген кезінде жылан шағып өлтіреді. Ешбір жауға бас имеген батыр, тағдырға бас иіп Айша бибі қайтыс болған жерге мазар тұрғызады. Ескерткішке қазір қайта жөндеу жұмыстары жүргізілген. 11-12 ғасырдың сәулет өнері саналатын кесененің алғашқы қалпы батыс қабырғасында сақталған.

" Тағдырлар тоғысуда" деп атасақ болатын шығар. 
Қалпына келтіру барысында күмбезін сәукеле түрінде жасаған.
Тарихы терең Тараз қаласының бізге беймәлім тұстары əлі жетерлік.