Діннің мәдениетке әсері

Өнермен әрекеттесе отырып, дін адамның рухани өміріне тоқталып, адам болмысының мәні мен мақсаттарын өзінше түсіндіреді. Өнер мен дін дүниені көркем бейнелер түрінде бейнелейді, шындықты интуитивтік, пайымдау арқылы ұғынады. Оларды адамның дүниеге эмоционалдық қатынасынсыз, оның дамыған бейнелі қиялынсыз елестету мүмкін емес. Бірақ өнердің діни сананың шегінен шығатын дүниені бейнелі түрде көрсетудің кең мүмкіндіктері бар. Тарихи тұрғыдан өнер мен діннің өзара байланысы келесідей жүзеге асырылған. Қарапайым мәдениет қоғамдық сананың бөлінбейтіндігімен сипатталды, сондықтан ежелгі дәуірде тотемизм, анимизм, фетишизм және магияның күрделі тоғысуы болған дін қарабайыр өнермен және моральмен біріктірілді, бәрі бірге адамды қоршаған табиғат, оның еңбек қызметі. Біріншіден, аруақтарды тыныштандыру немесе үркіту мақсатындағы сиқырлы дене қимылдары болатын би болған сияқты. Содан кейін музыка мен мимика дүниеге келді. Еңбек процестері мен нәтижелеріне эстетикалық еліктеуден бейнелеу өнері бірте-бірте дамып, рухтарды тыныштандыруға бағытталған.Сонау көне замандардан бастап адамның миф құрауына байланысты әсер етіп отырды. Мысалы палеолит кезеңіндегі адамдар үшін аңшылық басты мансап болса, соған қарай аспанға құлшылық жасау да болды. Оған неандертальдық қорымдардың археологиялық қазбалары дәлел. Арғы өмір және соның аясында мәдениет құрылды. Неолиттік кезеңде жер анаға құлшылық жасау көрініс тапты. Жерге қарай культтер ғұрыптар құрыла соған қарай мифтері де құрылды. Неолиттік мифтерге сәйкес жерден алғкшқы адамдар өсіп өнген деген аңыз бар. Ол көне Европа және Солтүстік Америка материктерінде болған. Кей жерлерде жерге адамдарды құрбандыққа әкелу де байқалды. Адамдар арасында бұрыңғы кездері дәстүрдің,мәдениеттің негізін діни мифтер құрды. Қытай мен Жапониядағы неолиттіктерде алғашқы кезде жерге қатысты бір тұлғалық жыныстық белгілер мифте көрінбеді кейіннен, ананың отбасыдағы рөліне қатысты жер әйелдік бейне алды. Қоректендіруші азық беруші жер әйелдік бейнеге себеп болды.
Қазіргі кезде дін басты рөлді алмаса да жанамалай, әсер етуін әлі тоқтатпады. Христиан исламдық тұрғыдан аңыз әпсаналар қоғам арасында белсенді. Діни сенімге негізделмеген, адамдар жақын таныс болмаса да, сырттай таныс.

Жеңісбек.Б әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университетінің студенті
www.kaznu.kz 
Жетекшісі ҚазҰУ аға оқытушысы Тунгатова Ұлжан Аскарбаевна.