Қазақ тілін қалай ғылым тіліне айналдырамыз?

Тіл – қазақтың жаны. Дербес ұлт екенінің белгісі. Мемлекеттігіміздің символы. Тілді сақтау – әр қазақтың жанын сақтау. Арын сақтау. Тілмен берілетін ұлттық ерекшелігіміздің барын сақтау.

Әлемде 6700-ден аса тіл бар болса, соның жартысы жоғалуға таяу. 10 жыл бұрын осы деректі оқып, жүрегім дір еткен еді. Әр жылда ақпан айының 21-де ЮНЕСКО аясында «Халықаралық ана тілі күні» атап өтіледі. Лингвистердің болжамы рас болса, әр 14 күнде бір тіл жойылып кететін көрінеді. Яғни, ЮНЕСКО-ның әлгі Халықаралық ана тілі күніне жылына неше жүздеген тілдер жете алмай жоқ болады. Тіл ғана жоғалмайды, онымен бірге түгел ұлт жоғалады. Бұл бос қаңқу сөз емес. Қорқыту да емес. Дерек. Сол тіл мамандарының дерегіне қарағанда, 2100 жылға дейін, жоғарыда айтқанымыздай, әлемде 6700 тіл болса соның 3500-і мүлде жойылып тынады. Бұл болжам жүзеге асса, дүниежүзіндегі бүкіл тілдердің тең жартысы жоқ болады.

Қазақ тілін өлтіріп алмаудың жолы - оны ғылым тіліне айналдыруды ең биік мақсат етіп қоюда жатыр. Тілдің қолданыс айналымына ене алмай жоқ болып кетпеуінің бірден бір жолы - қазақ тілін кумлятивтік (білімдерді жинақтаушы қызметін) функция атқаратын деңгейге жеткізу. Қазіргі латын әліпбиіне көшудің қажеттілігінің бір ұшы осында жатыр. «Әлемнің ең дамыған 20 елінің 18-і латын әліпбиінде. Жаңа технологиялардың, білім мен ғылымның 70 пайыздан астамы осы әліпбиде жасалады.

Даму үшін саяси айла-шарғы жасау объектісінен шыққан Тіл ғылыми зерттеулер мен әзірлемелердің объектісіне айналуы керек.Ұлттық мәселе - көбінесе тіл мәселесі.Тіл ұлттық өзін-өзі танудың басты критерийі болып табылады. Сондықтан ол көбінесе саяси күштер ойынында трамплинге айналады.

Жақында "Нұр Отан" ХДП Саяси кеңесінің кеңейтілген отырысында Нұрсұлтан Назарбаев: "Біз азаматтардың құқықтарын тілдік қағидат бойынша бұзуға жол бермеуіміз керек. Партия жұмысының маңызды бағыты теңгерімді тіл саясатын іске асыруға жәрдемдесу болып табылады". Сонымен қатар, Мемлекет басшысы Қазақ тілі мемлекет ретінде қазақстандық қоғамның бірігуі мен бірігуінің факторына айналуға тиіс екенін атап өтті. "Күшті бәсекеге қабілетті мемлекеттік тіл өзінің әлеуметтік функцияларын, қолдану аясын дәйекті түрде кеңейтуі керек", - деді ол. - Егер біз осындай тәсілді қолдайтын болсақ, біздің азаматтарымыз қазақ халқына, оның мәдениеті мен тіліне шынайы құрмет көрсетеді. Бұл қазақ халқының өзара ризашылығын туғызады және әртүрлі халықтардың адамдары арасында үлкен сенімге жұмыс істейтін болады". Бұл ретте мемлекеттік тілді тезірек енгізу-өз алдына мақсат емес. "Бұл мәселе оған тұрарлық емес. Бұл жұмыста динамика болуы үшін мәселе стратегиялық тұрғыда тұр", - деп атап өтті Мемлекет басшысы.

Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, келесі қорытындылар жасауға болады. Мәдениет пен тілдің дамуын билік өз пайдасына пайдаланатын идеологиямен шатастырудың қажеті жоқ. Тіл білімнен, экономикадан және мәдениеттен бөлек дами алмайды.Форманы мазмұннан ажыратпаңыз. Тілді дамыту үшін білім мен ғылымды дамыту қажет. Оқу орындарының қабырғасынан қазақ тілін білетін және оны меңгерген сауатты мамандар мен мәдениетті адамдар шыққан кезде ғана тілдік ахуал орнынан қозғалады.

Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ
шетел филологиясы және аударма ісі
кафедрасының аға оқытушысы
Байелі Ә.Ж
ҚазҰУ шетел филологиясы 2 курс студенті
Нұрсейт Нұрайым