Өркен Тоқтар ұлы
Негізгі таңбалар
Латынша
Кирил-қазақша
Басылуы
Жазылуы
Аталуы
Оқылуы
A a
A a
а
а
B b
B b
бы
б
C c
C c
шы
ш
D d
D d
ды
д
E e
E e
е
е
F f
F f
еф
ф
G g
G g
гі
г
H h
H h
һа
һ
I i
I i
і
і
J j
J j
жі
ж
K k
K k
кі
к
L l
L l
ел
л
M m
M m
ем
м
N n
N n
ен
н
O o
O o
о
о
P p
P p
пы
п
Q q
Q q
қу
қ
R r
R r
ер
р
S s
S s
ес
с
T t
T t
ті
т
U u
U u
ұ
ұ
V v
V v
вый
в
W w
W w
дабылу
у
X x
X x
ғы
ғ
Y y
Y y
ай
й
Z z
Z z
зет
з
`
`
жуандық
Құрама таңбалар
Басылуы
оқылуы
Басылуы
Оқылуы
AE ae (Ää)
ә
NH nh (Ŋŋ)
ң
CH ch
ч
OE oe (Öö)
ө
(2) GH gh
ғ
(2) PH ph
ф
I` i` (Ĭ ĭ)
ы
(2) SH sh
ш
KH kh
х
UE ue (Üü)
ү
(2) - дыбыс құраудың қосалқы баламасы; Жақша ішінде таңбаның ықшам түрі.
Толықтыру:
1) "`" таңбасы жуандық белгі болып, і фонемасын жуандатуға арналған. Жуандық белгі - үндестік заңы бойынша Qq, Xx, Oo, Uu, Aa, I`i` фонемалары бар жуан буынды сөздерде, жуандық белгi «`» қойылмай жазылады, ал оқылғанда [ы] болып оқылады. М: qisqa, uzin, xilim, alim, qorim, i`risti. t.b.
2) Латын тілінде қос таңбалы (диграф) ae, oe, ue дауысты дыбыстары бар, олардың дыбысталуы қазақшадағы [ә], [ө], [ү] дыбыстарының дәл өзі.
3) Қазақ тілінде, тіпті А.Байтұрсынұлының «Төте жазу» әліпбесінде [и] фонемасы болмаған, сондықтан [и] фонемасын қазақ тілінен шығарып тастаған жөн деген ойдамын. Ал [й] фонемасы бар. Латыншадағы Yy қазақшадағы дауысты-дауыссыз [й] мен [и] ге бiрдей қолданылады. Тіліміздің нақтылығын арттыру үшін бұны тек қана [й] фонемасына қолданған жөн. Ww да сол секілді дауыссыз у дыбысына қолданылу керек. Yy, Ww таңбалары дауыссыз дыбыстармен өзге дауыссыз дыбыстар мысалға Ll немесе Mm секілді [ы], [і], [ұ], [ү] фонемалары арқылы тіркесу керек. М: keliw, uwis, kiyiw, jetisiw, Jetisuw, suewret, ti`yim.
4) Iі таңбасы шет тілдерінен енген сөздерде, дауысты дыбыстармен тіркесіп келгенде [й] болып дыбысталады. М: Italia – італия, Russia – руссия…