“Исламдағы тура жол “
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті
Философия және саясаттану факультеті Дінтану мамандығының 1-ші курс студенті ӘнуарбекБауыржан
Жетекшісы аға оқытушы Тунгатова У.А
Исламда тұлғаның рухани-адамгершілікқалыптасуы жүретін үш негізгі пән бар: догматикалық дін, яғни өмір мен әлемдік тәртіптуралы идеялар жүйесі; канондық құқық, яғни адалмұсылман өмір сүруі керек заңдар; рухани этика. Әрқайсысының аясында уақыт өте келе мектептермен ағымдар қалыптасты. Мысалы, канондық заңның ішінде төрт негізгі мағына бар және оларды құрылтайшылардың есімдері атайды: олар ханафи, малики, шафии және ханбали мазхабтары. Олардың жақтаушылары көбінесе бірдей мәселелер бойынша диаметрлі қарама — қарсы пікірлерді ұстанады, бірақ сонымен бірге барлық төртмазхабтар шартты Ислам православиесіндеканондық болып саналады (шартты-өйткенімұсылмандарда мұндай шіркеу жоқ, сәйкесінше"православие" ұғымы), бұл исламның өзгергіштігімен плюрализмін тағы бір рет растайды. Біз бүгінханафи мазхабын талдайтын боламыз.
Ханафи мазхабы-Арабия түбегінен тыс жерлерде еңкөп таралған құқықтық мектеп, өйткені оныңикемділігі араб емес әлемнің шындығынабейімделген. 922 жылы Еділ Болгариясында ислам ресми түрде қабылданды. Басынан бастаптатарлардың ата-бабалары дәл ханафи мағынасынмойындады. Бір қызығы, саяхатшы Ибн-Фадланныңжазбаларында (Ибн-Фадлан Х ғасырда Аббасид халифасы әл-Муктадирдің елшілігінде ЕділБолгариясына барған. — Ескерт. "Инде") халифаның елшілері булгарды шафии мазхабынқабылдауға көндірген эпизод туралы айтылды. Бірақбіздің ата-бабаларымыз өздерін талап еткен.
Ханафи мазхабы үшін мектеп билігі, ӘбуХанифаның өзі және оның екі оқушысыаш-Шейбани мен Әбу Юсуф шығарған үкімдердіңнақты иерархиясы сияқты құқықтық шешімдерқабылдау әдісі тән. Егер белгілі бір шешімде кияспен истихсанның қолданылуы қарама-қайшылыққатүссе, онда бұл мәселеде истихсанға басымдықберіледі. Егер рецепттер әртүрлі болса, онда таңдаукезінде басымдық неғұрлым сенімді немесекөпшілік ұстанатын адамға беріледі. Тек ерекшежағдайларда ғана дәлел ретінде қолдануға боладыхадис әлсіз немесе күмәнді. Әбу Ханифа шәкірттерінің еңбектеріне байланысты исламдағы ханафи мазхабы мұсылмандардың жан-жақты құқық мектебі болып табылады және бұл мектеп фикх қарастыратын мәселелердің басым көпшілігін шеше алады. Аббасиды сонымен қатар, акцияда ханафитскую мектепке бола отырып, мүдделі құқықтық негізде өз мемлекет. Харун ар-Рашид Әбу Ханифаның шәкірті Әбу Юсуф кадийді немесе Бағдадтың Жоғарғы судьясы етіп тағайындады, ал провинцияларда судьяларды тағайындау кезінде Абу Юсуф ханафи мазхабының өкілдерін таңдады, бұл оның таралуына ықпал етті. Ханафи мазхабы моңғол және Осман империяларында мемлекеттік мәртебеге ие болды, ал қазіргі мұсылмандар негізінен осы ислам құқығы мектебінің жақтаушылары болып табылады, әсіресе ханафи фиқһ түркітілдес халықтар арасында кең таралған: түріктер, қарашайлар мен балқарлар, ноғайлар мен құмықтар, татарлар мен башқұрттар, өзбектер, қазақтар, қырғыздар мен түрікмендер.