Қарапайым иероглиф деген дүние өзімен бірге адамды да төрт бұрыш қылатын бәле екен. Жаттаймын деп қол жазбамның өзі төрт бұрыш болды да қалды. Тіптен кирил жазбасына үйреніп қалған қаламдардың шариктері төрт бұрышқа айналып, түсімде тыныштық бермейді. Не істерімді, не қыларымды қақпай басымды төрт тамға соғам да тұрам.
Қытай халқына ренжим де жүрем. Ұнатпайтынымда рас. Ұнатпайтыным мынау: бұл қытай халқы өздері кішкентай да, сосын бар дүние халқы оларға кішкентай секілді. Барғанда автобустағы төсекке сыймай ит болдым. Басым сыйса, аяғым сыймайды, аяқ пен басым сыйса иық сыймайды. Төсек деп осыны айт. Ұйқы емес, рәсіми соғыс.
Төсектерде бар қалған кегімді иероглифтерінен алудамын. Байқұстарды тор көзге сыйдырмай ит қылам-ау келіп... Кейде өлтіріп те қоятын сәттер болады, басын жазуға ұмытып, жазғаныңа риза боп неткен әдемі деп отырасың. Сондағы иероглифті мүгедек етіп, елдің қайғысына қуанатын жауыз секілденесің. Бір құпиямды осы жерде ашпасам болмайды енді... әріп танып, қалам ұстағалы бері «жазу» деген нәрсенің ата жауы мен боламын. Қазақша жазғаның өзінде қ-ның құйрығын басына кигізіп қоятын «экспериментатор» едім.
Құрбандыққа кеткен қаншама әріп пен дыбыстардың кегін енді иероглифтер қайтарады-ау... Жаза беріп, жаза беріп дәптерді қинадым кеп. Қинағанды қатты сүйем де. Байқасам елдің дәптері ондай емес. Менің дәптерімнің бұрыш-бұрышы мыжылады да жүреді. Шынтақтарым дәптер атаулыға жауыз шығар? Оған қарап езуіме күлкі келеді. Иероглифке кеткен бар есем еселеп қайтуда. Өздері қандай әдемі болса да, мыжық-мыжық дәптерді өздеріне баспана санайды. Ха-ха-ха!!!
Иероглиф әріп емес таңба. Осыны ойлап шығарған филолог ғалымдар емес суретшілер ме деймін. Көрген затын қалай көрді, солай қағазға түсіргенде. Да Винчи қытай болмағанына шүкір. Әйтпегенде, қытай тілін үйрену үшін майлы қаламмен сурет салармедік? Қызық.
Суретті алғанда суретке жабыстырған да, жабыстырған. Бір жағынан қытай жазушыларын аяп кетемін. Олар мағынасы мен жазылуын да еске сақтап түсінуі қажет. Дегенмен милары қатты істейме деген тұжырымға тоқтадым. Иероглифтерін үйренем деп мәдениетіне қызығып барамын.
Қытайдың бәрі әнші ме деген сұрақ туады. Дыбысталуында төрт тон бар. Оларды шығарып үйрену үшін шырқайсың-ау келіп. Бір қыз есімде. Қытай тілін неге таңдадың дегенімде: қиын болған үшін таңдадым дегені. Қазір маған емес, дәптерім мен қаламыма қиын. Ол екеуінің өмір жастары қысқарып барады. Еріксізден көп жазасың. Қағазды неге қытай ойлап тапқанын түсіндім, негізі.
Қытай халқы әрине, еңбекқор және кішіпейіл. Бұл қос қасиет адам бойында болмаса¸қытай тілін үйрену зорлық. Және неге лас десеңіз, бұларда тазалыққа уақыт жоқ. Үйреніп жүрген менде уақытты қысып істететін халге жеттім. Жазуларының тағы бір мықтылығы адам баласын рет пен санға үйретеді. Адам миын аша түсетіндей көрінді маған. Бірақ, енді қағаз және қаламға аяу жоқ, зорлайды да зорлайды. Одан бұрын қалам ұстаған саусағыңа обал жоқ. Денең арықтамаса да, саусағыңның сілімтігі ғана қалады. Күлмеңіз, шын.
Шымкенттен шыққан дәптер мен Индиядан шыққан қалам жеті ұйықтасада осындай көр азабын көрем деп ойламаған. Екінші тік тұрған иероглифтерді мен қазақша майыстырып, ұрып-соғып өз ыңғайыма салам да жаттай берем. Иероглифті де аяймын мендей қырсық бәлеге жолыққаны үшін. Жандарын көздеріне көрсетіп жүріп миыма өмір бақиға бірақ қамаймын. Онсыз болмайды. Қылмыстары ауыр, бұл бәлелердің. Нағашы атамның игі де, парасатты сөзі есімде: «Оқудың өзі соғыс, жеңіп шығу өзіңнен» дегені. Өмірде тірі жанмен соғысып көрмесем де, көмескі заттармен соғысу да талай майдан көрген қатардағы жауынгер емеспін бе?
ТӨРЕХАН Арыстан